Παροιμίες – λαϊκές ρήσεις
Παροιμίες, αποφθέγματα, γνωμικά, ευφυολογήματα, λαΐκές ρήσεις, λαΐκή σοφία, λόγια του λαού, ρητά, ο σοφός λέει…
Άνθρωπος
- Ο άνθρωπος ό,τι μπορεί κι ο Θεός ό,τι θέλει.
- Όσο βαραίνει ένας άνθρωπος, δε βαραίνει ο κόσμος όλος.
Καλό & Κακό
- Κάθε κακό θυμίζεται, κάθε καλό ξεχνιέται.
- Για τον παρά κολάζεσαι, με τον παρά κι αγιάζεις.
- Κάμεις καλό, κάμεις κακό, θα ’ρθει γυρεύοντάς σε.
- Όταν ο Θεός σου δίνει αλεύρι, σου παίρνει ο διάβολος το σακί.
Συνείδηση
- Τι κι αν σε δέρνουν δεκατρείς, αν δε σε δέρνει ο νους σου.
Ζωή
- Καλή ζωή, κακή διαθήκη.
- Η κακή ζωή του χάρου μοιάζει.
- Και με τα χίλια βάσανα, πάλι η ζωή γλυκιά ‘ναι.
- Ντύσου, γδύσου, συλλογίσου, φάγε, πιέ, χέσε, κοιμήσου.
Πεπρωμένο
- Ό,τι μέλλει δεν ξεμέλλει.
- Στραβά δόντια, ίσια μοίρα.
- Η μάνα γεννάει μα δεν μοιραίνει.
- Ό,τι γράφει η μοίρα, δεν ξεγράφει η χείρα.
- Ο Θεός άλλους έπλασε και άλλους έκλασε.
- Η μοίρα κάνει τα προικιά, το ριζικό τα κάλλη.
- Να ‘χα πουτάνας ριζικό και ακαμάτρας μοίρα.
- Σαν θέλει η μοίρα, μυλωνάς γίνεται και δεσπότης.
- Που γραψ’ ο Θεός ξεβράκωτο, ποτέ βρακί δε βάζει.
- Όποιου του μέλλει να πνιγεί, δεν πάει από κρεμάλα.
- Τα όσα έχει η μοίρα στο χαρτί, πελέκι δεν τα κόβει.
- Ό,τι γράφει η μοίρα μελανό, ο ήλιος δεν τ’ ασπρίζει.
Θάνατος
- Ο γέρος πάει ή από πέσιμο ή από χέσιμο.
- Απόθανε να σ’ αγαπώ και ζε να μη σε θέλω.
- Όπου πεθαίνουνε πολλοί, θάνατο δε φοβάσαι.
- Εις του θανάτου τις πληγές, βοτάνια δε χωρούνε.
- Ο Χάρος φίλους και εχθρούς σ’ ένα τραπέζι σμίγει.
- Να σου πει ο παπάς στ’ αυτί κι ο διάκος στο κεφάλι.
- Εις του θανάτου τες πληγές βοτάνια δε χωρούσι
ούτε γιατροί γιατρεύουσι ούτ’ άγιοι βοηθούσιν.
Προλήψεις
- Άμα δεις λαγόν εμπρός σου, τρεις φορές καν’ το σταυρό σου.
- Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μην κόψεις, την Κυριακή να μη λουσθείς, αν θέλεις να προκόψεις.
Θαύματα
- Μεγάλο θάμα, τρεις μέρες.
- Αλλού τ’ όνειρο κι αλλού το θάμα.
- Τρείς μέρες θάμα, τη τρίτη παραθάμα.
- Άγιος που δε θαυματουργεί, μηδέ δοξολογιέται.
Κενό
- Ο άδειος ο τενεκές κάνει το μεγαλύτερο θόρυβο.
Θρησκεία & Θεός
- Κάλλιο δρόμο του θεού παρά διαβόλου στράτα.
- Κάνεις δεν κάνεις, με το Θεό μην τα βάνεις.
Προσευχή
- Χωρίς κουπιά και άρμενα, Αϊ-Νικόλα βόηθα.
Αθεΐα
- Άθεος απρόκοβος.
Παράδεισος
- Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο.
- Μοναχός σου μήτε στον παράδεισο.
Διάβολος
- Έβαλε ο διάολος την ουρά του.
- Ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια.
- Ο θεός οικονομάει κι ο διάολος τα χαλάει.
- Όποιος διάβολο αγόρασε, διάβολο πουλάει.
- Θέλω ν’ αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ’ αφήνει.
- Τάξε στην Παναγιά κερί, του διάβολου λιβάνι.
- Του άγιου άναβε ένα κερί και του διαβόλου δέκα.
- Απ’ του διαβόλου το μαντρί, μήτε ‘ρίφι μήτε αρνί.
- Δουλειά δεν είχε ο διάολος κι έδερνε τα παιδιά του.
- Μήτε το διάολο να δεις, μήτε το σταυρό σου να κάνεις.
- Όποιος τρώει με το διάβολο, πρέπει να ‘χει μακρύ κουτάλι.
- Όταν ο διάολος μας δίνει το στάρι, ο διάολος μας παίρνει το σακί.
- Εκεί όπου έχει ο Θεός εκκλησιά, έχει ο διάβολος παρεκκλήσι.
- Όταν ο Θεός σου δίνει αλεύρι, σου παίρνει ο διάβολος το σακί.
- Όπου δεν φτάνει η φωνή του Θεού, φτάνει η ματσούκα του διαβόλου.
- Όποιος στην ξέρα περπατεί και θάλασσα γυρεύει, ο διάβολος οπίσω του κουκιά του μαγειρεύει.
Γνώση
- Χίλια ξέρε κι ένα ρώτα.
- Κοντά στο νου κι η γνώση.
- Ξέρει ο μπουρμάς ίντα είναι ο χουρμάς.
- Δε με θλίβει που πεθαίνω, μα που όσο ζω μαθαίνω.
- Όσα ξέρει ο Κωνσταντής, δεν τα ξέρει άλλος κανείς.
Κατάλληλος Χρόνος
- Τα του γάμου πριν του γάμου.
- Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.
- Ο λόγος εις την ώρα του χίλια φλουριά αξίζει, κι αν δεν τον πεις στην ώρα του, τίποτα δεν αξίζει.
Χρόνος
- Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια.
- Όσα φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος.
- Όποιος σκορπάει τον καιρό, δεν τον ξαναμαζεύει.
Παρελθόν
- Εφτού που είσαι ήμουνα και δω που είμαι θα ‘ρθεις.
Παλαιότητα
- Τα ξερά σκατά στον τοίχο δεν κολλάνε.
Ηλικίες
- Ο έρως χρόνια δεν κοιτά.
- Αξίζει μια γερόκοτα σαράντα πουλακίδες.
- Πάντα νέο στο κατάρτι, πάντα γέρο στο τιμόνι.
- Χαρά στο νιο που νοιάζεται, στο γέρο που γελάει.
- Φοβού τον νιό τον άγρυπνο, το γέρο σαν κοιμάται.
- Οι όψιμες θέλουν βροχές κι οι πρώιμες δροσούλες.
- Ας ήμουν νιος και να ‘ξερα, γέρος και να μπορούσα.
Νεότητα
- Σκατά νιάτα, καλά γεράματα.
- Να ‘ταν τα νιάτα δυο φορές τα γηρατειά καμία.
- Όλα του πρέπουνε του νιου, εκτός απ’ το κουμάντο.
- Ο μουρλός άντρας και η πουτάνα γυναίκα δεν γερνάνε ποτέ.
- Η γριά η κότα έχει το ζουμί, μα η πουλάδα κάνει τον πετεινό και λαλεί!
Γηρατειά
- Καλόγρια στα γεράματα.
- Γεράματα σκοντάμματα.
- Η γριά η κότα έχει το ζουμί.
- Σκατά νιάτα, καλά γεράματα.
- Γέρος γάτος, τρυφερά ποντίκια θέλει.
- Ο γέρος πάει ή από πέσιμο ή από χέσιμο.
- Του γέρου σκόνταμμα, του χάρου μήνυμα.
- Άρχισε η παγωνιά, πιάνει ο γέρος τη γωνιά.
- Τώρα στα γεράματα, μάθε γέρο γράμματα.
- Γάμος εις τα γέρατα, ή σταυρός ή κέρατα.
- Γέρος είσαι δεν ‘φελάς, μόνο το ψωμί χαλάς.
- Τεμπέλης στα νιάτα, ζητιάνος στα γεράματα.
- Όπου είν’ ο γέρος κουζουλός από τα νιάτα το ‘χει.
- Ανάθεμα δυο πράγματα, φτώχεια και γεράματα.
- Γέρος κι αν επαινεύτηκεν, ανήφορος το δείχνει.
- Χαρά στο νιο τον τσίρλιαρη, τον γέρο σφιχτοκώλη.
- Όπου γέρος κακό σκάνταλο, όπου γριά κακή βουλή.
- Βγήκε ο γέρος στο κλωτσάτο κι η γριά στο κοπελάτο.
- Όταν γεράσει ο γάτος, παίζουν μαζί του τα ποντίκια.
- Εφτού που είσαι ήμουνα και δω που είμαι θα ‘ρθεις.
- Και του γέρου τα παιχνίδια, σα νερόβραστα κρεμμύδια.
- Το γέρο δεν τον ρωτούν πού πονεί, αλλά πού δεν πονεί.
Μήνες
- Μάης άβροχος, μούστος άμετρος.
- Μάης βρεμένος, μούστος μετρημένος.
- Τα γέρικα γαϊδούρια Φλεβάρη ψοφάνε.
- Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
- Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
- Όταν έπρεπε δεν έβρεχε και το Μάη χιόνιζε.
- Του Απρίλη η βροχή κάθε στάλα και φλουρί.
- Ο Αύγουστος επλάκωσε, η άκρη του χειμώνος.
- Οκτώβρη και δεν έσπειρες, στάρι μην περιμένεις.
- Ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
- Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
- Αλωνάρη με τ’ αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια.
- Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.
- Το Μάρτη ξύλα φύλαγε μην κάψεις τα παλούκια.
- Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει.
- Χιόνι ρίχνει το Φλεβάρη, βάνεις στάρι στο κελάρι.
- Βαγενάδες και γαϊδάροι, ένα μήνα έχουν τη χάρη.
- Μάρτης είναι νάζια κάνει, πότε κλαίει πότε γελάει.
- Οκτώβρης και δεν εσπειρες, λίγο ψωμί θα πάρεις.
- Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα.
- Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά στάρι.
- Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι.
- Να ‘σαι καλά τον Αύγουστο που ‘ναι παχιές οι μύγες.
- Ο Οκτώβρης θέλει γέλια, γιατί ανοίγουν τα βαρέλια.
- Χιόνισε μέσα στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη.
- Τον Οκτώβρη τα κουδούνια, το Νοέμβρη παραμύθια.
- Χιόνισ’ έβρεξ’ ο Γενάρης, όλ’ οι μύλοι μας θ’ αλέθουν.
- Οκτώβρης και δεν έσπειρες, οκτώ σπυριά δεν κάνεις.
- Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.
- Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ‘σουν δυο φορές το χρόνο.
- Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
- Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού τα δυο χρυσά φεγγάρια.
- Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη έχει τρεις σωρούς τ’ αλώνι.
- Ο Γενάρης δεν γεννά μήτε αυγά μήτε πουλιά, μόνο χιόνια και νερά.
- Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε και πάλι ξαναχιόνισε.
- Μάη μήνα μη φυτέψεις, Μάη μη στεφανωθείς, Μάη μήνα μη δουλέψεις, Μάη μην ταξιδευτείς.
- Η αγάπη σου είναι ψεύτικη σαν τ’ Απριλιού το χιόνι, πρωί-πρωί απλώνεται, το μεσημέρι λειώνει.
- Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκορας και γάτος το Γενάρη.
- Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα.
Προφητείες
- Πας μετά Χριστόν προφήτης γάιδαρος εστί.
Αναβλητικότητα
- Η αλεπού είχ’ εργατιά και κείνη ακριδολόγαγε.
- Το σήμερα είναι του Θεού, το αύριο του πονηρού.
- Αύριο λούζουν το γαμπρό και τραγουδούν τη νύφη.
- Όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, δέκα μέρες κοσκινίζει.
- Η κότα όταν έρθει το αβγό στον κώλο της ψάχνει για φωλιά.
- Λύσε δέσε το γουρούνι, μακρυσκοίνησε την κλώσα, πέρασε η μέρα.
Καθυστέρηση
- Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
- Βάστα Τούρκο να γεμίσω.
- Καλώς τονα κι ας άργησε.
- Πέρσι έκλασε, φέτος βρόμισε.
- Το καλό πράγμα αργεί να γίνει.
- Αργεί ο Θεός και σκάει ο φτωχός.
- Γάμος όψιμος, παιδιά της ορφάνιας.
- Καράβι που αργεί, σκατά είναι φορτωμένο.
- Ο τελευταίος, για καλομοίρης για κακομοίρης.
- Κάτσε κόρη ανύπαντρη, να κάμω γιο να πάρεις.
- Ο αγουροφάγος έφαγε, ο ρουμοφάγος δεν έφαγε.
- Όποιος σκορπάει τον καιρό, δεν τον ξαναμαζεύει.
- Οκτώβρης και δεν εσπειρες, λίγο ψωμί θα πάρεις.
- Όποιος γιοματάει στο σπίτι του, δειπνάει στο χωράφι.
- Όταν οι άλλοι αποτρυγούσαν, η Μαρία έπλεκε καλάθι.
- Όσο να σηκώσει το ένα πόδι του, παίρνει ο διάολος το άλλο.
Βιασύνη
- Κυριακή κοντή γιορτή.
- Πάω αργά γιατί βιάζομαι.
- Όποιος βιάζεται σκοντάφτει.
- Άντρα θέλω, τώρα τον εθέλω.
- Στη βράση κολλάει το σίδερο.
- Που τρώει μπροστά, αγναντεύει ύστερα.
- Σήμερα κινήσαμε κι αύριο πόσες έχουμε.
- Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει.
- Ακόμα δεν απόθανε κι ανάψαν τα κεριά του.
- Πριν να δούμε το γαμπρό, στολίσαμε τη νύφη.
- Ακόμα δεν τον είδαμε και Γιάννη τον εβγάλαμε.
- Όσο βιάζεται η γριά, τόσο της κόβεται η κλωστή.
- Μην κουνάς τα πόδια σου πριν ανεβείς στο γάιδαρο.
- Στις εννιά του μακαρίτη, άλλος μπήκε μες στο σπίτι.
- Το γλήγορον και το καλόν δεν παν μαζίν τα δκυό τους.
- Γοργά γοργά ας τον θάψουμε, μη σηκωθεί η ψωλή του.
- Προτού σκάσουν τα αυγά, άρχισε να μετράει τα πουλιά.
- Η σκύλα από τη βιάση της τα κάνει στραβά τα κουτάβια της.
- Από εψές το δειλινό λείπει ο άντρας μου στο μύλο, πείτε μου γειτόνισσες, να παντρευτώ ή να μείνω;
Τέλος
- Τα στερνά τιμούν τα πρώτα.
- Στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό.
- Έκλασ’ η νύφη και σχόλασεν ο γάμος.
- Κατά τη ζωή και τα τέλη.
- Νυχτώνει ξημερώνει, το σχοινί μαζώνει.
Εποχές
- Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη.
- Αϊ-Δημητράκη μου, μικρό καλοκαιράκι μου.
- Αν δεν λαλήσει ο τζίτζικας, δεν είναι καλοκαίρι.
- Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
- Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει.
- Γύρω- τριγύρω του Χριστού, είν’ η καρδιά του χειμωνιού.
- Τ’ Αγι’ Αντωνιού, τ’ Αϊ-Θανασιού, του βλάχαρου ο χειμώνας.
Καιρός
- Άσπρος ήλιος, μαύρη ημέρα.
- Καιρός πανιά, καιρός κουπιά.
- Μάης άβροχος, μούστος άμετρος.
- Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται.
- Μάης βρεμένος, μούστος μετρημένος.
- Θεού θέλοντος και καιρού επιτρέποντος.
- Χιόνια που δε λιώνουν κι άλλα περιμένουν.
- Αϊ-Δημητράκη μου, μικρό καλοκαιράκι μου.
- ‘Ορθιο το φεγγαράκι ξαπλωτός ο βαρκάρης.
- Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
- Αν δεν βραχεί καλά η γη, κρύο μην περιμένεις.
- Όπου βροντές και αστραπές, περίμενε βροχές.
- Ή θα βρέξει ή θα χιονίσει ή καλό καιρό θα κάνει.
- Χιόνι ρίχνει το Φλεβάρη, βάνεις στάρι στο κελάρι.
- Ας είν’ η Δύση καθαρή κι η Ανατολή ας αστράφτει.
- Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού χειμώνας.
- Υπαπαντούλα χιονισμένη, η κοφινούλα γιομισμένη.
- Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι.
- Το κρύο με το σακί μπαίνει και με το βελόνι βγαίνει.
- Χιόνισε μέσα στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη.
- Αν δε βαφτίσουν τα νερά, ο καιρός δεν καλοσυνεύει.
- Πάν’ τα σύννεφα στην Πάτρα, πάν’ τα ρέματα γιομάτα.
- Σα τσακουματίζουν τ’ άστρα, δέσε πιο καλά τη βάρκα.
- Του κακού καιρού τα γνέφια, άλλα πάνω κι άλλα κάτω.
- Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
- Η Βαρβάρα βαρβαρώνει, Αϊ-Σάββας σαβανώνει κι ο Αϊ- Νικόλας παραχώνει.
- Βρήκες καιρό, αρμένιζε, καιρό μην περιμένεις γιατί ο καιρός τα πράγματα δεν ξέρεις πώς τα φέρνει.
- Τη Γέννηση την άβρεχη, τα Φώτα χιονισμένα και τη Λαμπρή βρεχούμενη , τα πάντα ‘φτυχισμένα.
Άνεμος
- Αγέρας και γυναίκα δεν κλειδώνονται.
- Έχει κάθε λαγκαδάκι το δικό του αεράκι.
- Γέρο βοριά αρμένιζε και νότο παλληκάρι.
- Όποιος αέρας κι αν φυσά, ο μύλος πάντα αλέθει.
- Η θάλασσα είναι γαλανή μα ο αγέρας τη μαυρίζει.
- Άνεμος που δεν μποδίζει, άφησέ τον κι ας βουίζει.
- Τι σε νοιάζει για αέρα που δεν μπαίνει στα πανιά σου;
- Τα μαύρα νέφη του βοριά, τα κόκκινα του νότου, κι εκείνα τα κατάμαυρα του σκύλου του σορόκου.
Φως
- Ποιος στραβός δε θέλει το φως του;
Ήλιος
- Άσπρος ήλιος, μαύρη ημέρα.
- Ήλιος του ηλιού καθάρια τραμουντάνα.
- Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
- Σπίτι που δεν το βλέπει ο ήλιος, το βλέπει ο γιατρός.
- Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.
- Τι έχουν τα έρμα και ψοφάνε; Με ήλιο τα μπάζουμε, με ήλιο τα βγάζουμε.
- Ήλιος και βροχή παντρεύονται φτωχοί, ήλιος και χιόνι παντρεύονται αρχόντοι.
- Ήλιος και βροχή παντρεύονται οι φτωχοί, ήλιος και φεγγάρι παντρεύονται οι γαϊδάροι.
Βροχή
- Βαθειά βροντή, κοντά βροχή.
- Αν δε βρέξει, πώς θα ξαστερώσει;
- Βρέχει ο Θεός και φταίν’ οι μήνες.
- Όλα τα σύννεφα δε φέρνουνε βροχή.
- Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.
- Όσα βρέχει ο Θεός, τόσα καταπίνει η γη.
- Αν δεν μαλώσουν δυο καιροί, δεν βρέχει.
- Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει.
- Του Απρίλη η βροχή κάθε στάλα και φλουρί.
- Ο γεωργός θέλει βροχή κι ο κεραμάς την ξέρα.
- Αν φοβόταν ο λύκος τη βροχή, θα φόραγε καπότα.
- Οι όψιμες θέλουν βροχές κι οι πρώιμες δροσούλες.
- Χιόνισ’ έβρεξ’ ο Γενάρης, όλ’ οι μύλοι μας θ’ αλέθουν.
- Η βροχή τ’ Απριλομάρτη μόνο τους ψαράδες βλάπτει.
- Αν δεν αστράψει, δεν βροντά, κι αν δε βροντά δε βρέχει.
- Τι θα γίνουμε αν δε βρέξει, και αν θα βρέξει πού θα πάμε;
- Ο καλός ο νοικοκύρης, ο λαγός και το περδίκι, όταν βρέχει χαίρονται.
- Ήλιος και βροχή παντρεύονται φτωχοί, ήλιος και χιόνι παντρεύονται αρχόντοι.
- Ήλιος και βροχή παντρεύονται οι φτωχοί, ήλιος και φεγγάρι παντρεύονται οι γαϊδάροι.
- Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα.
Νερό
- Όπου πλάτανος, εκεί και νερό.
- Η φωτιά και το νερό δεν έχουν μαλλιά.
- Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
- Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.
- Ο Γενάρης δεν γεννά μήτε αυγά μήτε πουλιά, μόνο χιόνια και νερά.
Θάλασσα
- ‘Ορθιο το φεγγαράκι ξαπλωτός ο βαρκάρης.
- Θάλασσα, πικροθάλασσα και πικροκυματούσα.
- Η θάλασσα είναι γαλανή μα ο αγέρας τη μαυρίζει.
- Όποιος κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στο αλάτι.
Βουνά
- Βουνό με βουνό δε σμίγει.
- Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια.
- Ο θεός βλέπει βουνά και ρίχνει χιόνι.
- Παίνευε τα βουνά κι αγόραζε στον κάμπο.
- Οι κάμποι τρέφουν άλογα και τα βουνά λεβέντες.
Νύχτα
- Η νύχτα έχει αυτιά και η ημέρα μάτια.
- Μήτε νύχτα δίχως μέρα, μήτε νιος δίχως αγάπη.
- Η νύχτα βγάνει επίσκοπο, η αυγή μητροπολίτη.
- Όποιος νύχτα περπατεί, λάσπες και σκατά πατεί.
- Της νύχτας τη δουλειά τη βλέπει η μέρα και γελά.
- Αμαρτίες πο ‘χεις άντρα και ξυπνάς τη νύχτα πάντα.
- Η νυκτερίδα κι ο λαγός και δαίμων και αγάπη
τα τέσσερα δαιμόνια την νύκτα ου κοιμούνται.
Φωτιά
- Μην παίζεις με τη φωτιά.
- Το στραβό το ξύλο η φωτιά το σιάζει.
- Η φωτιά και το νερό δεν έχουν μαλλιά.
- Άλλος ανάφτει τη φωτιά, κι άλλος την ανεμίζει.
- Είπαν του τρελού ν’ ανάψει φωτιά κι έκαψε τα ρούχα του.
Απόσταση
- Μακριά απ’ τον κώλο μου, κι ας είναι δέκα μέτρα.
- Συμπεθεριά και κουμπαριά μακριά από τη γειτονιά.
- Όπου αγάλι-αγάλι περπατεί, μακριά μπορεί να πάει.
- Καλύτερα από μακριά και αγαπημένοι παρά από κοντά και μαλωμένοι.
Ζώα
- Διώξαμε την αλεπού και μπήκε το λιοντάρι.
- Κάλλιο ένα χρόνο κόκορας παρά σαράντα κότα.
- Το παπί και το χηνάρι, του διαβόλου το ζευγάρι.
- Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκορας και γάτος το Γενάρη.
Φυτά
- Έτσι το ‘χει το λινάρι, να ανθεί τον Αλωνάρη.
- Χωρίς χώμα και νερό, πώς ευρέθη αγγούρι εδώ.
- Όποιο χορτάρι γελάς, στην πόρτα σου φυτρώνει.
- Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.
- Όσο πιο αραιά φυτεύεις τα σκόρδα, τόσο πιο πολύ χοντραίνουν.
Λουλούδια
- Ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
- Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα.
- Από αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.
- Στη γειτονιά τριαντάφυλλο και μες στο σπίτι αγκάθι.
Δέντρα
- Όπου πλάτανος, εκεί και νερό.
- Κάθε δεντράκι με τον ίσκιο του.
- Το δένδρο από τον καρπό γνωρίζεται.
- Η ελιά έχει και σοδιά, έχει κι αναποδιά.
- Το δάσος από τα ίδια του τα ξύλα καίγεται.
- Ο πλάτανος θέλει νερό κι η λεύκα θέλει αέρα.
- Θέλει ν’ ανθίσει το δενδρί μα η πάχνη δεν τ’ αφήνει.
- Χαίρεται ο πεύκος τις δροσιές κι ο έλατος τα χιόνια.
- Αμπέλι του χεριού σου, συκιά του κυρού σου και ελιά του παππού σου.
- Κόψε κέδρο, φτιάξε Αντώνη και από πλάτανο Θανάση, εάν πεις και για το Γιάννη, όποιο ξύλο να ‘ναι κάνει.
Σκύλοι
- Όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
- Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
- Δεμένο σκυλί, πρόβατα δε φυλάει.
- Σκύλος που γαβγίζει, δεν δαγκώνει.
- Δε γνωρίζει το σκυλί τον αφέντη του.
- Άσπρα σκυλιά, μαύρα σκυλιά, όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
- Τρέμει σαν το σκύλο κάτω απ’ το ρέχτι.
- Το φτηνό το κρέας το τρώνε τα σκυλιά.
- Με το στανιό ο σκύλος μαντρί δε φυλάει.
- Και την πίτα σωστή και το σκύλο χορτάτο.
- Είναι πολλά μαντρόσκυλα και το κομμάτι ένα.
- Όποιος θρέφει ξένο σκύλο, η χαρά μόνο του μένει.
- Όποιος ξένο σκύλο τρέφει, μόνο το λουρί του μένει.
- Του γειτόνου μας ο σκύλος, γείτονας είναι κι εκείνος.
- Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
- Μητ’ ο σκύλος τρώει τ’ άχυρο μήτε τον γάιδαρο αφήνει.
- Η σκύλα από τη βιάση της τα κάνει στραβά τα κουτάβια της.
- Αν δεν κουνήσ’ η σκύλα την ουρά της, ο σκύλος δεν πάει κοντά της.
Γάτες
- Δεν πίν’ η κατσούλα ξίδι.
- Γέρος γάτος, τρυφερά ποντίκια θέλει.
- Γάτα πού μουλώνει, ποντικούς μαζώνει.
- Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια.
- Ζεματισμένος γάτος, φοβάται και το κρύο νερό.
- Πολλά ξέρει ο ποντικός μα πιο πολλά ο γάτος.
- Όταν γεράσει ο γάτος, παίζουν μαζί του τα ποντίκια.
- Η γάτα πούλησε το σπίτι της για ν’ αγοράσει ψάρια.
- Θα κουρέψουμε μια γάτα, για να φτιάσουμε μια κάπα.
- Η γάτα όπως κι αν την πετάξεις, με τα τέσσερα θα πέσει.
- Για να μη φάγει ο γάτος το ψωμί, τρώει ο ποντικός τα ρούχα.
Λύκοι
- Έπεσε ο λύκος στ’ άντερα.
- Έρμα μαντριά γιομάτα λύκους.
- Ο λύκος από τα μετρημένα τρώει.
- Έβαλαν το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
- Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται.
- Ο λύκος τη φωλιά του δεν τη μαγαρίζει.
- Ο λύκος με μηνύματα ποτέ αρνί δεν τρώγει.
- Ο λύκος έχει τ’ όνομα κι ο τσάκαλος τη χάρη.
- Το πρόβατο το μοναχό, εκείνο τρώει ο λύκος.
- Αρνί που βλέπει ο Θεός, ο λύκος δεν το τρώει.
- Θρέψε λύκο το χειμώνα, να σε φάει το καλοκαίρι.
- Το λύκο τον κουρεύανε, πούθε παν’ τα πρόβατα.
- Αν φοβόταν ο λύκος τη βροχή, θα φόραγε καπότα.
- Εμείς το λύκο βλέπουμε, πούθε πάν’ τ’ αχνάρια του.
- Όταν τα σκυλιά τρώγονται, ο λύκος τρώει τα πρόβατα.
- Ο λύκος έχει το σβέρκο χοντρό γιατί κάνει μόνος τις δουλειές του.
- Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.
Άλογα
- Σαράντα τ’ άλογο κι εξήντα το σαμάρι.
- Το καλό το άλογο στ’ αχούρι το πουλάνε.
- Αλί απ’ τον Αλή που ‘χασε τ’ άλογο και πιλαλεί.
- Πούλα τ’ άλογό σου και κράτα το γάιδαρό σου.
- Όταν σκοντάφτει τ’ άλογο, όλοι του λένε τύφλα.
- Οι κάμποι τρέφουν άλογα και τα βουνά λεβέντες.
- Απ’ τα γρίβα τ’ άλογα, στα κούντρικα γαϊδούρια!
- Κι αν στόλισες το γάιδαρο, γι’ άλογο δεν περνιέται!
- Όταν ψοφήσουν τ’ άλογα, τιμή έχουν τα γαϊδούρια!
- Όταν σε γκρεμίσει τ’ άλογο, κατέβα τράβα το καπίστρι.
- Για το καρφί χάνεται το πέταλο, για το πέταλο τ’ άλογο.
Γαϊδούρια
- Κατά φωνή και γάιδαρος.
- Εγώ μιλάω, γαϊδούρια κλάνουνε.
- Τρανή γαϊδούρα, μεγάλη καμπούρα.
- Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
- Σιγά μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου.
- Γκαστρώνει γαϊδούρα στην ανηφόρα.
- Τα γέρικα γαϊδούρια Φλεβάρη ψοφάνε.
- Το μισιακό γαϊδούρι το τρώει ο λύκος.
- Εγκάριξεν ο γάιδαρος κι είπε «άχερος».
- Βαράει το σαμάρι ν’ ακούσει ο γάιδαρος.
- Άνθρωπος κοιμώμενος γάιδαρος δεμένος.
- Φταίει ο γάιδαρος και δέρνουν το σαμάρι.
- Δέσε το γάιδαρο κι ας τονε φάει ο λύκος.
- Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα.
- Βόσκει ο γάιδαρος εκεί που θα τον δέσουν.
- Καβάλα στο γάιδαρο και τον γάιδαρο γύρευε.
- Ο γέρος γάιδαρος στράτα δε μαθαίνει.
- Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
- Πας μετά Χριστόν προφήτης γάιδαρος εστί.
- Αρχόντου λόγος και πορδές γαϊδάρου, ένα.
- Πρώτα πάρε το γαϊδούρι και μετά το σαμάρι.
- Καβαλικεύω γάιδαρο ώσπου να βρω ένα άτι.
- Απολύθηκε ο γάιδαρος; Αλιά από τα λάχανα.
- Άνθρωπος ξετσίπωτος, γάιδαρος αδέσποτος.
- Του γαϊδάρου η προκοπή, άχερα μες το παχνί.
- Ήταν στραβό το κλήμα, το ‘φαγε κι ο γάιδαρος.
- Δεν μπορεί να μοιράσει δυο γαϊδουριών άχυρα.
- Ο καλός ο σαμαράς σκέφτεται και το γάιδαρο.
- Ο πεινασμένος γάιδαρος, ξυλιές δε λογαριάζει.
- Πούλα τ’ άλογό σου και κράτα το γάιδαρό σου.
- Στο γάμο πάει ο γάιδαρος ή για νερό ή για ξύλα.
- Ο κουζουλός ο γάιδαρος, πάντα πουλάρι δείχνει.
- Είδα γάιδαρο με σέλα και τσομπάνο με ομπρέλα.
- Γέρος γάιδαρος καινούρια περπατησιά δε βγάζει.
- Το γαϊδούρι το δεμένο τρώει χορτάρι διαλεγμένο.
- Απ’ τα γρίβα τ’ άλογα, στα κούντρικα γαϊδούρια!
- Αντί να βογκάει ο γάιδαρος βογκάει ο καβαλάρης.
- Βαγενάδες και γαϊδάροι, ένα μήνα έχουν τη χάρη.
- Και στο δήμαρχο να πας, γαϊδουρινή θα τηνε φας!
- Είπαν τα γαϊδουρόπουλα τη μάνα τους γαϊδούρα.
- Κάλιο κουτσό γαϊδούρι, παρά τσινιάρικο μουλάρι.
- Να πουλήσουμε το γάιδαρο, να φτιάξουμε σαμάρι.
- Πάνω που έμαθε ο γάιδαρος να μην τρώει, ψόφησε.
- Κι αν στόλισες το γάιδαρο, γι’ άλογο δεν περνιέται!
- Τον γάιδαρο δεν τον ρωτούν όταν τον σαμαρώνουν.
- Δεν γνωρίζουν οι γαϊδάροι πώς το τρώνε το χαβιάρι.
- Όταν ψοφήσουν τ’ άλογα, τιμή έχουν τα γαϊδούρια!
- Μην κουνάς τα πόδια σου πριν ανεβείς στο γάιδαρο.
- Μαντζουράνα στο κατώφλι, γάιδαρος στα κεραμίδια.
- Όποιος κεντάει το γάιδαρο, μυρίζεται τις πορδές του.
- Μητ’ ο σκύλος τρώει τ’ άχυρο μήτε τον γάιδαρο αφήνει.
- Όλοι με χρυσά βελούδα, ποιος τα βόσκει τα γαϊδούρια;
- Κι αν έχει ο γάιδαρος φωνή, για ψάλτη δεν τον κράζουν.
- Κάνε αστείο σε γαϊδούρι και θα φας κλοτσιά στη μούρη.
- Όσο και να δουλέψει ο γάιδαρος, αγκάθια τον ταγίζουν.
- Γάιδαρος που δεν ‘μποδίζει, άφησέ τον κι ας γκαρίζει.
- Τον αγά και γάιδαρο να τον ιδείς, να μην τον καβαλήσεις.
- Όταν σου χαρίζουν ένα γάιδαρο, μην τον κοιτάς στα δόντια.
- Ν’ άκουγε ο Θεός τον κόρακα, όλοι οι γάιδαροι θα ψοφούσαν.
- Όσο καλός κι αν είναι ο γάιδαρος, πάλε γάιδαρο τον κράζουν.
- Η γαϊδούρα σαράντα πουλάρια έκανε και το σαμάρι δεν της έλειψε.
- Κάθε πουλί με τη λαλησιά του και κάθε γάιδαρος με την γκαρισιά του.
- Αν χωρατέψεις με το γάιδαρο, θα σε χτυπήσει στο πρόσωπο με την ουρά.
- Ο καλός ο πεθερός, γάιδαρος καμαρωτός και η κακιά η πεθερά, κολοβή οχιά.
- Ήλιος και βροχή παντρεύονται οι φτωχοί, ήλιος και φεγγάρι παντρεύονται οι γαϊδάροι.
- Όσο λείπει ο αφέντης κανένα δεν νοιάζει, μα όσο λείπει ο γάιδαρος, ούλοι βαρυγκωμάνε.
- Γάιδαρος είναι γάιδαρος, ας εφορεί και σέλλα και η γριά κι αν ομορφίζεται δεν γίνεται κοπέλα.
- Ψάρι μπαρμπούνι διάλεγε και γάιδαρο καμπούρη, γυναίκα ψηλοκάβαλη και χοίρο μακρυμούρη.
- Έκαμα το γάιδαρο κι ετσούλωσε τ’ αυτιά του και πήρε το σαμάρι του και πήγε στην κυρά του.
Γουρούνια
- Μην αγοράζεις γουρούνι στο σακί.
- Ξέρει ο μπουρμάς ίντα είναι ο χουρμάς.
- Γριά δεν είχε βάσανα και αγόραζε γουρούνι.
- Καλός-καλός ο χοίρος μας κι εξέβην χαλαζιάρης.
- Του χοίρου το μαλλί δε γίνεται μετάξι.
- Σαπουνίζοντας γουρούνι, χάνεις χρόνο και σαπούνι.
- Αυτός που ‘χασε το χοίρο του, όλο μουγκριές ακούει.
- Άντρα, γουρούνι, γάιδαρο, και ποιον να πρωτοκλάψω;
- Το γουρούνι το κράζουν για μαχτό και κείνο πάει για σκατό.
- Λύσε δέσε το γουρούνι, μακρυσκοίνησε την κλώσα, πέρασε η μέρα.
- Αδύνατο `ναι να γενεί χοίρου μαλλί μετάξι και του χωριάτη το παιδί να ‘χει αρχοντιά και τάξη.
- Ψάρι μπαρμπούνι διάλεγε και γάιδαρο καμπούρη, γυναίκα ψηλοκάβαλη και χοίρο μακρυμούρη.
Πουλιά
- Το θηλυκό πουλί φτιάνει τη φωλιά.
- Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται.
- Κάλιο πουλί του κλαδιού παρά του κλουβιού.
- Όταν λαλούν οι κόρακες, τα αηδόνια φεύγουν.
- Όλα τα πουλιά μισεύουν, οι κοράκοι μόνο μένουν.
- Τότε λαλούν τ’ αηδόνια όταν πάψουν τα κοράκια.
- Και το πουλί ψηλά πετάει, μα στη γη θα βρει να φάει.
- Προτού σκάσουν τα αυγά, άρχισε να μετράει τα πουλιά.
- Όταν περνάνε τα καλά πουλιά στήνουμε ξόβεργα.
- Παρά αηδόνι στο κλουβί, κάλλιο κουρούνα στο βουνί.
- Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.
- Όλα τα πουλιά πάνε κι έρχονται, και ο σπουργίτης αναμένει.
- Κατά το πουλί η φωλιά του, και κατά τον άνθρωπο το σπίτι του.
Φίδια
- Μην πατάς φίδι στην ουρά.
- Κι αν κελαηδάει η οχιά, δεν είναι καρδερίνα.
- Αν του τη δώσεις του φιδιού, δώσ’ τη του στο κεφάλι.
- Όποιος τα φίδια κυνηγά, φίδι θα τον δαγκώσει, και όποιος τον κίνδυνο αγαπά, αυτός θα τον σκοτώσει.
Εγώ
Πρόσωπο
Χαρακτήρας
Μάτια
Νους
Όνομα
Στάση & Νοοτροπία
Απόψεις & Γνώμες
Πεποιθήσεις
Καταγωγή
Νοσταλγία
Μνήμη
Λήθη
Γέλιο
Χαμόγελο
Μυρωδιές & Αρώματα
Ρούχα
Εξωτερική Εμφάνιση
Ομορφιά
Ασχήμια
Υγεία
Γιατροί
Καρδιά
Αίμα
Οπτικό πεδίο
Συνήθεια
Τύχη
Υπέρβαροι
Ομοιότητα
Γυμνό
Μαλλιά
|
Ικανοποίηση
- Εύρημα της γης, χάρισμα της ψυχής.
- Έπεσε το λάδι μας μέσα στη φακή μας.
- Έχετε γεια γειτόνισσες κι εγώ ψηλά αρμενίζω.
- Εχύθηκε το λάδι μας κι εμπήκε στο πιθάρι μας.
Χαρά
- Χαζό παιδί, χαρά γεμάτο.
- Η γριά όταν χαιρότανε, τα νιάτα της θυμότανε.
- Χαίρου τον καλό καιρό, γιατί ο κακός δε λείπει.
- Θέλει η πουτάνα να κρυφτεί, μα η χαρά δεν την αφήνει.
Θαυμασμός
- Άλλο να το ιδείς και άλλο να το ακούσεις.
- Σε όλα υπάρχει νόμος, στα μάτια όχι όμως.
- Όποιος δεν είδε κάστρο, είδε φούρνο κι εθάμαξε.
Κατάπληξη
- Αλλού τ’ όνειρο κι αλλού το θάμα.
- Είδα κι είδα, γύφτο παπά δεν είδα.
- Η μαϊμού είδε τον κώλο της και τρόμαξε.
- Έκαμε και ο πετεινός αυγό!
- Μέγας είσαι, Κύριε, και θαυμαστά τα έργα σου!
- Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννάν’ οι κότες.
- Είδα γάιδαρο με σέλα και τσομπάνο με ομπρέλα.
- Μάτια μου και τι σου πιάνει, το βρακί το τουλοπάνι.
Έκπληξη
- Βουνό με βουνό δε σμίγει.
- Μικρός που είναι ο κόσμος!
- Ο παπάς κι η παπαδιά, πέντε μήνες δυο παιδιά.
- Χωρίς χώμα και νερό, πώς ευρέθη αγγούρι εδώ.
- Όσα φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος.
- Αλλού βαρούν τα όργανα κι αλλού χορεύει η νύφη.
- Πετάχθη η γριά απ’ το φράχτη με τη ρόκα το αδράχτι.
- Ο κουτσός με το ‘να πόδι δίνει μια και πάει στην Πόλη.
Απογοήτευση
- Χέσε ψηλά κι αγνάντευε.
- Στολίστη η νύφη κι απόμεινε.
- Πολύ κο-κο και κανένα αβγό.
- Ζήσε μαύρε μου να φας τριφύλλι.
- Τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει.
- Άλλος χάσκει κι άλλος μεταλαβαίνει.
- Λάδια πολλά κι από τηγανίτα τίποτα.
- Ο φτωχός εχάθηκε και ο καιρός εδιάβηκε.
- Εγκαστρώθη το βουνό και γέννησε ποντίκι.
- Χέσε μέσα Πολυχρόνη που δε γίναμε ευζώνοι.
- Πολλή βοή στο μύλο μας, μα τ’ αλευράκι λίγο.
- Από το γάμο έρχομαι και μα την πείνα που ‘χω.
- Καλός-καλός ο χοίρος μας κι εξέβην χαλαζιάρης.
- Σε πήρα για βασιλικό και εβγήκες τσουτσουμίδα.
- Άκουσα τα κουδούνια σου κι έλεγα μάντρες έχεις.
- Πήγα να πω τον πόνο μου και μου ‘πιασαν τον κώλο μου.
- Λάχανα στη μάνα μου, λάχανα στον άντρα μου, κάλλιο ήταν στη μάνα μου.
Θλίψη & Πόνος
- Σ’ αυτόν τον κόσμο η λύπη, ποτέ δεν απολείπει.
- Αυτός που ‘χασε το χοίρο του, όλο μουγκριές ακούει.
- Τρώει η σκουριά το σίδερο και η θλίψη την καρδιά μας.
Άγχος & Στεναχώρια
- Το πολύ νταμάχι τρώει το στομάχι.
- Οι λύπες κόβουν γόνατα κι οι λογισμοί γερνάνε.
- Όλοι κλαίν’ τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ’ αυλάκι.
- Τα πολλά πνίγουν τον άντρα και τα λίγα τη γυναίκα.
- Η έγνοια κάνει τη δουλειά κι η ξεγνοιασιά τον ύπνο.
- Τον φτωχό και τον χωριάτη ξένη έγνοια τον γερνάει.
- Μια στενοχώρια που μοιράζεται είναι μισή στενοχώρια.
- Τι θα γίνουμε αν δε βρέξει, και αν θα βρέξει πού θα πάμε;
- Ο τόπος απλόχωρος, ο λωλός στενόχωρος.
- Όποιος έχει γυναίκα όμορφη, στη δημοσιά αμπέλι, ποτέ του δεν είναι ήσυχος.
Απόγνωση
- Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται.
- Χωρίς κουπιά και άρμενα, Αϊ-Νικόλα βόηθα.
- Αλί απ’ τον Αλή που ‘χασε τ’ άλογο και πιλαλεί.
- Όποιος δεν έχει πούθε να πιαστεί, πιάνεται κι από γυμνό σπαθί.
Κλάμα & Δάκρυα
- Κλαίν’ οι χήρες, κλαίν’ κι οι παντρεμένες.
- Κάλλιο να κλάψει το παιδί παρά να κλάψει η μάνα.
- Πουτάνα με τα κλάματα και κλέφτης με τους όρκους.
- Ούτε γάμος δίχως κλάματα, ούτε κηδεία δίχως γέλια.
Φόβος
- Ο φόβος φυλάει τα έρμα.
- Τρέμει σαν το σκύλο κάτω απ’ το ρέχτι.
- Όποιος αγαπά το μέλι δε φοβάται τα μελίσσια.
- Φόβο από την αρκούδα, φόβο κι από το σκατό της.
- Ο λόγγος δεν εφοβήθη το τσεκούρι μα το στειλιάρι.
- Φοβάται ο Γιάννης το θεριό, και το θεριό το Γιάννη.
- Πώς πάνε οι στραβοί στον Άδη; ένας κοντά στον άλλονε.
- Ούλοι φοβούνται το Θεό κι ο λαγηνάς τον τοίχο.
Ενοχή
- Όποιος έχει τη μύγα, μυγιάζεται.
- Ο πρωτομυριστής και πρωτοκλαστής.
- Άλλος σ’ έχεσε κι εγώ θα σε σφουγγίσω;
- Αλάτισε τον κώλο σου και ρώτα τι βρωμάει.
- Αμ’ πότε σε ξεβράκωσα και δεν ήσουνα χεσμένος;
Ντροπή
- Η ντροπίτσα τρώει πετρίτσα.
- Παλιά αμαρτία, καινούργια ντροπή.
- Έμαθε γυμνός και ντρέπεται ντυμένος.
- Ντράπου η κόρη, βρέθει γκαστρωμένη.
- Όποιος ντρέπεται, πολλά καλά στερεύεται.
- Έμαθε ξεβράκωτος και ντρέπεται ντυμένος.
- Μισή ντροπή δική μου – μισή ντροπή δική σου.
- Έβγα έξω και πομπέψου κι έμπα μέσα και πορέψου.
- Πίσω να πάει ντρέπεται, μπροστά να πάει φοβάται.
- Η δουλειά δεν είν’ ντροπή και ντροπή είν’ η τεμπελιά.
Αξιολόγηση
- Δες μάνα και πάρε κόρη.
- Χώρια τα στέρφα από τα γαλάρια.
- Άλλος έχει τ’ όνομα κι άλλος τη χάρη.
- Το δένδρο από τον καρπό γνωρίζεται.
- Του γεωργού η δουλειά στ’ αλώνι φαίνεται.
- Άντρας ο καλύτερος τσάχειλας και μύταρος.
- Όσο και να ξεπέσει ο Χριστός, πάντα θα αξίζει ίσα με σαράντα Αγίους
Αξία & Ικανότητα
- Κατά το νιο και τ’ άρματα.
- Ο καλός ο μύλος όλα τ’ αλέθει.
- Αν δε φας θεριό, δε θεριεύεις.
- Η καμήλα από τ’ αυτί δεν κουτσαίνει.
- Η καλή νέστρα και με το κουτάλι γνέθει.
- Ο καλός ο γεωργός κάνει το καλό χωράφι.
- Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρωδιά την έχει.
- Της καλής προβατίνας της κρεμάνε το τροκάνι.
- Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται.
- Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
- Μάστορης είναι και της κατσίκας ο κώλος [που κάνει την κοπριά της κομπολόι].
- Μη με κοιτάς στο γύρισμα, γυρίζω παλικάρι. Να με κοιτάς στο λιόκρισμα που σπάω το λιθάρι.
Ευφυΐα
- Δεν πίν’ η κατσούλα ξίδι.
- Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται.
- Με το νου και με τη γνώση βρήκαν τον Θεό καμπόσοι.
- Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει, χίλια καντάρια σίδερο, πόσες βελόνες βγάζει;
Σοφία
- Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.
Θέληση & Δύναμη
- Ο επιμένων νικά.
- Την πέτρα στύβει και την τρίχα σχίζει.
- Όταν η θέληση είναι σταθερή, το πόδι είναι ελαφρύ.
Αυτονομία
- Μονάχος χόρευε κι όσο θέλεις πήδα.
- Μονάχος δούλευε, ποτέ δεν θ’ αποστάσεις.
- Όποιος ξενοκαβαλικεύει, γρήγορα και ξεπεζεύει.
- Όταν είσαι μοναχός σου, παίδευε τον κώλαρό σου.
- Μικρό – μικρό τ’ αλώνι σου, μα είν’ κατάδικό σου.
- Όποιος πηδάει μονάχος του, κανένας δεν τον φτάνει.
- Όποιο πρόβατο φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος.
- Ο λύκος έχει το σβέρκο χοντρό γιατί κάνει μόνος τις δουλειές του.
- Αν δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις να σε ξύσει κανένας άλλος.
Ηρωισμός
- Κάλλιο σφαγάρι παρά ψοφίμι.
- Όπου πεθαίνουνε πολλοί, θάνατο δε φοβάσαι.
Αυτογνωσία
- Η μαϊμού είδε τον κώλο της και τρόμαξε.
- Η καμήλα την καμπούρα της δεν τη βλέπει.
Τιμιότητα
- Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.
Καλοσύνη
- Χίλιοι καλοί χωράνε.
- Ο καλός καλό δεν έχει.
- Όπου Γιάννης και μάλαμα.
- Κάμε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό.
- Όλα στον κόσμο χάνονται και μέν’ η καλοσύνη.
- Η μεγάλη καλοσύνη είναι και μπουνταλοσύνη.
Υπευθυνότητα
- Όποιος έχει αμπέλι, ας βρει δραγάτη.
- Το κάθε αρνί κρέμεται από το κλιτσί του.
- Η θάλασσα είναι γαλανή μα ο αγέρας τη μαυρίζει.
- Εγώ βαφτίζω και μυρώνω, άρα ζήσει άρα δε ζήσει.
- Κάνεις δεν κάνεις, με το Θεό μην τα βάνεις.
Μετριοφροσύνη
- Καλογνωμιά και ομορφιά θέλουν ταπεινοσύνη.
- Όσο είσαι, Γιάννη, φαίνου και λιγάκι παρακάτω.
Γενναιοδωρία
- Ας γυρίζει ο μύλος, κι ας τρώει ο χοίρος.
- Το ξένο βιό ο καλόγερος για την ψυχή του δίνει.
- Ο λόγος σου με χόρτασε και τα ψωμί σου φά’ το.
- Ο σπόρος κι ο παράς, αν δεν σκορπιστούν δεν αυγαταίνουν.
Οίκτος & Έλεος
- Μη λυπηθείς αμάθητο γιατί θα καλομάθει. Λυπήσου καλομάθητο όταν θα κακοπάθει.
Ευγνωμοσύνη
- Πίνει η κότα το νερό, μα κοιτάει και το Θεό.
- Έφαγες το κουλούρι σου, κάτω τη μούρη σου.
- Ό,τι έκανες γειτόνισσα εις το δικό μου γάμο, να μ’ αξιώσει ο Θεός διπλά να σου τα κάμω.
Προνοητικότητα
- Έχουσιν γνώσιν οι φύλακες.
- Φύλαγε τα ρούχα σου να έχεις τα μισά.
- Του άγιου άναβε ένα κερί και του διαβόλου δέκα.
- Δείρ’ τονε για τ’ αβγό, να μην σου πάρ’ την κότα.
- Το Μάρτη ξύλα φύλαγε μην κάψεις τα παλούκια.
- Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλη κουβέντα μην πεις.
- Μήτε στη μέση χωραφιού, μήτε στην άκρη τραπεζιού.
- Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν.
- Άμα αστράφτει και βροντά, δέσε την βάρκα του ψαρά.
- Όταν έπινες με τη μουρχούτα, ας τα συλλογιόσουν τούτα.
- Την υπογραφή σου και το κάτω το κεφάλι σου να προσέχεις που τα βάζεις.
- Η αρκούδα το κόκαλο το μετράει πρώτα στον πισινό της κι ύστερα το τρώει.
Υπομονή
- Αγάλι-αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι.
- Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι.
- Ο Θεός αργεί μα δεν λησμονεί.
- Μάραθο το μάραθο γεμίζ’ η γριά τον κάλαθο.
- Αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας.
- Όπου αγάλι-αγάλι περπατεί, μακριά μπορεί να πάει.
- Σταλαματιά, σταλαματιά, γεμίζει η στάμνα η πλατιά.
- Σταλαματιά, σταλαματιά, τρώγεται η πέτρα η πλατιά.
- Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.
Πειθαρχία & Υπακοή
- Όπως μου βαράνε χορεύω.
- Βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα.
- Νύφη, όχι καθώς ήξευρες, αλλά καθώς ηύρες.
- Ο παπάς κι η καμουλίκα όταν σου μιλούν αγροίκα.
- Η προσταγή σου φιρμάνι κι ο κώλος σου ντουμάνι.
Αδράνεια & Τεμπελιά
- Πέσε πίτα να σε φάω.
- Ακαμασιά, σπιτιού ξεθεμελιώστρα.
- Επήγες για μαμή και κάθισες λεχώνα.
- Όποιος δεν εργάζεται, περιεργάζεται.
- Τζάμπα δούλευε, τζάμπα μην κάθεσαι.
- Όλοι θέριζαν κι η Γιαννούλα άσπριζε.
- Ψάλε δεσπότη, με πονεί το δάχτυλο μου.
- Η κυρά μας η καλή απ’ τον ύπνο στο φαγί.
- Ακαμάτης και φαγάς, ή κλέφτης ή αφέντης.
- Ξαπλωμένος, κανείς δεν σκοντάφτει.
- Άξιος είναι στο φαΐ και γρήγορος στον ύπνο.
- Όπου ρίξει άγκουρα πιάνει απάνω κάβουρα.
- Τεμπέλης στα νιάτα, ζητιάνος στα γεράματα.
- Με λούσιμο και χτένισμα αδράχτι δε γιομίζει.
- Αξιώθηκεν η νύφη μας το Σάββατο το βράδυ.
- Όπου ρίξει παλαμάρι, κάνει μήνες να σαλπάρει.
- Ακαμάτης και φαγάς: ψάλτης, διάκος ή παπάς.
- Ο τεμπέλης κι ο φαγάς, ή χωροφύλακας ή παπάς.
- Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
- Του ακαμάτη το τσουκάλι ο Θεός το μαγειρεύει.
- Όποιος πλουταίνει με το νου, γλήγορα φτωχαίνει.
- Ο ύπνος θρέφει μάγουλα και ξεγυμνώνει κώλους.
- Ακαμάτης και φαγάς, για δραγάτης για παπάς.
- Δουλειά δεν είχε ο διάολος κι έδερνε τα παιδιά του.
- Στου τεμπέλη το τσαντίρι έχει ο διάολος εργαστήρι.
- Με το στόμα μπάρα-μπάρα, με τα χέρια κουλαμάρα.
- Άντρα μου ‘ρθε αξιάδα, φερ’ τα γένια σου να γνέσω.
- Γλυκός ο ύπνος το πρωί, γδυτός ο κώλος τη Λαμπρή.
- Με το νου πλουταίν’ η κόρη, με τον ύπνο η ακαμάτρα.
- Όποιος περπατεί μυρίζει κι όποιος κάθεται βρωμίζει.
- Ώσπου να σηκώσει το ένα πόδι του, βρωμάει το άλλο.
- Είναι γλήγορος εις το χουλιάρι κι αργός εις τη δουλειά.
- Άδουλος, δουλειά δεν έχει, το βρακί του λύν’ και δένει.
- Όποιος τ’ άστρα λογαριάζει, νηστικός πάντα πλαγιάζει.
- Ο ακαμάτης δεν τρώει τα μύγδαλα για να μην τα σπάσει.
- Όποιος διατάζει κι όποιος κλάνει ποτέ του δεν κουράζεται.
- Όσο να σηκώσει το ένα πόδι του, παίρνει ο διάολος το άλλο.
- Κάλλιο ένα καλό χουζούρι παρά της δουλειάς το νταβαντούρι.
- Καλογέροι για δουλειά, ούτε κρίση ούτε λαλιά.
Καλογέροι για φαΐ, όλοι εδώ οι ορφανοί.
Πειρασμός
- Μικρός δαίμων μεγάλη πειρασία.
- Όμορφη γυναίκα, διάβολος του χωριού.
- Θέλω ν’ αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ’ αφήνει.
Πάθη & Αμαρτίες
- Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα.
- Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστι αμαρτία.
- Αμαρτίες πο ‘χεις άντρα και ξυπνάς τη νύχτα πάντα.
- Ούτε εκκλησιά χωρίς καμπάνα, ούτε χωριό χωρίς πουτάνα.
- Αν αρτυθείς να είν’ αρνί, αν κλέψεις ναν’ χρυσάφι κι αν αγαπήσεις και καμιά, να τη ζηλεύει η γειτονιά.
Ελαττώματα
- Εμ φτωχό τ’ αρνί, εμ πλατιά ουρά.
- Η καμήλα από τ’ αυτί δεν κουτσαίνει.
- Κι ο ωραιότερος κώλος, πορδές κλάνει.
- Αγάπα το φίλο σου με τα ελαττώματά του.
- Δεν είναι τάβλα που να μην έχει το ρόζο της.
- Καλή είν’ η νύφη μας, μόνο στραβά κοιτάζει.
- Μήτε δέντρο χωρίς ξεράδι μήτε άνθρωπος χωρίς ψεγάδι.
- Τι χοντρό κεφάλι που ‘χεις· με στενεύει η σκούφια σου.
- Η γυναίκα όταν παντρευτεί και το μουλάρι όταν σαμαρωθεί [δείχνουν τις πληγές τους].
- Τα δικά μας ελαττώματα είναι σύκα και δεν βροντούν, των άλλων είναι καρύδια και τρίζουν.
Άγνοια
- Ακούει ένα και κρίνει δύο.
- Πού να ξέρει ο βλάχος τι είναι το σφουγγάτο;
- Ξέρει και ο κυρ – γάιδαρος τι ‘ναι το κυδωνάτο!
- Δεν γνωρίζουν οι γαϊδάροι πώς το τρώνε το χαβιάρι.
- Θαρρείς τ’ αυγά αλωνίζονται και το κρασί λιχνιέται.
- Κανείς δεν ξέρει τι μαγειρεύει του αλλουνού το τσουκάλι.
Ματαιοδοξία
- Μαγκιά, κλανιά και κώλος φινιστρίνι.
- Χόρτασ’ η ψείρα και βγήκε στον γιακά.
- Έκανε η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο.
- Όποιος ψηλώνεται, πέφτει και σκοτώνεται.
- Είδε η ψείρα αλώνι, περπατεί και καμαρώνει.
- Δεν ηύρες ακόμα τον μαλλιαρόκωλό σου.
- Άβρακος βρακί δεν είχε, το ‘βαλε και χέστηκε.
- Όλα τα ‘χε η Μαριορή, ο φερετζές της έλειπε.
- Δε ρωτάνε τη Φατμέ πότε θα γίνει μπαϊράμι.
- Το μυρμήγκι, σαν είναι να χαθεί, βγάζει φτερά.
- Περήφανος καλόγερος, άδεια τα σακούλια του.
- Εβγήκε και το τζίτζιφο και παριστάν’ το φρούτο.
- Άμαθος βρακί εφόρει, κάθε πάτημα το εθώρει.
- Αντάμα πάμε, Δέσποτα, και πάμε όπου ορίζεις.
- Έλα παππού να σου δείξω τ’ αμπελοχώραφά σου.
- Ας με λένε Βοϊβοντίνα, κι ας ψοφώ από την πείνα.
- Ο ποντικός στην τρύπα του μεγάλος άρχος είναι.
- Τι του λείπει του ψωριάρη, φούντα με μαργαριτάρι.
- Και κόκκορος εν λαχάνοις, και Σαούλ εν προφήταις.
- Ψηλά παπά μου τ’ άρχισες και δεν το βγάζεις πέρα.
- Όσα ξέρει ο Κωνσταντής, δεν τα ξέρει άλλος κανείς.
- Ο κώλος μας ξεβράκωτος κι η σκούφια μας με φιόρα.
- Κι η μυλωνού τον άντρα της με τους πραματευτάδες.
- Έκαμε τον κώλο του ντουφέκι και βροντάει και δε στέκει.
- Σ’ αυτόν τον τόπο τον στραβό, άλλος δεν ήταν κι ήρθα εγώ.
Καυχησιολογία
- Όλο το αυγό στην πίτα.
- Έκανε τ’ άχυρα κομμάτια.
- Εγώ είμαι εδώ, που σπάω το αυγό.
- Γέρος και ξένος για πολλά καυχιέται.
- Θα πηδήξω τάτα, θα σε δω παιδάκι μου.
- Για δέστε με γειτόνισσες, πλεμόνια τηγανίζω.
- Έχετε γεια γειτόνισσες κι εγώ ψηλά αρμενίζω.
- Ο άδειος ο τενεκές κάνει το μεγαλύτερο θόρυβο.
- Άλλη καμιά δε γέννησε, μόνο η Μαρία το Γιάννη.
- Άβρακος έβαλε βρακί, σε κάθε πόρτα το έδειχνε.
- Γέρος κι αν επαινεύτηκεν, ανήφορος το δείχνει.
- Άκουσα τα κουδούνια σου κι έλεγα μάντρες έχεις.
- Μην καμαρώνεις στην αρχή προτού ιδείς το τέλος.
- Ο Μανώλης, με τα λόγια, χτίζει ανώγια και κατώγια.
- Μες στα πολλά παινέματα τα πιο πολλά είναι ψέματα.
- Έκανε κι ο κόκορας αυγό και δεν έχει πού να το βάλει.
- Όποιος καμαρώνει γι’ αφεντιά, πρέπει κι αφέντης να ‘ναι.
- Μην το περηφανεύεσαι και μην το κάνεις νάζι, γιατί ο Θεός την ομορφιά σαν άνθος την τινάζει.
- Μη μου πολυψηλώνεσαι γιατί ψηλός δεν είσαι, και το χωριό σου είναι κοντά, και ξέρω τίνος είσαι.
Αυταρέσκεια
- Καθένας το σκατό του μηλοκύδωνο το έχει.
Βλακεία
- Χαζό παιδί, χαρά γεμάτο.
- Όποιος δεν έχει μυαλό, έχει πόδια.
- Κρατεί τα δράμια και χάνει τα καντάρια.
- Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση.
- Τα μυαλά σου και μια λύρα να χορεύει η καλομοίρα.
- Να ‘χαν οι κουρούνες γνώση, να μας δάνειζαν καμπόση.
- Τα μυαλά σου και μια λίρα και του μπογιατζή ο κόπανος.
- Ουδείς μωρότερος των ιατρών, εάν δεν υπήρχαν οι διδάσκαλοι.
Αναποτελεσματικότητα
- Βάρ’ εμείς, πέσ’ εμείς.
- Απ’ τη γύφτισσα προζύμι.
- Χίλια κλήματα, δέκα σταφύλια.
- Πάει ανάποδα, σαν τον κάβουρα.
- Με τις πορδές δε βάφονται αβγά.
- Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη.
- Πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος.
- Όποιος πάει ανάγυρα, πάει σπίτι του.
- Με κουβαλητό νερό ο μύλος δε γυρίζει.
- Όποιος αέρα κυνηγά, αέρας τονε παίρνει.
- Διάλεξε, ξεδιάλεξε, στην κοπριά κατάντησε.
- Πήγαμε στη Ρώμη και δεν είδαμε τον Πάπα.
- Ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε.
- Αλάτι πάει στην αλυκή και φρύγανα στο λόγγο.
- Πιάσ’ τον ξυπόλητο και πάρ’ του τα παπούτσια.
- Βαράει κουμπουριές στο γάμο του Καραγκιόζη.
- Τον κώλο βάζει ο μάγειρας, σκατά θα μαγειρέψει.
- Έκαψ’ την καλύβα του να μη τον τρων’ οι ψύλλοι.
- Πάρε την κάργια οδηγό, να φας σκατό με το κιλό.
- Κουτσός στον κάμπο έτρεχε να πιάσει καβαλάρη.
- Της νύχτας τη δουλειά τη βλέπει η μέρα και γελά.
- Τυφλός τυφλόν οδήγαγε κι οι δυο στο λάκκο πέσαν.
- Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει.
- Αλλού με τρίβεις δέσποτα κι αλλού έχω εγώ το πόνο.
- Στραβός στραβόν οδήγαγε κι ηύραν κι οι δυο το βράχο.
- Μούντζω κατά του Κουρουνιού, σπάσανε οι μπογάνες.
- Θα κουρέψουμε μια γάτα, για να φτιάσουμε μια κάπα.
- Κίνησε ο Οβριός για το παζάρι κι έτυχε να ‘ναι Σάββατο.
- Αν βάζεις τον κώλο σου να σου κάνει δουλειά, σκατά δουλειά θα κάνει.
- Τι έχουν τα έρμα και ψοφάνε; Με ήλιο τα μπάζουμε, με ήλιο τα βγάζουμε.
- Κεφαλλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία, τα δώδεκα Ευαγγέλια τα βγάζει δεκατρία.
Ανικανότητα
- Χρυσάφι πιάνει, χώμα γίνεται.
- Ο κακός χέστης δυο φορές τα κάνει.
- Δεν μπορεί να μοιράσει δυο γαϊδουριών άχυρα.
- Σαράντα χρόνια μάστορας και μάστορα γυρεύω.
- Ο κακός ο μάστορης με τα σύνεργά του τα βάζει.
- Αντί να βγει από την πόρτα βγαίνει από το παράθυρο.
- Όποιος δεν ξέρει να γδάρει, χαλάει και κρέας και τομάρι.
- Δεν μπορείς εσύ να κλάσεις, και κουλούρια θες να πλάσεις.
- Άντρας γέρος, γυναίκες νιές, πάντα κάνουνε κακές δουλειές.
Διστακτικότητα
- Πίσω να πάει ντρέπεται, μπροστά να πάει φοβάται.
- Ως να συλλογιστεί ο γνωστικός, περνά το γεφύρι ο τρελός.
Αχαριστία
- Αχόρταγο κι αχάριστο, ποτέ να μη βοηθάς.
- Τον έμαθα να κολυμπά, γυρεύει να με πνίξει.
- Εγώ σ’ έχτισα φούρνε μου κι εγώ θα σε χαλάσω.
- Ανάθρεψε τον ποντικό να φάει και το σακί σου.
- Έμαθε να βελονιάζει και γαμεί το μάστορή του.
- Θρέψε λύκο το χειμώνα, να σε φάει το καλοκαίρι.
- Πάρ’ τον στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου.
- Του κακού αν κάνεις χάρη, σε κακό θε να το πάρει.
- Όσο και να δουλέψει ο γάιδαρος, αγκάθια τον ταγίζουν.
- Όσο καιρό θερίζαμε «Βασίλη και Βασίλη» και σαν αποθερίσαμε, «όξω, μωρέ κασίδη!»
Πλεονεξία
- Μάτια λαίμαργα, ψυχή χαμένη.
- Βοήθα με φτωχέ να μη σου μοιάσω.
- Όποιος θέλει τα πολλά, χάνει και τα λίγα.
- Και την πίτα σωστή και το σκύλο χορτάτο.
- Και γαλάτα και μαλάτα και θηλυκά τ’ αρνιά.
- Το ένα μάτι στο γιαχνί και τ’ άλλο στο πιλάφι.
- Τα πολλά και τα περίσσια μας χαλάσανε τα ίσια.
- Εφτά νομάτοι δυο ψωμιά κι εγώ ο καημένος ένα.
- Κουμπάρε φάε και ψωμί· καλά είν’ και τα κοψίδια.
- Γλυκάθηκε η γριά στο μέλι, θα φάει και το κουβέλι.
- Δώκαν του χωριάτη αυγό και το ‘θελε και ρουφηχτό.
- Αν δεν πεινάσουν οι φτωχοί, οι πλούσιοι δε χορταίνουν.
- Καλόμαθε η γριά στα σύκα και εμπαινόβγαινε κι εζήτα.
- Ο πλούσιος που παρακαλάει το Θεό, κακό έχει στο νου του.
- Του παπά η κοιλιά είν’ αμπάρι, θέλει να φάει και να πάρει.
- Όποιος στην ξέρα περπατεί και θάλασσα γυρεύει, ο διάβολος οπίσω του κουκιά του μαγειρεύει.
Φιλαργυρία
- Μάζευε κι ας είναι ρώγες.
- Όποιος λυπάται το καρφί, χάνει και το πέταλο.
- Σαν πόσα βατσινόμουρα στον κώλο της αρκούδας;
- Που ‘χει πολλά τα γρόσια, θέλει πάντα κι άλλα τόσα.
- Του φτωχού του λείπουνε πολλά μα του φιλάργυρου όλα.
- Για να μη φάγει ο γάτος το ψωμί, τρώει ο ποντικός τα ρούχα.
- Εξόδεψε ο φιλάργυρος παράδες στ’ όνειρό του, και την αυγή κρεμάστηκε απ’ τον πολύ καημό του.
Ισχυρογνωμοσύνη
- Το γινάτι βγάζει μάτι.
- Βάστα τα γινάτια σου να μη σου βγουν τα μάτια σου.
- Θέλω την κι ας είναι χήρα και φτωχή και κακομοίρα.
- Όποιος δε βάζει νερό στο κρασί του, το πληρώνει διπλά το φαΐ του.
Δύσκολοι χαρακτήρες
- Στο καρφί, καρφί δε μπαίνει.
- Το στραβό το ξύλο η φωτιά το σιάζει.
- Κι εγώ κακό χερόβολο και συ κακό δεμάτι.
- Πάντα ξεχνά η πεθερά πως ήτονε και νύφη.
- Τι κυράτσα παπαδιά, τι κυράτσα ράφταινα.
- Στο καλάθι δεν χωρεί, στο κοφίνι περισσεύει.
- Δεν τον πιάνεις ούτε στο σακί ούτε στο σακούλι.
- Εκάκιωσεν ο μπάμπακας κι η λίμνη δεν το ξέρει.
- Όσες πράσινες φοράδες, τόσες καλοπεθεράδες.
- Η φακή νερό δεν είχε και έβραζε με το ζουμί της.
- Όπου γέρος κακό σκάνταλο, όπου γριά κακή βουλή.
- Όλα σου ξανάστροφα κι ο κώλος σου παράτρουπα.
- Στη γειτονιά τριαντάφυλλο και μες στο σπίτι αγκάθι.
- Ο καλός ο πεθερός, γάιδαρος καμαρωτός και η κακιά η πεθερά, κολοβή οχιά.
- Το ήμερο τ’ αρνί βυζαίνει από δυο μανάδες και το άγριο δε βυζαίνει ούτε απ’ τη μάνα του.
Απάθεια
- Εμείς οι βλάχοι, όπως λάχει.
- Χέστηκε η φοράδα στ’ αλώνι.
- Χέστηκε η Φατμέ στο Γενί τζαμί.
- Δε φοβάται ο παστουρμάς τ’ αλάτι.
- Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.
- Ας γυρίζει ο μύλος, κι ας τρώει ο χοίρος.
- Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.
- Το χωριό καιγότανε κι η νύφη στολιζότανε.
- Τον ξεδιάντροπο φτύνανε κι έλεγε ψιχαλίζει.
- Εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν.
- Από πίτα που δεν τρως, τι σε νοιάζει κι αν καεί.
- Μαριγούλα Μαριγώ, κι αν δε με θες, να κι εγώ!
- Μακριά απ’ τον κώλο μου, κι ας είναι δέκα μέτρα.
- Άνεμος που δεν μποδίζει, άφησέ τον κι ας βουίζει.
- Καημό που το ‘χε η ρίγανη, που εκάη το καταράχι.
- Χέστηκε ο Πολύδωρος που ‘ναι στα πόδια γρήγορος.
- Στραβά φορεί το φέσι του, παρά δεν έχ’ στην τσέπη του.
Αυτοκαταστροφή
- Ξύνεται στην γκλίτσα του τσοπάνη.
- Το δάσος από τα ίδια του τα ξύλα καίγεται.
- Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό του κεφαλιού του.
- Έκαψ’ την καλύβα του να μη τον τρων’ οι ψύλλοι.
Μεμψιμοιρία
- Όπου φτωχός κι η μοίρα του.
- Τι έχεις Γιάννη; Τι είχα πάντα.
- Κλαίν’ οι χήρες, κλαίν’ κι οι παντρεμένες.
Παράνοια & Τρέλα
- Η τρέλα δεν πάει στα βουνά.
- Γελά ο τρελός στ’ αγέλαστα.
- Οι τρελοί κουδούνια δεν έχουν.
- Ο λωλός κουδούνια έχει, μοναχός του τα βαράει.
- Τον τρελό κι αν ορμηνεύεις, κρύο σίδερο δουλεύεις.
- Απ’ τα πολλά τα γέλια, τον καταλαβαίνεις τον τρελό.
- Ο τρελός και το άσπρο άλογο από ένα μίλι φαίνονται.
- Ο τρελός με την τρελάρα του, γεμίζει την κοιλάρα του.
Δειλία
- Το μάτι δειλό μα το χέρι τολμηρό.
- Ο φοβητσιάρης άνθρωπος φοβάται και το δίκιο του.
Κακία
- Ο κακός κακά λογιάζει.
- Κακό χωριό τα λίγα σπίτια.
- Το πρωινό κακός, το βράδυ χειρότερος.
- Ο άνθρωπος γίνεται κακός γιατί τον αδικούνε.
- Όπου δεις κακή γυναίκα δυο βολές τηνε χαιρέτα.
- Κάλλιο να ζεις με το διάολο παρά με κακιά γυναίκα.
- Του κακού, κακό μην κάνεις, το δικό του τόνε φτάνει.
- Ν’ άκουγε ο Θεός τον κόρακα, όλοι οι γάιδαροι θα ψοφούσαν.
Φθόνος & Ζήλια
- Το μάτι σπάει την πέτρα.
- Παπάς παπά καλό δεν θέλει.
- Να ‘ταν η ζήλια ψώρα, θα ξυνόταν όλη η χώρα.
- Το δέντρο που ‘χει τον καρπό, όλο πετροβολιέται.
- Μία αλεπού κοψονούρα, όλες τις θέλει κοψονούρες.
- Η ζούλια να ‘τανε κασίδα, θα κατέβαινε ως τα φρύδια.
- Μητ’ ο σκύλος τρώει τ’ άχυρο μήτε τον γάιδαρο αφήνει.
- Άσπρο κώλο που ‘χει η νύφη, να ‘χαμε και μεις οι γύφτοι.
- Του ζηλιάρη είναι γραμμένο να ‘ναι το συκώτι του πρησμένο.
Μικροπρέπεια
- Το γύφτο κάναν βασιλιά κι αυτός γύρευε ρείκια.
- Η κουρούνα όπου κι αν πάει, τον κώλο της μαζί τον κουβαλάει.
Θρασύτητα
- Το μάτι δειλό μα το χέρι τολμηρό.
- Γελά που κλάνει μα δεν του πιάνει.
- Ήρθαν τα άγρια να διώξουν τα ήμερα.
- Χόρτασ’ η ψείρα και βγήκε στον γιακά.
- Έκανε η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο.
- Σώπα συ να κρίνω γω, σήκω συ να κάτσω γω.
- Ελάτε γνωστικοί να φάτε του τρελού το βιος.
- Η γριά δεν είχε δόντια κι ήθελε και παξιμάδια.
- Φάε κουμπάρε ελιές, καλό είν’ και το χαβιάρι.
- Σηκώθηκαν τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι.
- Δώσ’ μου το ψωμάκι σου να σ’ το δίνω από λίγο.
- Σηκώθηκαν τ’ αγγούρια να πηδήξουν το μανάβη.
- Αντί να βογκάει ο γάιδαρος βογκάει ο καβαλάρης.
- Όποιος σε κλάσει χέσε τον μη βγει καλύτερός σου.
- Στον πόρδο μη θαρρεύεσαι και χέσεις το βρακί σου.
- Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
- Τον μαστραπά τον έσπασες, κρασί τι μου γυρεύεις;
- Δώσε θάρρος στο χωριάτη να σ’ ανέβει στο κρεβάτι.
- Δωσ’ μου κυρά τον άνδρα σου και παρ’ τον κόπανό μου.
- Η γριά δεν έλπιζε να παντρευτεί και αρραβώνα γύρευε.
- Τούρκον είδες; Γρόσια θέλει. Κι άλλον είδες; Κι άλλα θέλει.
- Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μοίρα.
- Αν χωρατέψεις με το γάιδαρο, θα σε χτυπήσει στο πρόσωπο με την ουρά.
Υποκρισία
- Απορία ψάλτου βηξ.
- Γάτος γαμάει και γάτος σκούζει.
- Μπρος φίλος και πίσω σκύλος.
- Πάρ’ τη σκούφια σου και βάρα με.
- Ο πρωτομυριστής και πρωτοκλαστής.
- Ανάθελα ξεκίνησε και θελητά του πήγε.
- Παπάς εγίνεις Κώστα; Το ‘φερ’ η κατάρα.
- Αντίς να βογκάει το βόδι, βογκάει τ’ αμάξι.
- Θέλω ν’ αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ’ αφήνει.
- Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.
- Κλαίει η αλεπού που πήρε ο αετός την κλώσα.
- Φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης.
- Ο άντρας μου είναι κερατάς κι εγώ καλή γυναίκα.
- Για τον πόνο του βοδιού, γλείφει ο λύκος το ζυγό.
- Αντιπατώ κι αντιλαλώ για τους κακούς γειτόνους.
- Ας πηδάμε κι ας γελάμε για να λεν πως δεν πεινάμε.
- Πουτάνα με τα κλάματα και κλέφτης με τους όρκους.
- Έχετε γεια γειτόνισσες, πάω να κοινωνήσω,
και άμα γυρίσω απ’ την εκκλησιά, έρχομαι να σας βρίσω.
Μάσκες
- Από ‘ξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
- Κι αλευρωμένος να ‘ναι ο ποντικός, η γάτα τον γνωρίζει.
Αδιαφορία
- Για του παπά τ’ αμπέλι μη σε μέλει.
- Εκατό ξυλιές στον ξένο κώλο λίγες είναι.
- Άμα πεθάνω εγώ, φούρνος να μην καπνίσει.
- Βρακί δεν έχει ο κώλος μας, γαρίφαλο στ’ αυτί μας.
- Ψωμί μη λείψει σπίτι μας και φούρνος να μη καπνίσει.
Ανοχή
- Ασθενής και οδοιπόρος αμαρτίαν ουκ έχει.
- Όσο καθίζει ο κερατάς, το κέρατό του αυξαίνει.
- Λεκέ που βγάζει το νερό να μην τον συλλογάσαι.
- Σ’ αγαπώ κυρά να κλάνεις, αλλά μην το παρακάνεις.
- Γάιδαρος που δεν ‘μποδίζει, άφησέ τον κι ας γκαρίζει.
- Κάνε Γιάννο μ’ τη δουλειά σου, κι ύστερα και πάλι θεια σου.
- Όταν θα μάθει ο κερατάς την τέχνη του κεράτου, μέλι και γάλα γίνεται με τη νοικοκυρά του.
Εγκαρτέρηση
- Κάθε εμπόδιο για καλό.
- Όσα λυγούνε δε σπούνε.
- Ό,τι πέψ’ ο Θεός, καλά πεμένο.
- Μετά τη μπόρα έρχεται η γαλήνη.
- Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια.
- Το άδικο το τρως μα δεν το χωνεύεις.
- Και τα καλά δεχούμενα, και τα κακά.
- Η ελιά έχει και σοδιά, έχει κι αναποδιά.
- Όσα βρέχει ο Θεός, τόσα καταπίνει η γη.
- Κώλος μαθημένος δεν ξεχνάει ο καημένος.
- Και τούτος ο ανήφορος κατήφορο θα φέρει.
- Πότε ξημέρωσε και δεν βράδιασε;
- Λαγόν εσφάζαν κι έκλανε, καλά που δεν έχεζε.
- Όσα μας παίρνει ο Θεός, είν’ από τα δικά του.
- Καλώς τηνε τη δυστυχιά, αν έρθεις μοναχή σου.
- Χαρά σ’ εκείνο το κακό, που θα ‘ρθει μοναχό του.
- Μαθημένο είναι το αρνί, να του παίρνουν το μαλλί.
- Όταν σε βαρούνε βάστα, θα γυρίσει κι άλλη στράτα.
- Καλό είν’ η συμφορά να έρθει μοναχή της, παρά μαζί κι η μάνα της και η αδελφή της.
Απαξίωση
- Χέσε κώλε κι άφσε κι όλε.
- Έβγαλε κι η Ελευσίνα στάρι.
- Μιλάν’ όλοι, μιλάνε κι οι κώλοι.
- Κουκιά τρως, κουκιά μαρτυράς.
- Άσπρα σκυλιά, μαύρα σκυλιά, όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
- Είχαμε τόσα σκατά, ήρθε και η Σκατομαριά.
- Άξιος είναι στο φαΐ και γρήγορος στον ύπνο.
- Βροντάν όλα τα σίδερα, βροντά κι η σακοράφα.
- Μια γριά μονοδοντού άντρα γύρευε η πορδού.
- Εβγήκε και το τζίτζιφο και παριστάν’ το φρούτο.
- Ακαμάτης και φαγάς: ψάλτης, διάκος ή παπάς.
- Ο τεμπέλης κι ο φαγάς, ή χωροφύλακας ή παπάς.
- Καλώς τον άγιο του Θεού, τον παξιμαδοκλέφτη.
- Του χοίρου το μαλλί δε γίνεται μετάξι.
- Και κόκκορος εν λαχάνοις, και Σαούλ εν προφήταις.
- Από της μυλωνούς τον κώλο ορθογραφία γυρεύεις.
- Παστρική καλή Θοδώρα, το τσαρούχι μες στην πίτα.
- Το ‘να παιδί καλό παιδί και τ’ άλλο γαμώ τη μάνα του.
- Πλεύουν τα μήλα στο νερό, πλεύουν και οι καβαλίνες.
- Χωριάτη άγιο κι αν ιδής, ποτέ μην προσκυνήσεις, κι αν τον ιδής και ‘πίσκοπο, χέρι μην του φιλήσεις.
Αποδραματοποίηση
- Κάτι τρέχει στα γύφτικα.
- Μεγάλο θάμα, τρεις μέρες.
- Σιγά μη χάσει η Βενετιά βελόνι.
- Σιγά μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου.
- Τρείς μέρες θάμα, τη τρίτη παραθάμα.
- Έπεσε η ζάχαρη στο μέλι και κάτι τρέχει.
- Τον καβαλάρη μην τον λυπάσαι που κρέμονται τα ποδάρια του.
Ανωτερότητα
- Το δέντρο που ‘χει τον καρπό, όλο πετροβολιέται.
- Η αρρώστια και η αρχοντιά φαίνονται από μακριά.
- Και το πουλί ψηλά πετάει, μα στη γη θα βρει να φάει.
- Όποιος καμαρώνει γι’ αφεντιά, πρέπει κι αφέντης να ‘ναι.
Ενόχληση
- Μη φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν.
- Όπου ρίξει παλαμάρι, κάνει μήνες να σαλπάρει.
- Κάθε πρώτη του μηνός, για δεσπότης, για φανός.
- Όπου τάβλα και ποτήρι, δέξου και τον κυρ-Σωτήρη.
- Εβατεύονταν η γίδα και τον τράγο τσούζει ο κώλος.
Αποστροφή
- Σαν τη γίδα το ψαλίδι.
- Όποιου φιλεί δυο στόματα, το ένα του βρωμάει.
- Όσον μισώ τα κάρταμα, στα γένεια μου βλαστούσιν.
Αχρειότητα
- Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
- Όπου πληγή κι αυτός μύγα.
- Γκαστρώνει γαϊδούρα στην ανηφόρα.
- Απ’ όπου κι αν τον πιάσεις λερώνεσαι.
- Ψεύτης, κλέπτης και καλός άνθρωπος.
- Κλαίει η αλεπού που πήρε ο αετός την κλώσα.
- Αυγό να πάρεις απ’ αυτόν, δεν έχει κρόκο μέσα.
- Γαμεί η χελώνα το λαγό, όταν ο αετός είναι από πάνω.
Χυδαιότητα
- Άνθρωπος ξετσίπωτος, γάιδαρος αδέσποτος.
- Όποιος κεντάει το γάιδαρο, μυρίζεται τις πορδές του.
- Κάνε αστείο σε γαϊδούρι και θα φας κλοτσιά στη μούρη.
Υβρεολογία
- Να ζήσει όποιος μ’ έβρισε, να σκάσει όποιος μου το ‘πε.
Πονηριά
- Μεταξύ κατεργαραίων, ειλικρίνεια.
- Με λένε Ρίζο και όπως θέλω τα γυρίζω.
- Η τέχνη και η πονηριά τη νικά την αντρειά.
- Όταν πεινά η αλεπού, καμώνεται πως κοιμάται.
- Μας μάθανε οι Κρητικοί πως είμαστε Χανιώτες.
- Η αλεπού εκατό χρονών, τ’ αλεπουδάκια εκατόν δέκα.
- Όταν ο διάολος μας δίνει το στάρι, ο διάολος μας παίρνει το σακί.
Απειλή
- Καλομελέτα κι έρχεται.
- Κι ο Άγιος φοβέρα θέλει.
- Το σιγανό ποτάμι να φοβάσαι.
- Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά.
- Βαθειά βροντή, κοντά βροχή.
- Σκύλος που γαβγίζει, δεν δαγκώνει.
- Έβαλαν το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
- Το ποτάμι κοιμάται, ο οχτρός δεν κοιμάται.
- Ο λύκος με μηνύματα ποτέ αρνί δεν τρώγει.
- Απολύθηκε ο γάιδαρος; Αλιά από τα λάχανα.
- Θα φάει η μύγα σίδερο και το κουνούπι ατσάλι.
- Φοβέρισε τον κώλο σου, μην κλάσει στο παζάρι.
- Γειτόνισσες, τις κότες σας κι ο πετεινός μου ελύθη.
- Φυλάξου από άνθρωπο σπανό και μαλλιαρή γυναίκα.
- Θα σου δείξω εγώ Ζαμπέτα πώς την παίζουν την τρομπέτα.
- Σαν σ’ αρέσει μπαρμπα-Λάμπρο, ξαναπέρνα από την Άνδρο.
- Όταν ακούς την αρκούδα στου γείτονα την αυλή, καρτέρα τη και στη δική σου.
Εμπαιγμός
- Γέλασε και το παρδαλό κατσίκι.
- Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
- Εγώ γελώ με δώδεκα, και δεκατρείς μ’ εμένα.
- Αναγελούμε δεκαοχτώ και μας γελούνε χίλιοι.
- Εγελούσανε με μένα κι έσκασα κι εγώ στα γέλια.
- Όποιο χορτάρι γελάς, στην πόρτα σου φυτρώνει.
- Κουτσό ποτέ μην κυνηγάς, με σένα θα γελάσουν.
- Όποιος γελάει με τον άλλον, γελάει με τα μούτρα του.
- Γέλασε η κατσίκα που φάνηκε της προβατίνας ο κώλος.
Καχυποψία
- Μασάει η κατσίκα ταραμά;
- Κάνεις το χωριάτη φίλο; Κράτα και κομμάτι ξύλο.
- Αρβανίτη αν κάνεις φίλο, κράτα και κανένα ξύλο.
- Τον σκύλο κάνε σύντεκνο και το ραβδί σου βάστα.
- Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι.
- Ζωντανούς Αγίους, μήτε να τους πιστεύεις, μήτε να τους προσκυνάς.
Περιφρόνηση
- Δεν γνωρίζουν οι γαϊδάροι πώς το τρώνε το χαβιάρι.
- Τα δικά μας είν’ καρύδια και βροντούν, τα δικά σας σύκα και ζουλιούνται.
- Ποτέ σου μην περιφρονείς τα κάτω σκαλοπάτια, γιατί σ’ αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.
Άρνηση
- Δεν μπορώ θα πει δεν θέλω.
- Με το ζόρι παντρειά δε γίνεται.
- Ανάθελα ξεκίνησε και θελητά του πήγε.
- Έμαθες να μου γυρεύεις έμαθα να μη σου δίνω.
- Μήτε στο διάβολο κερί, μήτε στον Τούρκο κώλο.
Απόρριψη
- Μήτε μέλι θέλω μήτε μελίσσια.
- Από κακή κολοκυθιά, ούτε κολοκυθόσπορο.
- Δε με θέλεις μιαν οργιά, δε σε θέλω μία τριχιά.
- Μαριγούλα Μαριγώ, κι αν δε με θες, να κι εγώ!
- Ο λόγος σου με χόρτασε και τα ψωμί σου φά’ το.
- Απ’ του διαβόλου το μαντρί, μήτε ‘ρίφι μήτε αρνί.
- Στον ακάλεστο το γάμο, ή διωγμένος ή δαρμένος.
- Τα καλά του Γιάννη θέμε και το Γιάννη δεν τον θέμε.
Κριτική
- Όποιος δεν εργάζεται, περιεργάζεται.
- Μη κατακρίνεις και κριθείς κι αναγελάς και πάθεις.
- Όποιος είν’ έξω απ’ το χορό, πολλά τραγούδια ξέρει.
- Το δικό μου το καρφί το βλέπεις, το δικό σου το παλούκι δεν το βλέπεις;
Εξαπάτηση
- Τα φαινόμενα απατούν.
- Να κουκιά και δώσ’ μου φάβα.
- Μέχρι να ’ρθει η γνώση, πάει το γρόσι.
- Όποιος γελάει τη γη, και η γης τόνε γελάει.
- Εσύ γριά που διακονείς έχεις αλεύρι και πουλείς.
- Γέλασέ τον τον χωριάτη να τον έχεις πάντα εργάτη.
- Ποιος γελάει και γιοματίζει δεν ευρίσκει να δειπνήσει.
- Εγέλασές με μια φορά, ανάθεμα σε σένα, εγέλασές με δυο φορές, ανάθεμά μου εμένα.
Επιτηδειότητα
- Αλλού ο παπάς κι αλλού τα ράσα του.
- Ο διάβολος γίδια δεν είχε και τυρί επούλαγε.
- Πολλά ξέρει ο ποντικός μα πιο πολλά ο γάτος.
- Ο καλόερος ήβανε το διάολο μες στο μποκάλι.
- Δανεικό κυρά τ’ αλεύρι, δανεικό και το προζύμι.
- Ξένο ψωμί ήταν που ‘τρωγε, δικό του το μαχαίρι.
- Αυτός με την τρελίτσα του γεμίζει την κοιλίτσα του.
- Εγώ με την τρελίτσα μου, την κάνω τη δουλίτσα μου.
- Είχε ο φρόνιμος χουλιάρι κι έτρωγε ο ζουρλός μ’ εκείνο.
- Η γάτα όπως κι αν την πετάξεις, με τα τέσσερα θα πέσει.
- Άλλοι ζιούσιν με τον κόπον κι άλλοι ζιούσιν με τον τρόπον.
Δικαιολογίες
- Απορία ψάλτου βηξ.
- Ψάλε δεσπότη, με πονεί το δάχτυλο μου.
- Γυναίκα που δικαιολογείται αυτοκατηγορείται.
- Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια.
- Ο κακός ο μάστορης με τα σύνεργά του τα βάζει.
- Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος τον πονεί.
- Τι έχεις γέρο που χορεύεις; Δε μ’ αφήνουν τα δαιμόνια.
- Κίνησε ο Οβριός για το παζάρι κι έτυχε να ‘ναι Σάββατο.
- Ο ακαμάτης δεν τρώει τα μύγδαλα για να μην τα σπάσει.
Παράπονα
- Δεν είμαι φαγάς, είμαι παραπονιάρης.
- Ξένου παινέψου και δικού παραπονέψου.
- Αντί να τρίζει η άμαξα, τρίζει ο αμαξηλάτης.
- Εφτά νομάτοι δυο ψωμιά κι εγώ ο καημένος ένα.
Υπερβολές
- Κάνει σαν τη χήρα στο κρεβάτι.
- Βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πέντε-έξι.
- Ή οκτώ λογιώ φαγί ή σαρδέλα μοναχή.
- Όποιος έχει πολύ πιπέρι, ρίχνει και στα λάχανα.
- Τον κασίδη σαν πεθάνει, χρυσομάλλη θα τον πουν.
- Πάνω που έμαθε ο γάιδαρος να μην τρώει, ψόφησε.
- Γλυκάθηκε η γριά στο μέλι, θα φάει και το κουβέλι.
- Το πολύ το «Κύριε ελέησον» το βαριέται κι ο παπάς.
- Είπαν τον τρελό να χέσει κι έβγαλε και τ’ άντερά του.
- Είπαν του τρελού ν’ ανάψει φωτιά κι έκαψε τα ρούχα του.
Θυμός
- Το αψύ το ξίδι στο αγγειό του βράζει.
- Του θυμού ο γιατρός είναι ο λόγος ο καλός.
Εκδίκηση
- Μία σου και μία μου.
- Γλυκά τα έφαγες, ξινά θα τα ξεράσεις.
- Δανεικά ‘ναι τα κούρταλα στο γάμο.
- Ό,τι σου κάμνουν κάμνε και κάκια μην το έχεις.
- Έχει ο καιρός γυρίσματα να πληρωθούν τα πείσματα.
- Εσύ κατουρείς την πόρτα μου κι εγώ χέζω στη γωνιά σου.
Τιμωρία
- Όλα εδώ πληρώνονται.
- Από τ’ αυτί και στο δάσκαλο.
- Έφαγες το μέλι, πιέ και το ξίδι.
- Φταίει ο γάιδαρος και δέρνουν το σαμάρι.
- Με τα πολλά στη φυλακή και με τα λίγα μέσα.
- Δείρ’ τονε για τ’ αβγό, να μην σου πάρ’ την κότα.
- Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται.
- Ό,τι κάνει η γίδα στο πουρνάρι το βρίσκει στο τομάρι.
- Όποιος κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στο αλάτι.
- Όποιος σκάβει το λάκκο τ’ αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα.
- Αν κλωτσάς τα γονικά σου, θα το βρεις απ’ τα παιδιά σου.
- Βαρ’ της νιάς με την καλάμα και της γριάς με τη ματσούκα.
- Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μοίρα.
Μετάνοια
- Καλόγρια στα γεράματα.
- Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα.
- Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστι αμαρτία.
Φυγή
- Αν τον ματαϊδείς, γράψε τον αράπη.
- Έτρεχε να μη βραχεί κι έπεσε στο ποτάμι.
- Φτώχυνε το μοναστήρι, χαθήκανε και οι καλογήροι.
- Βαστάτε ποδαράκια μου [να μη σας χέσει ο κώλος μου].
Ανθρώπινες σχέσεις
- Ο που ‘χει σύντροφο, έχει αφέντη.
- Ψόφησε το βόδι μας, πάει η κολιγιά μας.
- Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε.
- Κοντακιανός λογαριασμός, παντοτινή αγάπη.
- Ας μ’ αγαπούν οι επίσκοποι, κι ας με μισούν οι διάκοι.
- Βάρα για να σε φοβούνται ή κλαίγε για να σε λυπούνται.
- Κάπου με είδες, κάπου σε ξέρω, κάπου σε παραγνωρίζω.
- Γι’ αυτό σ’ έκανα κουμπάρο, για να μπαίνεις με το θάρρο.
- Συμπεθέροι και κουμπάροι, τον πρώτο χρόνο έχουν τη χάρη.
- Καλύτερα από μακριά και αγαπημένοι παρά από κοντά και μαλωμένοι.
- Όπου αγαπάς κατούρησε και όπου μισείς χτενίσου και όπου πολύ-πολύ μισείς, κάτσε κι απονυχίσου.
Γείτονες
- Ο Θεός κι ο γείτονας.
- Δε σώνονται οι γειτόνοι.
- Ό,τι δεν ομοιάζει μήτε γειτονιάζει.
- Μακριά ο αδερφός και σιμά ο γείτονας.
- Ο κακός γείτονας κάνει τον καλό νοικοκύρη.
- Για δέστε με γειτόνισσες, πλεμόνια τηγανίζω.
- Έχετε γεια γειτόνισσες κι εγώ ψηλά αρμενίζω.
- Πρώτη βοήθεια του θεού, δεύτερη του γειτόνου.
- Αντιπατώ κι αντιλαλώ για τους κακούς γειτόνους.
- Έχε καθάριο πρόσωπο, για τους κακούς γειτόνους.
- Συμπεθεριά και κουμπαριά μακριά από τη γειτονιά.
- Άζωστος τρέχει ο γείτονας και ο συγγενής ζωσμένος.
- Του γειτόνου μας ο σκύλος, γείτονας είναι κι εκείνος.
- Ο κακός χρόνος περνάει, ο κακός γείτονας δεν περνάει.
- Ένας φράχτης στην αυλή τη φιλία με το γείτονα κρατεί.
- Όποιος περιμένει από τη γειτονιά, γεύεται μα δε δειπνά.
- Τούμπανα στη γειτονιά σου, δέξου τα και στη γωνιά σου.
- Όταν ακούς την αρκούδα στου γείτονα την αυλή, καρτέρα τη και στη δική σου.
- Έχετε γεια γειτόνισσες, πάω να κοινωνήσω,
και άμα γυρίσω απ’ την εκκλησιά, έρχομαι να σας βρίσω.
Αλληλεπίδραση
- Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά.
- Κοντά στο βασιλικό, ποτίζεται κι η γλάστρα.
- Άνθρωπος που δεν βλάπτει αυτός και δεν ωφελεί.
- Με στραβό σαν κοιμηθείς, το πρωί θ’ αλληθωρίζεις.
- Ο άντρας μου στα χάρβαλα, κι εγώ στα χαρβαλώματα.
- Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις.
- Όσο βαραίνει ένας άνθρωπος, δε βαραίνει ο κόσμος όλος.
Αγάπη & Έρωτας
- Ο έρως χρόνια δεν κοιτά.
- Αγάπη δίχως πείσματα, φαΐ δίχως νοστιμάδα.
- Όποιος χάνει στα χαρτιά, κερδίζει στην αγάπη.
- Μήτε νύχτα δίχως μέρα, μήτε νιος δίχως αγάπη.
- Εις υγείαν των ερώτων, το ποτήριον το πρώτον.
- Όποιος θέλει ν’ αγαπήσει, θέλει να χασομερήσει.
- Η αγάπη πύργους καταλεί και κάστρα ρίχνει κάτω.
- Καινούργια αγάπη πιάνεται, παλιά δε λησμονιέται.
- Μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται.
- Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ‘χει ο πεθερός.
- Καλύτερα να είσαι η αγάπη ενός γέρου παρά η σκλάβα ενός νέου.
- Χωρίς αέρα το πουλί, χωρίς νερό το ψάρι, χωρίς αγάπη δε βαστούν κόρη και παλικάρι.
- Η αγάπη σου είναι ψεύτικη σαν τ’ Απριλιού το χιόνι, πρωί-πρωί απλώνεται, το μεσημέρι λειώνει.
- Η νυκτερίδα κι ο λαγός και δαίμων και αγάπη
τα τέσσερα δαιμόνια την νύκτα ου κοιμούνται. - Όποιος θέλει ν’ αγαπήσει, θέλει να χασομερήσει, θέλει άσπρα να ξοδιάσει και να μη τα λογαριάσει.
Άντρας & Γυναίκα
- Χαρά στον άντρα το ζεστό και τη γυναίκα κρύα.
- Κεράτωνε τον άντρα σου και μάγια μην του κάνεις.
- Τα πολλά πνίγουν τον άντρα και τα λίγα τη γυναίκα.
- Τον άνδρα η γυναίκα του τον κάνει και βεζίρη και ρεζίλι.
- Ο άντρας μου με κάνει χώμα, κι ο άντρας μου με κάνει εικόνα.
- Κακή μοίρα έχεις άντρα μου, ούλοι πνιγήκανε κι εσύ γλύτωσες.
- Δεν θέλω άνδρα όμορφον να κάθεται σιμά μου, να συχνομπαρμπερίζεται και να πεινά η κοιλιά μου.
Φλερτ
- Δε με θέλεις μιαν οργιά, δε σε θέλω μία τριχιά.
- Μαριγούλα Μαριγώ, κι αν δε με θες, να κι εγώ!
- Ήθελες κι εσύ κυρά μου, ήθελα κι εγώ ο καημένος.
- Αν δεν κουνήσ’ η σκύλα την ουρά της, ο σκύλος δεν πάει κοντά της.
- Πότε με τα καρύδια του, πότε με τον χαλβά του, ήφερε την καλόγρια εις τα θελήματά του.
Ερωτισμός
- Να σε φυλάει ο Θεός από κουμπάρας μάτια κι από χήρας πόδια.
Σεξ
- Φάε λάδι και έλα βράδυ.
- Κάνει σαν τη χήρα στο κρεβάτι.
- Μικρός στο μάτι, μεγάλος στο κρεβάτι.
- Το συχνό σμίξιμο φέρνει και το μπήξιμο.
- Η κότα και η γυναίκα τρώγονται με το χέρι.
- Άντρας ο καλύτερος τσάχειλας και μύταρος.
- Ανάρια ανάρια το φιλί, για να ‘χει νοστιμάδα.
- Το συχνομπουκονάτο κάνει το κορμί δροσάτο.
- Το πολύ το πηγαινέλα την τρελαίνει την κοπέλα.
- Χήρας κώλος που πονάει, άλλα πράματα ζητάει.
- Οι όψιμες θέλουν βροχές κι οι πρώιμες δροσούλες.
- Γειτόνισσες, τις κότες σας κι ο πετεινός μου ελύθη.
- Άντρα θέλω κάθε βράδυ κι ας κοιμάμαι στο σκοτάδι.
- Ό,τι κάνουν οι βασίλισσες, το κάνουν κι οι μαγείρισσες.
- Αλλού με τρίβεις δέσποτα κι αλλού έχω εγώ το πόνο.
- Του φτωχού η κοιλία όταν γομούτε η ψωλίατ’ σκούτε.
- Εκεί που βγάζεις το ψωμί σου, μη βάζεις το καυλί σου.
- Άντρα μου, για να γκαστρωθώ δε μ’ ωφελούν τα ξόρκια.
- Κάνε Γιάννο μ’ τη δουλειά σου, κι ύστερα και πάλι θεια σου.
- Αμμουδιά στην αμμουδιά, πηδούσε ο μπάρμπας μου τη θεια.
- Για να γίνεις ηγούμενος, πρέπει να σε πηδήξει ο προηγούμενος.
- Το κάστανο θέλει κρασί και το καρύδι μέλι κι η όμορφη θέλει φιλί, πρωί και μεσημέρι.
- Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκορας και γάτος το Γενάρη.
Ομοφυλοφιλία
- Τούρκο φίλευε και κώλο φύλαγε.
- Πάρε κώλο-δώσε κώλο, γνώρισες τον κόσμο όλο.
Γάμος
- Τα του γάμου πριν του γάμου.
- Γάμος όψιμος, παιδιά της ορφάνιας.
- Έκλασ’ η νύφη και σχόλασεν ο γάμος.
- Άφησε το γάμο και πάει για πουρνάρια.
- Κάλλιο στο παλούκι, παρά σώγαμπρος.
- Δανεικά ‘ναι τα κούρταλα στο γάμο.
- Γυναίκα και καρπούζι η τύχη τα διαλέγει.
- Πάρε σκυλί από μαντρί, γυναίκα από σόι.
- Άνθρωπος απάντρευτος είναι μισό ψαλίδι.
- Μικρή γυναίκα έπαρε, να τη χαρείς μεγάλη.
- Έχουμε ξένο το γαμπρό και δανεικιά τη νύφη.
- Όλα είναι του μυαλού κι η παντρειά της τύχης.
- Πριν να δούμε το γαμπρό, στολίσαμε τη νύφη.
- Άμα θες σύντροφο άξο, πάρε νύφη από τη Νάξο.
- Ζαβός ζαβή παντρεύτηκε, ζαβά παιδιά θα κάνουν.
- Πάρ’ τον στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου.
- Επαντρεύθη ν’ ανασάνει κι εύρηκε μαλλί να ξάνει.
- Στης ακρίβειας τον καιρό, βρήκα εγώ να παντρευτώ.
- Ή μικρός-μικρός παντρέψου, ή μικρός καλογερέψου.
- Εγώ καλά παντρεύτηκα κι ας κλαίει όποιος με πήρε.
- Οι ακαμάτρες και οι τρελές έχουν τις τύχες τις καλές.
- Να ‘χα του γαμπρού τη χάρη και της νύφης το καμάρι.
- Όλη η βδομάδα του γαμπρού και η Κυριακή της νύφης.
- Ο Θεός να σε φυλάει απ’ το άδικο και από κακιά γυναίκα.
- Και ο μεγάλος γάμος κούρταλα κι ο μικρός κουρταλίσματα.
- Για τον γαμπρό γεννά κι ο κόκκοτος, για τον υιό ούτε η κότα.
- Ο πρώτος γάμος του Θεού, ο δεύτερος των ανθρώπων και ο τρίτος του δαίμονα.
- Ό,τι έκανες γειτόνισσα εις το δικό μου γάμο, να μ’ αξιώσει ο Θεός διπλά να σου τα κάμω.
- Χωστά χωστά τον έκαμε ο Μιχελής το γάμο, γιατί ήταν λίγα τα ψωμιά και το χωριό μεγάλο.
- Η πρώτη μου γυναίκα μου, η δεύτερη κυρά μου, η τρίτη η στερνότερη ραβδί του κεφαλιού μου.
- Ανύπαντρος σαν παντρευτεί δεν πρέπει να χορεύει, μόνο σακί στον ώμο του κριθάρι να μαζεύει.
Μοιχεία
- Στους δύο τρίτος δε χωρεί.
- Μικρή γυναίκα, μεγάλα κέρατα.
- Γάμος εις τα γέρατα, ή σταυρός ή κέρατα.
- Φάσκελά της που αγαπά παντρεμένο ή παπά.
- Όσο καθίζει ο κερατάς, το κέρατό του αυξαίνει.
- Ο άντρας μου είναι κερατάς κι εγώ καλή γυναίκα.
- Όποιου φιλεί δυο στόματα, το ένα του βρωμάει.
- Κεράτωνε τον άντρα σου και μάγια μην του κάνεις.
- Σα λείπεις απ’ το γάμο σου, άλλος γλεντά τη νύφη.
- Που θαρρευτεί στον εραστή, χωρίς άντρα απομένει.
- Ο κουμπάρος την κουμπάρα δυο φορές την εβδομάδα.
- Μ’ έκαμες κι εγέλασα, κι ήταν κι ο άντρας μου άρρωστος.
- Χατίρι του μοιανού, χατίρι τ’ αλλουνού, κάνα παιδί απ’ τον άντρα μου.
- Να ντρέπομαι τον έναν να ντρέπομαι τον άλλον, κεράτωσα τον άντρα μου.
- Όταν θα μάθει ο κερατάς την τέχνη του κεράτου, μέλι και γάλα γίνεται με τη νοικοκυρά του.
- Εγώ έλεγα να παντρευτώ να μη ξενοθερίζω,
και τώρα που παντρεύτηκα να ξενοβοτανίζω; - Όπου έχει δυο αγαπητικιές χαρά έχει μεγάλη, γιατί όταν μαλώνει με τη μια, κινάει και πάει στην άλλη.
- Αν με αγαπάει ο άνδρας μου, στην τύχη το ‘χω χάρη, αν με αγαπάει κι άλλος κανείς, το ‘χω κρυφό καμάρι.
Γονείς
- Δες μάνα και πάρε κόρη.
- Η μάνα γεννάει μα δεν μοιραίνει.
- Ο άνδρας γεννά και η γυναίκα τίκτει.
- Είχα πατέρα κι έκλανε, μάνα κι ετσιρλοκόπα.
- Ό,τι κάνεις των γονιών σου, είναι όφελος δικό σου.
- Που του γονιού του δεν γροικά, κακός κακού θα πάει.
Γυναίκα
- Αγέρας και γυναίκα δεν κλειδώνονται.
- Οι έμορφες γυρεύονται κι οι άξιες επαινούνται.
- Οι μύλοι κι οι γυναίκες πάντα θέλουν να γυρίζουν.
- Έχεις γυναίκα με μυαλό, έχεις στο σπίτι θησαυρό.
Παιδιά
- Κάνε παιδιά να δεις καλό.
- Παπά παιδί, διαόλου εγγόνι.
- Το παιδί και το σκυλί, όπως τα μάθεις.
- Παιδιά, σκατά και σύννεφα δεν πιάνονται.
- Μεγαλώνει το γομάρι, κονταίνει το σαμάρι.
- Γιος ο γαμπρός δε γίνεται κι η νύφη θυγατέρα.
- Ο παπάς κι η παπαδιά, πέντε μήνες δυο παιδιά.
- Θυμήσου τα δικά σου και συχώρα τα παιδιά σου.
- Κάλλιο να κλάψει το παιδί παρά να κλάψει η μάνα.
- Ο σκλάβος τον αφέντη του κι ο κύρης το παιδί του.
- Το αγόρι αφότου γεννηθεί, η κόρη αφού κατασταθεί.
- Έχεις παιδιά, να τα χαίρεσαι. Δεν έχεις, να χαίρεσαι.
- Του παιδιού μου το παιδί, είναι δυο φορές παιδί μου.
- Στου καλότυχου την πόρτα, θηλυκό γεννιέται πρώτα.
- Σ’ όποιον δε δίνει ο Θεός παιδιά, δίνει ο διάολος ανίψια.
- Του παιδιού η κοιλιά κοφίνι και τρελός όποιος του δίνει.
- Αν κλωτσάς τα γονικά σου, θα το βρεις απ’ τα παιδιά σου.
- Αν κάμεις και καλά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.
Αν κάμεις και κακά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.
Φιλία
- Τέτοιος φίλος τέτοια πίτα.
- Μπρος φίλος και πίσω σκύλος.
- Βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ.
- Αδειανό βαρέλι, φίλο δεν πιάνει.
- Φίλος επιζήμιος εχθρός επικαλείται.
- Ο καλός ο φίλος στην ανάγκη φαίνεται.
- Αγορά τοις μετρητοίς και φιλία διαρκής.
- Αν δε ταιριάζαμε, δεν θα συμπεθεριάζαμε.
- Αγάπα το φίλο σου με τα ελαττώματά του.
- Κάλλιο δολερό εχθρό παρά δολερό φίλο.
- Καινούριο φίλο έπιασες, παλιό μη λησμονήσεις.
- Όταν έχει το πουγκί σου, όλοι είναι φίλοι σου.
- Δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι.
- Αρβανίτη αν κάνεις φίλο, κράτα και κανένα ξύλο.
- Φίλος τον φίλον έκραζε και ο νοικοκύρης έβραζε.
- Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους.
- Τον σκύλο κάνε σύντεκνο και το ραβδί σου βάστα.
- Αν έχεις τέτοιους φίλους, τι τους θέλεις τους εχθρούς.
- Η ευτυχία κάνει φίλους και η δυστυχία τους δοκιμάζει.
- Φίλοι μου στην ανάγκη μου, κι εχθροί μου στη χαρά μου.
- Κάλλιο ένας φρόνιμος οχτρός παρά ένας φίλος παλαβός.
- Οι πλούσιοι έχουν τους κόλακες, και οι φτωχοί τους φίλους.
Συναντήσεις
- Κατά φωνή και γάιδαρος.
- Βουνό με βουνό δε σμίγει.
- Μικρός που είναι ο κόσμος!
- Όσοι αγαπιώνται, συχνά απαντιώνται.
- Το συχνό σμίξιμο φέρνει και το μπήξιμο.
- Κάθε πρώτη του μηνός, για δεσπότης, για φανός.
- Ο Χάρος φίλους και εχθρούς σ’ ένα τραπέζι σμίγει.
Συναναστροφές
- Όμοιος τον όμοιο κι η κοπριά στα λάχανα.
- Κάνεις το χωριάτη φίλο; Κράτα και κομμάτι ξύλο.
- Αντάμα πάμε, Δέσποτα, και πάμε όπου ορίζεις.
- Πάρε κώλο-δώσε κώλο, γνώρισες τον κόσμο όλο.
- Όπου τάβλα και ποτήρι, δέξου και τον κυρ-Σωτήρη.
- Με στραβό σαν κοιμηθείς, το πρωί θ’ αλληθωρίζεις.
- Πες μου ποια είν’ η συντροφιά σου, να σου πω την καταντιά σου.
- Αυτός που νίβεται, με μας θέλει να φάγει.
- Όμοιος τον όμοιο γύρευε, πουτάνα την πουτάνα, κι ο κερατάς τον κερατά να περπατούν αντάμα.
Χαιρετισμοί
- Καλώς τονα κι ας άργησε.
- Καλώς τον άγιο του Θεού, τον παξιμαδοκλέφτη.
- Όπου δεις κακή γυναίκα δυο βολές τηνε χαιρέτα.
Υπόληψη
- Νηστικός περνάς, γυμνός όχι.
- Ο λύκος τη φωλιά του δεν τη μαγαρίζει.
- Κάλλιο να σου βγει το μάτι παρά το όνομα.
- Η τιμή τιμή δεν έχει και χαρά στον που την έχει.
- Έχε καθάριο πρόσωπο, για τους κακούς γειτόνους.
- Κάλλια ‘χω να με βλαστημούν, παρά να με λυπούνται.
- Όσο καλός κι αν είναι ο γάιδαρος, πάλε γάιδαρο τον κράζουν.
Κουτσομπολιό
- Ανάθεμα τα στόματα που κάνουν ανακατώματα.
Ομιλία
- Είπες λόγο κι έκαψες λόγγο.
- Λόγο είπα, λόγγο δεν έκαψα!
- Μιλάν’ όλοι, μιλάνε κι οι κώλοι.
- Όποιος δε μιλάει, τον θάφτουν ζωντανό.
- Της καρδιάς το κλειδί ο λόγος το κρατεί.
- Ή μίλαε όπως φορείς ή φόραε όπως μιλείς.
- Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
- Το χρήμα κάνει ρήτορα κι η φτώχεια κακομοίρη.
- Λόγον και πέτραν έριξες, δεν θα τα ξαναπιάσεις.
- Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλη κουβέντα μην πεις.
- Τότε λαλούν τ’ αηδόνια όταν πάψουν τα κοράκια.
- Τα βόδια τα δένουν απ’ τα κέρατα, τον άνθρωπο απ’ το λόγο του.
- Ο λόγος εις την ώρα του χίλια φλουριά αξίζει, κι αν δεν τον πεις στην ώρα του, τίποτα δεν αξίζει.
Βραχυλογία
- Τα λίγα λόγια ζάχαρη και τα καθόλου μέλι.
- Όσο λιγότερο μιλάς τόσο περισσότερο ακούς.
- Λίγα λόγια και δεμένα, όχι πολλά και μπερδεμένα.
- Τα δόντια τα ‘δωσε ο Θεός να συγκρατούν τη γλώσσα.
Φλυαρία
- Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια.
- Γλώσσα παπούτσι, μυαλό κουκούτσι.
- Όποιος πολλά ομιλεί, πολλά σφάλλει.
- Με το στόμα μπάρα-μπάρα, με τα χέρια κουλαμάρα.
- Είπα ‘γω πολλά και σώνει, ας λαλήσει κι άλλο αηδόνι.
- Ο άμωρος λόγος κι ο κάλπικος παράς μένει στο νοικοκύρη.
Ακρόαση
- Πόρδου άκουσμα, σκατού μαντάτο.
- Βαρεί τη θύρα, ν’ ακούσει η παραθύρα.
- Γέρου πορδή μην ακούς, λόγο ν’ ακούς.
- Όποιον λόγο πεις, τέτοιον και θ’ ακούσεις.
- Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα.
- Όποιος μιλάει σπέρνει κι όποιος ακούει θερίζει.
- Απ’ όπου έρχεται η βοή, έρχεται και το μελίσσι.
- Ο κουφός και ο κλανιάρης πάνε δίπλα στα νταούλια.
- Φτωχού καμπάνα δεν αχάει, του πλούσιου ξεκουφαίνει.
Σιωπή
- Η σιωπή είναι χρυσός.
- Γάτα πού μουλώνει, ποντικούς μαζώνει.
Απόκρυψη
- Όποιος κρύβει την αρρώστια του, πάει με δαύτη.
- Στου βοδιού το κέρατο να κρυφτείς, δε γλιτώνεις.
- Εμακρύναν οι ποδιές σου, σκεπαστήκαν οι πομπές σου.
Μυστικά
- Ό,τι ξέρει ο μυαλός μου δεν τα ξέρει ο καλός μου.
- Ο κόσμος το ‘χει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι.
- Όσα ξέρει ο νοικοκύρης, δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος.
- Μυστικό που το ξέρουν τρείς το ξέρει ο κόσμος όλος.
- Μη το πεις του φίλου σου να μην το μάθει ο εχθρός σου.
Ασυνεννοησία
- Εγώ μιλάω, γαϊδούρια κλάνουνε.
- Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω.
- Δεν είν’ βρακί, μόν’ είν’ βρακόπανο.
- Μαζί μιλάμε και χώρια καταλαβαίνουμε.
- Άλλα αντ’ άλλα, της Παρασκευής το γάλα.
- Από την πόλη έρχομαι και στην κορυφή κανέλα.
- Άλλα λέει η θεια μου κι άλλα ακούν τ’ αυτιά μου.
- Μαντζουράνα στο κατώφλι, γάιδαρος στα κεραμίδια.
- Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
Συγχώρεση
- Στο χωριό μου το συγγνώμη το λένε μισοχέσι.
Έπαινος & Κολακεία
- Ποιος παινάει τη νύφη μας; η τσιμπλιάρα η μάνα της.
- Άμα δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει.
- Οι πλούσιοι έχουν τους κόλακες, και οι φτωχοί τους φίλους.
- Παίνευε τον καλό να γίνει καλύτερος, παίνευε τον κακό να γίνει χειρότερος.
- Ο κόλακας κι ο κόρακας έχουν το ίδιο χρώμα, ο ένας το ‘χει στην ψυχή κι ο άλλος εις το σώμα.
Δώρα
- Το δώρο έχει αντίδωρο.
- Ξύδι χάρισμα, γλυκό σαν μέλι.
- Χάρισμα χωρίς χάρη δε γίνεται.
- Δώρο αν είναι και μικρό, μεγάλη χάρη έχει.
- Με λαγούς και με περδίκια, τ’ άδικα τα κάνεις δίκια.
- Όταν σου χαρίζουν ένα γάιδαρο, μην τον κοιτάς στα δόντια.
Χάρες
- Χάρισμα χωρίς χάρη δε γίνεται.
- Η χάρη θέλει αντίχαρη και πάλι χάρη είναι.
- Του κακού αν κάνεις χάρη, σε κακό θε να το πάρει.
- Χατίρι του μοιανού, χατίρι τ’ αλλουνού, κάνα παιδί απ’ τον άντρα μου.
Συμβουλές
- Γέρου πορδή μην ακούς, λόγο ν’ ακούς.
- Μήτε όλα του γιατρού μήτε όλα του παπά.
- Άκουε τον πατέρα σου κι ορμήνευε το γιο σου.
- Άκουσε γέρου συμβουλή και παιδεμένου γνώση.
- Καμιά φορά κι ο άγνωστος, φρόνιμη γνώμη δίνει.
- Μην απελπίζεις άνθρωπο με τη δική σου γνώση, γιατί δεν ξέρεις ο Θεός τι έχει να του δώσει.
- Γερόντων πάρε τη βουλή κι ανθρώπων μαθημένων, οπού έχουνε πολύ ψωμί και αλάτι φαγωμένο.
Παρηγοριά
- Στον άρρωστο το γιατρικό, στον πονεμένο ο λόγος.
- Όποιος λέει τον πόνο του, βρίσκει τη γιατρειά του.
- Παρηγοριά στον άρρωστο ώσπου να βγει η ψυχή του.
- Πήγα να πω τον πόνο μου και μου ‘πιασαν τον κώλο μου.
- Μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά. Μοιρασμένος πόνος, μισός πόνος.
Συμβιβασμός
- Από κακοπληρωτή κι ένα σακί άχερο.
- Στην αναβροχιά, καλό είν’ και το χαλάζι.
- Απ’ τα ολότελα, καλή και η Παναγιώταινα.
- Αν δεν είναι νωπόν, ας είν’ και παστωμένον.
- Καβαλικεύω γάιδαρο ώσπου να βρω ένα άτι.
- Έφαγες το κουλούρι σου, κάτω τη μούρη σου.
- Οπού δεν έχει μαυρομάτα φιλά και την τσιμπολομάτα.
- Όταν σου πέφτουνε τα δόντια, θα το φας νερόβραστο.
Υποταγή
- Σφάξε με, αγά μου, ν’ αγιάσω.
- Προσκυνημένο κεφάλι δεν κόβεται.
- Το γαϊδούρι το δεμένο τρώει χορτάρι διαλεγμένο.
- Αν δεν γονάτιζε η καμήλα, δεν θα την φορτώνανε.
Προστασία
- Δεν βλέπει ο στραβός, αλλά βλέπει ο Θεός.
- Αρνί που βλέπει ο Θεός, ο λύκος δεν το τρώει.
- Οπ’ έχει φίλο τον Κατή, τον Μπέη δε φοβάται.
- Του ακαμάτη το τσουκάλι ο Θεός το μαγειρεύει.
- Με τον αητό που κάθομαι κουρούνες δεν φοβάμαι.
Προσβολές
- Τον ξεδιάντροπο φτύνανε κι έλεγε ψιχαλίζει.
- Να σε χέσω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι να γιάνει.
- Είπαν τα γαϊδουρόπουλα τη μάνα τους γαϊδούρα.
- Αν φτύσεις πάνω, φτύνεις τα μούτρα σου κι αν φτύσεις κάτω φτύνεις τα γένια σου.
Ανταγωνισμός
- Παπάς παπά καλό δεν θέλει.
- Ο μουσαφίρης δε θέλει άλλο μουσαφίρη.
Συγκρούσεις
- Ρωμιών καυγάς, Τούρκων χαλβάς.
- Άμα δε θέλει ο ένας, οι δύο δε μαλώνουν.
- Σε καΐκι και σε σπίτι, η αθιβολή δε λείπει.
- Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα.
- Εγώ με το ψαλίδι κι αυτός με το τσεκούρι.
- Όποιος φτύνει κατά πάνω, φτύνει τα μούτρα του.
- Κάλλιο λόγια στο χωράφι, παρά μάγκανα στ’ αλώνι.
- Όταν τα σκυλιά τρώγονται, ο λύκος τρώει τα πρόβατα.
- Όποιος πήρε πέτρα και σταθεί, κανείς να μην τον λυπηθεί.
- Όταν χτυπιούνται δυο σταμνιά, το ένα απ’ τα δυο θα σπάσει.
- Είπ’ ο ένας το ‘να, ο άλλος τ’ άλλο κι ο παπάς το «Κύριε ελέησον».
- Κυλά η πέτρα εις τ’ αυγό, αλίμονο στ’ αυγό. Κυλά τ’ αυγό στην πέτρα αλίμονο στ’ αυγό.
Κατηγορώ
- Όλα τα στραβά καρβέλια η νύφη μας τα κάνει.
- Για σένα μαυρομάτα μου έβγαλα εγώ τα μάτια μου.
Εχθροί
- Το νερό με τη φωτιά φίλοι δε γίνονται.
- Το ποτάμι κοιμάται, ο οχτρός δεν κοιμάται.
- Φίλος που γίνηκε εχθρός, ποτέ δεν ήταν φίλος.
- Αν έχεις τέτοιους φίλους, τι τους θέλεις τους εχθρούς.
Μοναξιά
- Σαν την καλαμιά στον κάμπο.
- Η μοναξιά κάνει τον κλέφτη.
- Όλοι αντάμα κι ο ψωριάρης χώρια.
- Μοναχός σου μήτε στον παράδεισο.
- Το πρόβατο το μοναχό, εκείνο τρώει ο λύκος.
- Ο άνθρωπος ο μοναχός και στο φαΐ περνά κακώς.
Φασαρία
- Οι γύφτοι τα μαλώματα για πανηγύρια τα ‘χουν.
- Μην κάνεις μη σου κάνουνε, μην πεις να μη σου πούνε, σε ξένη πόρτα μη χτυπάς, γιατί τη δική σου σπούνε.
Διαφορετικότητα
- Όλοι αντάμα κι ο ψωριάρης χώρια.
- Άλλο είν’ τ’ άλλα κι άλλο είν’ το γάλα.
- Έχει κάθε λαγκαδάκι το δικό του αεράκι.
- Όλα τα δάχτυλα δεν είναι ίδια.
- Κάθε μαχαλάς και τάξη, κάθε ρούγα και ζακόνι.
- Δώδεκα Απόστολοι, ο καθένας με τον πόνο του.
- Καθένας με το μέτρο του, μετράει το χασέ του.
- Στο μπόι σου βρίσκεις, στη γνώμη σου δε βρίσκεις.
- Όλα σου ξανάστροφα κι ο κώλος σου παράτρουπα.
- Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
- Το ‘να παιδί καλό παιδί και τ’ άλλο γαμώ τη μάνα του.
- Ούλοι φοβούνται το Θεό κι ο λαγηνάς τον τοίχο.
- Κάθε πουλί με τη λαλησιά του και κάθε γάιδαρος με την γκαρισιά του.
Αδικία
- Ένα αρνί δύο τομάρια.
- Ο καλός καλό δεν έχει.
- Το άδικον ουκ ευλογείται.
- Άλλος γαμεί κι άλλος πλερώνει.
- Εμ φτωχό τ’ αρνί, εμ πλατιά ουρά.
- Το άδικο το τρως μα δεν το χωνεύεις.
- Το καλό το σύκο το τρώει η κουρούνα.
- Άλλος σ’ έχεσε κι εγώ θα σε σφουγγίσω;
- Άλλος μαυρομάτα και άλλος τσιμπλομάτα.
- Της αδικιάς τα λάχανα καζάνι δε τα βράζει.
- Σκότωνε τρελούς και πλήρωνε τζερεμέδες.
- Όλα τα ξέρει ο Θεός, μόνο διαίρεση δεν ξέρει.
- Άλλος Θεός από το ποτάμι και πέρα.
- Ο Θεός άλλους έπλασε και άλλους έκλασε.
- Ελάτε γνωστικοί να φάτε του τρελού το βιος.
- Εσύ το κανταΐφι κι εγώ ούτε ψωμί αρμένικο.
- Ο άνθρωπος γίνεται κακός γιατί τον αδικούνε.
- Εμείς ψωμί δεν έχουμε κι η γάτα πίτα σέρνει.
- Δίχως κέρδη κέρατα, δίχως πομπές κουδούνια.
- Μην παίρνεις δίκιο ορφανού, ούτε τόπο ποταμού.
- Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
- Πόσα αρνιά στο μακελάρη και κατσίκια στο μαντρί.
- Τα καλά του Γιάννη θέμε και το Γιάννη δεν τον θέμε.
- Άλλος σπέρνει και τρυγάει, κι άλλος πίνει και μεθάει.
- Αδικιάς σπυρί σπαρμένο, κι αν φυτρώσει δεν σταχυάζει.
- Ο Θεός να σε φυλάει απ’ το άδικο και από κακιά γυναίκα.
- Άλλοι σκάφτουν και κλαδεύουν κι άλλοι πίνουν και μεθούν.
- Άλλοι σπέρνουν και θερίζουν κι άλλοι τρών’ και μακαρίζουν.
- Άλλος το ‘χει και το κατουρεί κι άλλος δεν το ‘χει και το λαχταρεί.
- Αν έχεις αντίδικο Καδή, μόνος ο Θεός μπορεί να σε βοηθεί.
Δικαιοσύνη
- Άσωστα τα βάσανά του, μ’ άσωστα και τα κακά του.
- Ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, αλλά αγαπάει και τον νοικοκύρη.
Νόμοι & Δίκαιο
- Νόμου φόβος, αφοβία μεγάλη.
- Τόπου συνήθεια, νόμου κεφάλαιο.
- Σε όλα υπάρχει νόμος, στα μάτια όχι όμως.
Δικαιώματα
- Έχεις λιλιά, έχεις λαλιά.
- Έχεις γρόσα, έχεις γλώσσα.
- Όπου δεν έβαλες μην απλώνεις.
Ισότητα
- Αφεντικά και δούλοι, το ίδιο γενήκαμε ούλοι.
- Αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας.
- Ό,τι κάνουν οι βασίλισσες, το κάνουν κι οι μαγείρισσες.
Εξουσία
- Οπ’ έχει φίλο τον Κατή, τον Μπέη δε φοβάται.
- Και στο δήμαρχο να πας, γαϊδουρινή θα τηνε φας!
- Ας μ’ αγαπούν οι επίσκοποι, κι ας με μισούν οι διάκοι.
Πολιτική
- Φωνή λαού, οργή Θεού.
Ελευθερία
- Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια.
- Κάλιο πουλί του κλαδιού παρά του κλουβιού.
- Παρά αηδόνι στο κλουβί, κάλλιο κουρούνα στο βουνί.
- Κάλλιο να ‘χω στον τόπο μου ελιές και παξιμάδι παρά στα ξένα ζάχαρη και να ορίζουν άλλοι.
Καταπίεση
- Τον γάιδαρο δεν τον ρωτούν όταν τον σαμαρώνουν.
- Ποτέ μη δώσεις στον φτωχό πόρτα και παραθύρι και πάπλωμα να σκεπαστεί, μη σηκωθεί και φύγει.
Φυλακή
- Με τα πολλά στη φυλακή και με τα λίγα μέσα.
- Της φυλακής τα σίδερα είναι για τους λεβέντες.
- Όποιος γεννηθεί στη φυλακή, τη φυλακή θυμάται.
Αντίσταση
- Όποιος δε μιλάει, τον θάφτουν ζωντανό.
- Πρόβατο που βελάζει χάνει τη χαψιά του.
- Όποιος τα βάζει με το Θεό βρίσκει το διάολό του.
Βία
- Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο.
- Όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος.
- Τη γυναίκα σου χτυπάς, το σπιτάκι σου χαλάς.
Κλοπή
- Η μοναξιά κάνει τον κλέφτη.
- Η ψευτιά και η κλεψιά είναι θεία μ’ ανιψιά.
- Φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης.
- Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται.
- Του κλέφτη κλέφτουνε κουπί κι εκείνος κλέφτει βάρκα.
- Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μοίρα.
Πόλεις
- Όλος ο κόσμος δώδεκα κι η Πόλη δεκαπέντε.
Πλήθος
- Χίλιοι καλοί χωράνε.
- Στους δύο τρίτος δε χωρεί.
- Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα.
- Είναι πολλά μαντρόσκυλα και το κομμάτι ένα.
- Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση.
- Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει.
- Είναι πολλοί μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
- Τα πολλά τα χέρια βλογημένα, τα πολλά τα στόματα καταραμένα.
Τούρκοι
- Ετούρκεψε ο Σουλτάνος;
- Βαστάτε Τούρκοι τ’ άλογα.
- Ρωμιών καυγάς, Τούρκων χαλβάς.
- Τούρκο φίλευε και κώλο φύλαγε.
- Τούρκον είδες; Γρόσια θέλει. Κι άλλον είδες; Κι άλλα θέλει.
Επικοινωνία
- Το κακό μαντάτο έρχεται τρεχάτο.
- Κατά που μου ψάλλεις, σου κανοναρχώ.
- Βαράει το σαμάρι ν’ ακούσει ο γάιδαρος.
- Όποιον λόγο πεις, τέτοιον και θ’ ακούσεις.
- Από χείλη σε χείλη το μαθαίνουνε χίλιοι.
- Τα λέει στην πεθερά για να τ’ ακούσει η νύφη.
- Από χείλη βγαίνει ο λόγος και σε χίλιους καταντάει.
- Ό,τι έχει ο καθένας στην πανέρα του, αυτό διαλαλεί.
- Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
- Μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά. Μοιρασμένος πόνος, μισός πόνος.
Γλώσσα
- Γλώσσα παπούτσι, μυαλό κουκούτσι.
- Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
- Η γλώσσα κάστρα καταλεί και κάστρα θεμελιώνει.
- Τα δόντια τα ‘δωσε ο Θεός να συγκρατούν τη γλώσσα.
- Ό,τι κόβει το μαχαίρι γιατρεύεται, ό,τι κόβει η γλώσσα δε γιατρεύεται.
Περιέργεια
- Η κότα σγαρλίζοντας, τα μάτια της θα βγάλει.
- Τι δε σε νοιάζει μη ρωτάς, ποτέ κακό δεν έχεις.
Εκπαίδευση
- Το παιδί και το σκυλί, όπως τα μάθεις.
- Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο.
- Ό,τι μικρομάθαινες, δεν το γεροντάφηνες.
- Τώρα στα γεράματα, μάθε γέρο γράμματα.
- Μαθαίνει την τέχνη στου κασιδιάρη το κεφάλι.
- Μικρόν κώλο δεν έδειρες, μέγαν μη φοβερίζεις.
- Αν δε σε κλάσει ο μάστορης, δε γίνεσαι τεχνίτης.
- Μικρός-μικρός δεν έμαθες, μεγάλος μην ελπίζεις.
- Καλά είναι τα γράμματα, μα να ‘χει νου και γνώση.
- Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις.
Χορός
- Όπως μου βαράνε χορεύω.
- Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.
- Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
- Μονάχος χόρευε κι όσο θέλεις πήδα.
- Αγάπαγε η Μάρω το χορό βρήκε και άντρα χορευτή.
- Όποιος είν’ έξω απ’ το χορό, πολλά τραγούδια ξέρει.
- Τι έχεις γέρο που χορεύεις; Δε μ’ αφήνουν τα δαιμόνια.
Χρώματα
- Τα μαύρα νέφη του βοριά, τα κόκκινα του νότου, κι εκείνα τα κατάμαυρα του σκύλου του σορόκου.
Μουσική
- Σιγά-σιγά τα όργανα κι είναι φτωχός ο γάμος.
- Αγάλι – αγάλι τούμπανα, τι ‘ναι φτωχός ο γάμος.
- Αλλού βαρούν τα όργανα κι αλλού χορεύει η νύφη.
- Θα σου δείξω εγώ Ζαμπέτα πώς την παίζουν την τρομπέτα.
Λογική
- Κοντά στο νου κι η γνώση.
- Πολλές φορές η λογική με την καρδιά μαλώνει, γιατί το θέλει η καθεμιά δικό της το τιμόνι.
Εύλογο Συμπέρασμα
- Ετούρκεψε ο Σουλτάνος;
- Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;
- Τα μισά της χιλιάδας πεντακόσια.
- Χωριό που φαίνεται κολαούζο δε θέλει.
- Η ουσία είναι μία και ο μπακλαβάς γωνία.
- Ή θα βρέξει ή θα χιονίσει ή καλό καιρό θα κάνει.
- Απ’ όπου έρχεται η βοή, έρχεται και το μελίσσι.
- Ουρανός που θ’ αστράψει θα βρέξει και κώλος που θα κλάσει θα χέσει.
Σκέψη
- Όταν γελάς μη σκέφτεσαι, μα όταν κλαις το ίδιο.
Αλήθεια & Ψέμα
- Το ψέμα έχει κοντά ποδάρια.
- Μεταξύ κατεργαραίων, ειλικρίνεια.
- Με λένε Ρίζο και όπως θέλω τα γυρίζω.
- Η ψευτιά και η κλεψιά είναι θεία μ’ ανιψιά.
- Αλήθεια δίχως ψέματα, φαΐ χωρίς αλάτι.
- Ο χορτάτος τον πεινασμένο δεν τον πιστεύει.
- Όποιος λέει την αλήθεια, έχει τον Θεό βοήθεια.
- Όποιος λέει την αλήθεια, τονε τρώνε τα χαλίκια.
- Ψεματινόν λακιρτίν στο μεϊτάνιν ‘εν ιβκαίνει.
- Όποιος πηδάει μονάχος του, κανένας δεν τον φτάνει.
- Ποιος μαγειρεύει ψέματα, στο πιάτο του τα βρίσκει.
- Την αλήθεια πάντα κράτει και το ψέμα ας έχει αλάτι.
- Η αλήθεια είναι του Θεού και το ψέμα του διαβόλου.
- Μες στα πολλά παινέματα τα πιο πολλά είναι ψέματα.
- Του γιου σου τάξε ψέματα και του γαμπρού σου αλήθεια.
Φαινομενικότητα
- Τα φαινόμενα απατούν.
- Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά.
- Στήθος μάρμαρο, καρδιά πατάτα.
- Από ‘ξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
- Μικρός στο μάτι, μεγάλος στο κρεβάτι.
- Άλλα τα λεγόμενα κι άλλα τα βλεπόμενα.
- Όσοι φορούν μαχαίρι δεν είναι και μαγέροι.
- Άλλος κώλος φαίνεται κι άλλος μαγειρεύεται.
- Μη ζητάς μόνο να φανείς αλλά και να γενείς.
- Αλλού χτυπάει το νερό κι αλλού αλέθει ο μύλος.
- Γουναράδες βρωμεροί, μα στην τσέπη όλο φλουρί.
- Μη δεις ψηλό και φοβηθείς, κοντό κι αναθαρρέψεις.
- Αλλού βαράν τα κρόταλα κι αλλού χορεύει η αρκούδα.
- Μάτια και φρύδια έβλεπα και πίστεψα ο καημένος, μα την καρδιά δεν έβλεπα και βγήκα γελασμένος.
Αντιφάσεις
- Εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν.
- Αγρύπνησε να κοιμηθείς και πείνασε να φάγεις.
- Κρατάτε Τούρκοι το λαγό, να κατουρήσει η σκύλα.
- Να πουλήσουμε το γάιδαρο, να φτιάξουμε σαμάρι.
- Ο παπουτσής ξυπόλητος κι ο ράφτης μπαλωμένος.
- Ούτε γάμος δίχως κλάματα, ούτε κηδεία δίχως γέλια.
Ερωτήσεις
- Χίλια ξέρε κι ένα ρώτα.
- Ρωτώντας πάει κανείς στην Πόλη.
Κατεύθυνση
- Στραβός στραβόν οδήγαγε κι ηύραν κι οι δυο το βράχο.
Όνειρα
- Ο φτωχός με τ’ όνειρό του χαίρεται το ριζικό του.
Ανάγκη
- Ο καλός ο φίλος στην ανάγκη φαίνεται.
- Στην αναβροχιά, καλό είν’ και το χαλάζι.
- Το ράσο θέλει καλοπέραση κι η πουτανιά φτιασίδι.
- Η κότα όταν έρθει το αβγό στον κώλο της ψάχνει για φωλιά.
- Χωρίς αέρα το πουλί, χωρίς νερό το ψάρι, χωρίς αγάπη δε βαστούν κόρη και παλικάρι.
Συμφέρον
- Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει.
- Ο παπάς βλογάει πρώτα τα δικά του γένια.
- Όλου του βλάχου το τυρί τυρόπιτα να γίνει.
- Όλοι κοιτάζουν τον καβγά και η γριά το μέλι.
- Τον αδερφό σου αγάπαγε κι όχι το μερτικό του.
- Από πίτα που δεν τρως, τι σε νοιάζει κι αν καεί.
- Ανύπαντρος προξενητής, για πάρτη του γυρεύει.
- Καλόγερος βαρβάτος, κοιτάει σα μαύρος γάτος.
- Δεν μιλεί η κυράτσα νύφη, έχει κόκαλο και γλείφει.
- Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.
- Όλοι μιλούν για τ’ άρματα κι ο Γιάννης για την πίτα.
- Δεν σε ερωτούν τι έφαγες, μόν’ σε ρωτούν τι έφερες.
- Είναι πολλοί μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
- Τι σε νοιάζει για αέρα που δεν μπαίνει στα πανιά σου;
- Ψωμί μη λείψει σπίτι μας και φούρνος να μη καπνίσει.
- Δεν έγινα παπάς ν’ αγιάσω, έγινα παπάς για να περάσω.
- Παρά να τα πάρει άλλος, κάλλιο εγώ που ‘μαι κουμπάρος.
Σχεδιασμός
- Λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο.
- Όποιος τα ύστερα μετρά, ποτέ του δε σκοντάφτει.
- Άλλα μετράει ο άνθρωπος κι άλλα ο Θεός του βγάζει.
Κίνητρα
- Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.
Φιλοδοξία
- Χέσε μέσα Πολυχρόνη που δε γίναμε ευζώνοι.
- Κάλλιο ένα χρόνο κόκορας παρά σαράντα κότα.
Ελπίδα
- Καλομελέτα κι έρχεται.
- Ποιος στραβός δε θέλει το φως του;
- Και τούτος ο ανήφορος κατήφορο θα φέρει.
- Θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός.
- Όποιος βόσκεται μ’ ελπίδας, αποθαίνει και της πείνας.
Όρια
- Ένας φράχτης στην αυλή τη φιλία με το γείτονα κρατεί.
- Όταν φτάσει ο κόμπος στο χτένι, ή ο κόμπος θα κοπεί ή το χτένι θα σπάσει.
Επιθυμίες
- Ο λωλός λουλούδια θέλει.
- Άντρα θέλω, τώρα τον εθέλω.
- Ψωμί δεν έχουμε, τυρί ζητάμε.
- Πάσα μια γυναίκα θέλει πέντε-δέκα.
- Η γριά το μεσοχείμωνο θυμήθηκε πεπόνι.
- Γριάς το μεσοχείμωνο αγγούρι της θυμήθη.
- Η γριά το μισοχείμωνο ξυλάγγουρο γυρεύει.
- Αδύνατον ένι πεινών μη μνημονεύειν άρτου.
- Το φαΐ και το χέσιμο ώσπου ν’ αρχίσουν θέλει.
- Χήρας κώλος που πονάει, άλλα πράματα ζητάει.
- Άνθρωπος ο πολυβούλης και Θεός ο κοψοβούλης.
- Θέλω την κι ας είναι χήρα και φτωχή και κακομοίρα.
- Ήθελες κι εσύ κυρά μου, ήθελα κι εγώ ο καημένος.
- Άντρα θέλω κάθε βράδυ κι ας κοιμάμαι στο σκοτάδι.
- Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ‘χει ο πεθερός.
- Άλλοι τα γένια πεθυμούν, κι άλλοι που τα ‘χουνε τα φτυούν.
- Άλλος το ‘χει και το κατουρεί κι άλλος δεν το ‘χει και το λαχταρεί.
Ολιγάρκεια
- Μάζευε κι ας είναι ρώγες.
- Έκανε το σκατό του παξιμάδι.
- Του γαϊδάρου η προκοπή, άχερα μες το παχνί.
- Αυτός που δε ζητά πολλά τα έχει όλα τα καλά.
Επιλογές
- Ή οκτώ λογιώ φαγί ή σαρδέλα μοναχή.
- Άφησε το γάμο και πάει για πουρνάρια.
- Ή ρούφα ή φύσα, και τα δυο δε γίνονται.
- Διάλεξε, ξεδιάλεξε, στην κοπριά κατάντησε.
- Διαλέοντας, διαλέοντας, πήρε τα αποζούμια.
- Το γαμπρό και το πεπόνι όποιος τα διαλέει λαθώνει.
- Χίλιες νύφες του γαμπρού και χίλιοι γαμπροί της νύφης.
- Ψάρι μπαρμπούνι διάλεγε και γάιδαρο καμπούρη, γυναίκα ψηλοκάβαλη και χοίρο μακρυμούρη.
Εναλλακτικές λύσεις
- Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι.
- Καβαλικεύω γάιδαρο ώσπου να βρω ένα άτι.
- Το ένα μάτι στο γιαχνί και τ’ άλλο στο πιλάφι.
- Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
- Αγάπα τον Θεό σου, κράτα και τον διάβολό σου.
- Μάθε τέχνη κι άσ’ τηνε κι άμα πεινάσεις πιάσ’ τηνε.
- Έχει κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια.
- Το μοναστήρι να ‘ναι καλά, και από καλογήρους, χίλιους.
- Όπου έχει δυο αγαπητικιές χαρά έχει μεγάλη, γιατί όταν μαλώνει με τη μια, κινάει και πάει στην άλλη.
Ποιότητα
- Το καλό πράγμα αργεί να γίνει.
- Τα καρύδια τα καλά, λίγα είναι κι ακριβά.
- Το καλό το άλογο στ’ αχούρι το πουλάνε.
- Ο καλός ο γεωργός κάνει το καλό χωράφι.
- Ο καλός ο σαμαράς σκέφτεται και το γάιδαρο.
- Αν αρτυθείς να είν’ αρνί, αν κλέψεις ναν’ χρυσάφι κι αν αγαπήσεις και καμιά, να τη ζηλεύει η γειτονιά.
Σιγουριά
- Πάω αργά γιατί βιάζομαι.
- Στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό.
- Τήραζε ούγια κι αγόραζε πανί.
- Βλέπε μόστρα κι αγόραζε πανί.
- Μην αγοράζεις γουρούνι στο σακί.
- Δάνειζε αλεύρι σ’ όποιον έχει στάρι.
- Χαρτιά γραμμένα, στόματα βουλωμένα.
- Μικρό καράβι παίναγε, μεγάλο καβαλίκα.
- Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
- Κεραμίδια που δε στάζουνε, μη τα σκαλίζεις.
- Τάξε στην Παναγιά κερί, του διάβολου λιβάνι.
- Όποιος καεί με το χυλό, φυσάει και το γιαούρτι.
- Κάλλιο ένα και στο χέρι, παρά χίλια και καρτέρει.
- Άναψε τ’ αγίου δυο κεριά και του δαιμόνου πέντε.
- Παίναε τη θάλασσα, αλλά να περπατείς στην ξέρα.
- Παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είναι μπαλωμένο.
- Αν του τη δώσεις του φιδιού, δώσ’ τη του στο κεφάλι.
- Όπου βλέπεις μάσα κάτσε κι όπου βλέπεις ξύλο τρέχα.
- Αλάργα από πλώρη καραβιού και μουλαριού τον κώλο.
- Φυλάξου απ’ την ώρα την κακιά να ζήσεις χίλια χρόνια.
- Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.
- Αν δε λαλήσουν τα όργανα, κι αν δε σφαχτεί ο τράγος, απίστευτο μου φαίνεται να ‘ναι δικός μου ο γάμος.
- Μην κάνεις μη σου κάνουνε, μην πεις να μη σου πούνε, σε ξένη πόρτα μη χτυπάς, γιατί τη δική σου σπούνε.
Υποσχέσεις
- Άπιαστα πουλιά, χίλια στον παρά.
- Πίστευσε λαγό και κάλεσε κουμπάρο.
- Αλαργινός ο κήπος, δωριανά τα λάχανα.
- Ψάρια στο γιαλό, όσα θέλεις σου πουλώ.
- Όρκος του Ρωμιού, πόρδος του γουρνιού.
- Μην τάξεις σ’ άγιο κερί και σε παιδί κουλούρι.
- Ο Μανώλης, με τα λόγια, χτίζει ανώγια και κατώγια.
- Αλλιώς μας τα ‘λεγες παπά, πριν σε χειροτονήσουν.
- Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι.
- Τι το λες και δεν το κάνεις, την υπόληψή σου χάνεις.
- Του γιου σου τάξε ψέματα και του γαμπρού σου αλήθεια.
- Τα βόδια τα δένουν απ’ τα κέρατα, τον άνθρωπο απ’ το λόγο του.
Εμμονή
- Ο νους του πουλιού στο κεχρί.
- Ίδιο πρόσωπο έρχεται, ίδιο μαντάτο φέρνει.
- Όλοι κοιτάζουν τον καβγά και η γριά το μέλι.
- Ένα το ‘χει η Μαριορή, το στεγνώνει το φορεί.
- Άμα το ‘χει η κούτρα σου να κατεβάζει ψείρες…
- Το γύφτο κάναν βασιλιά κι αυτός γύρευε ρείκια.
- Δώδεκα Απόστολοι, ο καθένας με τον πόνο του.
- Το λύκο τον κουρεύανε, πούθε παν’ τα πρόβατα.
- Όλοι κλαίν’ τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ’ αυλάκι.
- Οι βιολιτζήδες άλλαξαν, μα ο χαβάς έμεινε ο ίδιος.
- Το πολύ το «Κύριε ελέησον» το βαριέται κι ο παπάς.
- Σ’ έναν δίνουν και δεν παίρνει, άλλον δέρνουν και δε φεύγει.
- Γιάννη είχα, Γιάννη έχω, κι αν ποτέ μου θα χηρέψω, πάλι Γιάννη θα γυρέψω.
Προτιμήσεις
- Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα.
- Ο γεωργός θέλει βροχή κι ο κεραμάς την ξέρα.
- Κάλλιο χήρα κακομοίρα, παρά κακοπαντρεμένη.
- Κάλλιο μάνα του φονιά, παρά του σκοτωμένου.
- Χαίρεται ο πεύκος τις δροσιές κι ο έλατος τα χιόνια.
- Δώκαν του χωριάτη αυγό και το ‘θελε και ρουφηχτό.
- Το αρεσούμενο του ανθρώπου, το καλύτερο του κόσμου.
- Το γουρούνι το κράζουν για μαχτό και κείνο πάει για σκατό.
- Άλλος θέλει τον παπά, άλλος την παπαδιά κι άλλος την παπαδοπούλα.
- Άλλος τη θέλει όμορφη, άλλος τη θέλει να ‘χει, και άλλος κλείνει τα μάτια του και παίρνει, όποια του λάχει.
Προσαρμογή
- Εμείς οι βλάχοι, όπως λάχει.
- Κατά τα σκατά και το φτυάρι.
- Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
- Κατά τη λαχάνα και η καζάνα.
- Δένδρο που λυγά, δε σπάζει.
- Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
- Κατά που μου ψάλλεις, σου κανοναρχώ.
- Ό,τι κάνει ο κόσμος, θα κάνει κι ο Κοσμάς.
- Βόσκει ο γάιδαρος εκεί που θα τον δέσουν.
- Άπλωνε τα πόδια σου κατά το πάπλωμά σου.
- Κατά το πάπλωμα και των ποδιών το ξάπλωμα.
- Κατά πώς είν’ οι καιροί, έτσι και ν’ αρμενίζεις.
- Νύφη, όχι καθώς ήξευρες, αλλά καθώς ηύρες.
- Όποιος αέρας κι αν φυσά, ο μύλος πάντα αλέθει.
- Όταν είσαι σφυρί χτύπα, όταν είσαι αμόνι δέχου.
- Όταν σε γκρεμίσει τ’ άλογο, κατέβα τράβα το καπίστρι.
Ματαιότητα
- Σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε.
- Γεννιέται ο άνθρωπος για να πεθάνει.
- Τι να πεθάνεις χωροφύλακας, τι να πεθάνεις ‘νωματάρχης.
- Ένα καντήλι, ένας σταυρός και τέσσερα σταλίκια
είναι του ανθρώπου η ζωή κι όλα τα μερακλίκια.
Ματαιοπονία
- Ψάχνει ψύλλους στ’ άχυρα.
- Τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει.
- Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες.
- Όποιος αέρα κυνηγά, αέρας τονε παίρνει.
- Ο γέρος γάιδαρος στράτα δε μαθαίνει.
- Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα.
- Το δέντρο όταν ξεραθεί, το νερό δεν ωφελεί.
- Στραβός βελόνι εγύρευε μέσα στην αχυρώνα.
- Μια γριά μονοδοντού άντρα γύρευε η πορδού.
- Κουτσός στον κάμπο έτρεχε να πιάσει καβαλάρη.
- Όποιος φτύνει κατά πάνω, φτύνει τα μούτρα του.
- Όποιος θρέφει ξένο σκύλο, η χαρά μόνο του μένει.
- Σαπουνίζοντας γουρούνι, χάνεις χρόνο και σαπούνι.
- Τον αράπη κι αν τον πλένεις, το σαπούνι σου χαλάς.
- Τον τρελό κι αν ορμηνεύεις, κρύο σίδερο δουλεύεις.
- Γάιδαρος είναι γάιδαρος, ας εφορεί και σέλλα και η γριά κι αν ομορφίζεται δεν γίνεται κοπέλα.
Αμεταβλησία
- Παλιά μου τέχνη κόσκινο.
- Βεζίρης έγινες, άνθρωπος δεν έγινες.
- Έλλαξεν η χήνα κι εφόρησεν πάλι εκείνα.
- Ίδιο πρόσωπο έρχεται, ίδιο μαντάτο φέρνει.
- Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου.
- Άλλαξε ο Μανωλιός, έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.
- Γέρος γάιδαρος καινούρια περπατησιά δε βγάζει.
- Του χοίρου το μαλλί δε γίνεται μετάξι.
- Οι βιολιτζήδες άλλαξαν, μα ο χαβάς έμεινε ο ίδιος.
- Όλα τα πουλιά πάνε κι έρχονται, και ο σπουργίτης αναμένει.
- Η κουρούνα όπου κι αν πάει, τον κώλο της μαζί τον κουβαλάει.
- Τη γύφτισσα έκαναν βασίλισσα κι αυτή το ντάλε-ντάλε.
- Λάχανα στη μάνα μου, λάχανα στον άντρα μου, κάλλιο ήταν στη μάνα μου.
- Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.
Βασιλιάδες
- Το γύφτο κάναν βασιλιά κι αυτός γύρευε ρείκια.
Αρχή
- Κάθε αρχή και δύσκολη.
- Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται.
- Η πρώτη μπουκιά είναι τρουβελιά.
- Η κότα έκανε τ’ αυγό ή το αυγό την κότα;
- Το φαΐ και το χέσιμο ώσπου ν’ αρχίσουν θέλει.
- Μην καμαρώνεις στην αρχή προτού ιδείς το τέλος.
Ολοκλήρωση
- Φάγαμε το βόδι κι αφήσαμε την ουρά του.
- Αν δε γεμίσει το σακί πώς θα το πεις γεμάτο;
- Αφού έκαμες την εκκλησιά, κάμε και τ’ άγιο βήμα.
- Μην καμαρώνεις στην αρχή προτού ιδείς το τέλος.
- Τον βουτηχτή μην τον κοιτάζεις στο βούτημα αλλά στο έβγαλμα.
Αναζήτηση
- Ψάχνει ψύλλους στ’ άχυρα.
- Θα το βρει η στραβή τ’ αρνί της.
- Θα το βρει η τάβλα το καρφί της.
- Καβάλα στο γάιδαρο και τον γάιδαρο γύρευε.
- Στραβός βελόνι εγύρευε μέσα στην αχυρώνα.
- Ο ξένος και ο ποταμός τον τόπο τους γυρεύουν.
- Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τονε ζητούμε.
- Ό,τι γυρεύει η νεροχελώνα, στο νερό τα βρίσκει όλα.
- Όποιος χτυπάει του ανοίγουνε κι όποιος γυρεύει βρίσκει.
Ταχύτητα
- Το γοργόν και χάριν έχει.
Αποφάσεις
- Η νύχτα βγάνει επίσκοπο, η αυγή μητροπολίτη.
Πρωτοβουλία
- Μη φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν.
- Ο μπροστινός γίνεται του πισινού γεφύρι.
Δράση
- Σε χύτρα που βράζει, μύγες δεν πηγαίνουν.
Ορμητικότητα
- Βαστάτε Τούρκοι τ’ άλογα.
- Στη βράση κολλάει το σίδερο.
- Κώλος που δεν κρατιέται ρεζίλεμα θέλει.
Πράξη
- Ό,τι πράξεις, θα εισπράξεις.
- Θα πηδήξω τάτα, θα σε δω παιδάκι μου.
- Σαν σ’ αρέσει η φάβα, σπείρε και κάνα λαθούρι.
- Τι το λες και δεν το κάνεις, την υπόληψή σου χάνεις.
Χρησιμότητα
- Κάθε δεντράκι με τον ίσκιο του.
- Χώρια τα στέρφα από τα γαλάρια.
- Πούλα τ’ άλογό σου και κράτα το γάιδαρό σου.
- Όσο λείπει ο αφέντης κανένα δεν νοιάζει, μα όσο λείπει ο γάιδαρος, ούλοι βαρυγκωμάνε.
Προσπάθεια & Κόπος
- Βαριά η καλογερική.
- Η σφίξη βγάνει το λάδι.
- Με τις πορδές δε βάφονται αβγά.
- Αν δεν βρέξεις κώλο, ψάρια δεν τρως.
- Βρέξ’ τον κώλο σου να φας μπαρμπούνι.
- Θέλει κόπο το ραπάνι, κάθε τόπος δεν το κάνει.
- Σαν σ’ αρέσει η φάβα, σπείρε και κάνα λαθούρι.
- Θέρος-τρύγος-πόλεμος [στασιό δεν περιμένουν].
- Γόνατα που δεν κοπιάζουν, κοιλιά δεν θεραπεύουν.
- Για να το φας το μύγδαλο, πρέπει και να το σπάσεις.
- Βόδι να μην αλώνιζε, κόρη να μην εγέννα και νιος να μην εθέριζε, ποτέ του δε θα ‘γέρνα.
Εμπειρία
- Ο παθός και μαθός.
- Τα παθήματα μαθήματα.
- Η γριά η κότα έχει το ζουμί.
- Μη ρωτάς γιατρό, ρώτα τον παθό.
- Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια.
- Άμα ξαναγίνω νύφη, ξέρω να χαμογελώ.
- Αξίζει μια γερόκοτα σαράντα πουλακίδες.
- Ζεματισμένος γάτος, φοβάται και το κρύο νερό.
- Όποιος καεί με το χυλό, φυσάει και το γιαούρτι.
- Πάντα νέο στο κατάρτι, πάντα γέρο στο τιμόνι.
- Άκουσε γέρου συμβουλή και παιδεμένου γνώση.
- Τα παθήματα των πρώτων γιοφύρι των δευτέρων.
- Ζήε γέρο να παθαίνεις, ζήε γέρο να μαθαίνεις.
- Πέντε μήνες έναν κόμπο, ένα μήνα πέντε κόμπους.
- Να ξαναγενόμουν νύφη, θα ‘ξερα να προσκυνήσω.
- Γερόντων πάρε τη βουλή κι ανθρώπων μαθημένων, οπού έχουνε πολύ ψωμί και αλάτι φαγωμένο.
Αλλαγή
- Ρόδα είναι και γυρίζει.
- Παλιό μουλάρι, καινούργια περπατησιά.
- Άλλοι παπάδες ήρθανε, άλλα Βαγγέλια φέραν.
- Θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός.
- Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια.
- Άλλες νυφάδες ήρθανε, άλλα κουλούρια πλάθουν.
Καινούργιο
- Καινούργιο κόσκινο και πού να σε κρεμάσω.
- Καινούριο φίλο έπιασες, παλιό μη λησμονήσεις.
- Άμαθος βρακί εφόρει, κάθε πάτημα το εθώρει.
- Συμπεθέροι και κουμπάροι, τον πρώτο χρόνο έχουν τη χάρη.
Αποκαλύψεις
- Ο Θεός κι ο γείτονας.
- Η νύχτα έχει αυτιά και η ημέρα μάτια.
- Όταν ανακατεύεις τα σκατά, βρομάνε.
- Ο τοίχος έχει αυτιά και ο κάμπος έχει μάτια.
- Μας μάθανε οι Κρητικοί πως είμαστε Χανιώτες.
- Ο βήχας, ο έρωτας και το χρήμα δεν κρύβονται.
- Τον ξένο μες στο σπίτι σου για μάρτυρα τον έχεις.
- Πάω να πω τoν πόνο μου και λέω την πομπή μου.
- Όποιος κρυφοπαντρεύεται, φανερά πομπεύεται.
- Αμ’ πότε σε ξεβράκωσα και δεν ήσουνα χεσμένος;
- Ειπέ του φίλου μυστικό, να σε πνίξει απ’ το λαιμό.
- Αν δεν το δείχνει η γίδα, το δείχνει το κέρατό της.
- Κι αλευρωμένος να ‘ναι ο ποντικός, η γάτα τον γνωρίζει.
- Θέλει η πουτάνα να κρυφτεί, μα η χαρά δεν την αφήνει.
- Η γυναίκα όταν παντρευτεί και το μουλάρι όταν σαμαρωθεί [δείχνουν τις πληγές τους].
Ετοιμότητα
- Αν θα ζυμώσεις το ταχύ, αποβραδίς κοσκίνα.
- Τούμπανα στη γειτονιά σου, δέξου τα και στη γωνιά σου.
Επιμονή
- Ο επιμένων νικά.
- Λέγε-λέγε το κοπέλι, κάνει την κυρά και θέλει.
Πολυπραγμοσύνη
- Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς.
- Ράβε-ξήλωνε, δουλειά να μη σου λείπει.
- Ή ρούφα ή φύσα, και τα δυο δε γίνονται.
- Και στο φούρνο και στο μύλο δε γίνεται.
- Δεν χωράνε δυο καρπούζια σε μια μασχάλη.
- Όπου πολλά μπερδεύεται και πολλά πομπεύεται.
- Όσο είν’ ο νους μου στο χωράφι, τόσα βόιδα να βρεθούνε.
Ευκαιρίες
- Έπεσε ο λύκος στ’ άντερα.
- Το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη.
- Βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πέντε-έξι.
- Το ποτάμι κάθε μέρα κούτσουρα δεν κατεβάζει.
- Χαίρου τον καλό καιρό, γιατί ο κακός δε λείπει.
- Ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας.
- Όταν έχεις και δεν τρως, πρέπει να σε δει γιατρός.
- Εγώ στραβώνω και πουλώ και συ ιδές και αγόραζε.
- Μην αποδιώχνεις το καλό στην πόρτα σου σαν έρθει.
- Γαμεί η χελώνα το λαγό, όταν ο αετός είναι από πάνω.
- Όταν σου τρέχει, τρέχα το [κι αν δεν σου τρέχει στέκα]
- Πάρε με όταν μ’ εύρης για να μ’ έχεις όταν θέλεις.
- Βρήκες καιρό, αρμένιζε, καιρό μην περιμένεις γιατί ο καιρός τα πράγματα δεν ξέρεις πώς τα φέρνει.
Διευθέτηση
- Θα το βρει η στραβή τ’ αρνί της.
- Θα το βρει η τάβλα το καρφί της.
- Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι.
- Όποιος χτυπάει του ανοίγουνε κι όποιος γυρεύει βρίσκει.
Δυνατότητες
- Κατά το νιο και τ’ άρματα.
- Δεν μπορώ θα πει δεν θέλω.
- Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
- Πού πας ξυπόλητος στ’ αγκάθια.
- Ένα βρακί δυο κώλους δε χωρεί.
- Δεμένο σκυλί, πρόβατα δε φυλάει.
- Ο μύλος αυτό που του βάνεις αλέθει.
- Κώλοι υπάρχουν, λεφτά δεν υπάρχουν.
- Με κουβαλητό νερό ο μύλος δε γυρίζει.
- Τι είναι ο κάβουρας, τι είναι το ζουμί του.
- Με τον παρά μου, γαμώ και την κυρά μου.
- Μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα δεν γίνεται.
- Θεού θέλοντος και καιρού επιτρέποντος.
- Το μεγάλο το καράβι θέλει και βαθιά νερά.
- Δεν χωράνε δυο καρπούζια σε μια μασχάλη.
- Άπλωνε τα πόδια σου κατά το πάπλωμά σου.
- Ο άνθρωπος ό,τι μπορεί κι ο Θεός ό,τι θέλει.
- Σιγά-σιγά τα όργανα κι είναι φτωχός ο γάμος.
- Η γριά δεν είχε δόντια κι ήθελε και παξιμάδια.
- Ο καλός μύλος αλέθει και κριθάρι και σιτάρι.
- Κατά το πάπλωμα και των ποδιών το ξάπλωμα.
- Θέλει κόπο το ραπάνι, κάθε τόπος δεν το κάνει.
- Γύφτος παπάς δεν γίνεται κι αν γίνει δε βλογάει.
- Εκεί που ‘ναι τα δόντια λείπουνε τα παξιμάδια.
- Άνθρωπος που δεν βλάπτει αυτός και δεν ωφελεί.
- Σαν δεν ξέρεις να υφάνεις, τα μασούρια τι τα βάνεις.
- Ας ήμουν νιος και να ‘ξερα, γέρος και να μπορούσα.
- Ο κουτσός με το ‘να πόδι δίνει μια και πάει στην Πόλη.
- Όταν σου πέφτουνε τα δόντια, θα το φας νερόβραστο.
- Κι αν έχει ο γάιδαρος φωνή, για ψάλτη δεν τον κράζουν.
- Όλα γίνονται. Μόνο του σπανού τα γένια δεν φυτρώνουν.
- Αν δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις να σε ξύσει κανένας άλλος.
- Του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο, δέκα φορές είν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο.
Μέσα & Μέθοδοι
- Βάλε αλεύρι, κάμε πίτα.
- Κατά τα σκατά και το φτυάρι.
- Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια.
- Καιρός πανιά, καιρός κουπιά.
- Κατά τη λαχάνα και η καζάνα.
- Θέλει να κλάνει με ξένο κώλο.
- Τρελός ράφτης, μακριά κλωστή.
- Με το βελόνι πηγάδι δεν ανοίγεται.
- Άσπαστα τ’ αυγά δεν πάνε στο τηγάνι.
- Όποιος έχει τα γένια, έχει και τα χτένια.
- Η καλή νέστρα και με το κουτάλι γνέθει.
- Όποιος έχει το πεπόνι, έχει και το μαχαίρι.
- Η κότα και η γυναίκα τρώγονται με το χέρι.
- Έχουμε ξένο το γαμπρό και δανεικιά τη νύφη.
- Ένα το ‘χει η Μαριορή, το στεγνώνει το φορεί.
- Τον κώλο βάζει ο μάγειρας, σκατά θα μαγειρέψει.
- Ο λόγγος δεν εφοβήθη το τσεκούρι μα το στειλιάρι.
- Αν χάσουμε το τσεκούρι μας, μας μένει το στειλιάρι.
- Είχε ο φρόνιμος χουλιάρι κι έτρωγε ο ζουρλός μ’ εκείνο.
- Βάρα για να σε φοβούνται ή κλαίγε για να σε λυπούνται.
- Άλλοι ζιούσιν με τον κόπον κι άλλοι ζιούσιν με τον τρόπον.
- Και ο μεγάλος γάμος κούρταλα κι ο μικρός κουρταλίσματα.
- Τώρα που έγινε η θάλασσα γιαούρτι, δεν έχουμε κουτάλια.
- Αν βάζεις τον κώλο σου να σου κάνει δουλειά, σκατά δουλειά θα κάνει.
Εμπόδια & Δυσκολίες
- Κάθε εμπόδιο για καλό.
- Η σφίξη βγάνει το λάδι.
- Κάθε αρχή και δύσκολη.
- Έβαλε ο διάολος την ουρά του.
- Όλ’ ανάποδα κι ο γάμος την Τετράδη.
- Μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες.
- Όποιος αγαπά το μέλι δε φοβάται τα μελίσσια.
- Ο θεός οικονομάει κι ο διάολος τα χαλάει.
- Ξαπλωμένος, κανείς δεν σκοντάφτει.
- Όλα του γάμου δύσκολα κι η νύφη γκαστρωμένη.
- Θέλει ν’ ανθίσει το δενδρί μα η πάχνη δεν τ’ αφήνει.
- Εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα.
- Όποιος δεν έχει παντρέψει κόρη και δεν έχει κτίσει σπίτι, δεν ξέρει τι θα πει πρόβλημα.
Ευκολία
- Ηύρ’ ο κουτσός κατήφορο.
- Είναι πολλοί μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
Βάσανα
- Τι έχεις Γιάννη; Τι είχα πάντα.
- Τραβάει του λιναριού τα πάθη.
- Η κακή ζωή του χάρου μοιάζει.
- Και τα καλά δεχούμενα, και τα κακά.
- Ο θεός βλέπει βουνά και ρίχνει χιόνι.
- Γριά δεν είχε βάσανα και αγόραζε γουρούνι.
- Και με τα χίλια βάσανα, πάλι η ζωή γλυκιά ‘ναι.
- Άσωστα τα βάσανά του, μ’ άσωστα και τα κακά του.
Λύσεις
- Δίνει ο Θεός την πληγή, δίνει και το βοτάνι.
Επιδείνωση
- Έτρεχε να μη βραχεί κι έπεσε στο ποτάμι.
- Διώξαμε την αλεπού και μπήκε το λιοντάρι.
- Το πρωινό κακός, το βράδυ χειρότερος.
- Είχαμε τόσα σκατά, ήρθε και η Σκατομαριά.
- Ήταν στραβό το κλήμα, το ‘φαγε κι ο γάιδαρος.
- Όταν θα ‘ρθει ένα κακό, σέρνει μαζί του κι άλλο.
- Πώς πάν’ αράπη τα παιδιά σου; Όσο πάνε και μαυρίζουνε.
- Καλό είν’ η συμφορά να έρθει μοναχή της, παρά μαζί κι η μάνα της και η αδελφή της.
Παγίδες
- Πιάστηκε σαν τον ποντικό στη φάκα.
- Το τυρί το είδες, τη φάκα δεν την είδες;
- Όταν περνάνε τα καλά πουλιά στήνουμε ξόβεργα.
- Όποιος σκάβει το λάκκο τ’ αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα.
Ρίσκο
- Πού πας ξυπόλητος στ’ αγκάθια.
- Ξύνεται στην γκλίτσα του τσοπάνη.
- Γίδα που τρέχει στον γκρεμό, ποτέ δεν έχει σκοτωμό.
- Όποιο πρόβατο φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος.
- Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρών’ οι κότες.
- Όποιος τρώει με το διάβολο, πρέπει να ‘χει μακρύ κουτάλι.
- Όποιος πηδάει πολλά παλούκια, στο τέλος κάποιο θα μπει στον κώλο του.
Κίνδυνος
- Μην παίζεις με τη φωτιά.
- Μην πατάς φίδι στην ουρά.
- Ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια.
- Εις το σιγαλό ποτάμι σήκωσε ψηλά τα ρούχα.
- Μήτε το διάολο να δεις, μήτε το σταυρό σου να κάνεις.
- Πολλές φορές πάει η στάμνα για νερό, μα μια φορά θα σπάσει.
- Όποιος τα φίδια κυνηγά, φίδι θα τον δαγκώσει, και όποιος τον κίνδυνο αγαπά, αυτός θα τον σκοτώσει.
Διαπραγματεύσεις
- Μικρό καράβι παίναγε, μεγάλο καβαλίκα.
- Παίνευε τα βουνά κι αγόραζε στον κάμπο.
Διαφωνία
- Άλλος το μακρύ του κι άλλος το κοντό του.
- Στο μπόι σου βρίσκεις, στη γνώμη σου δε βρίσκεις.
Πειθώ
- Τα λόγια γυρίζουν το ποτάμι.
- Με το ζόρι παντρειά δε γίνεται.
- Όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος.
- Με το στανιό ο σκύλος μαντρί δε φυλάει.
- Λέγε-λέγε το κοπέλι, κάνει την κυρά και θέλει.
- Ή με το γλυκό στα χείλη, ή με το πουγκί στο χέρι.
- Σ’ έναν δίνουν και δεν παίρνει, άλλον δέρνουν και δε φεύγει.
- Πότε με τα καρύδια του, πότε με τον χαλβά του, ήφερε την καλόγρια εις τα θελήματά του.
Βοήθεια
- Όταν θέλει ο Θεός, βοηθούν κι οι Άγιοι.
- Αχόρταγο κι αχάριστο, ποτέ να μη βοηθάς.
- Χωρίς κουπιά και άρμενα, Αϊ-Νικόλα βόηθα.
- Πρώτη βοήθεια του θεού, δεύτερη του γειτόνου.
- Οι τριφτάδες κι ο χυλός ώσπου να σηκωθείς ορθός.
- Άζωστος τρέχει ο γείτονας και ο συγγενής ζωσμένος.
- Μια στενοχώρια που μοιράζεται είναι μισή στενοχώρια.
- Όποιος περιμένει από τη γειτονιά, γεύεται μα δε δειπνά.
- Δωσ’ μου κυρά τον άνδρα σου και παρ’ τον κόπανό μου.
Καθήκον
- Δέσε το γάιδαρο κι ας τονε φάει ο λύκος.
Ομαδικότητα
- Γι’ αυτό οι Χιώτες πάνε δυο-δυο.
- Από ‘να λιθάρι, αλεύρι δεν βγαίνει.
- Σε ένα καζάνι βράζουμε και έναν πόνο λέμε.
- Όπου κατουρούν πολλοί μαζί, κυλάει ποτάμι.
- Όπου πεθαίνουνε πολλοί, θάνατο δε φοβάσαι.
- Κράτα με να σε κρατώ, ν’ ανεβούμε στο βουνό.
- Χτίζει σπίτια η ομόνοια, τα γκρεμίζει η διχόνοια.
- Ο ένας υφαίνει το πανί και ο άλλος το μασουριάζει.
- Πώς πάνε οι στραβοί στον Άδη; ένας κοντά στον άλλονε.
Συνέργεια
- Κι εγώ κακό χερόβολο και συ κακό δεμάτι.
- Ο μπροστινός γίνεται του πισινού γεφύρι.
- Κράτα με να σε κρατώ, ν’ ανεβούμε στο βουνό.
- Το ‘να χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο.
- Δυο πέτρες αν δε μονοιάσουν, αλεύρι δεν βγάζουν.
Εργασία
- Μερεμέτα και σκαπέτα.
- Βρήκαμε μαλλί να ξάνουμε.
- Η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη.
- Τζάμπα δούλευε, τζάμπα μην κάθεσαι.
- Ράβε-ξήλωνε, δουλειά να μη σου λείπει.
- Του γεωργού η δουλειά στ’ αλώνι φαίνεται.
- Η αλεπού ξενοδούλευε κι εργάτες έπαιρνε.
- Μονάχος δούλευε, ποτέ δεν θ’ αποστάσεις.
- Όποιος γελάει τη γη, και η γης τόνε γελάει.
- Όσο θέλεις δούλευε, όσα θέλει ο Θεός σου δίνει.
- Δεξί χέρι η εργασία κι αριστερό η οικονομία.
- Η αξίνα θέλει κώλο και κομμάτι απ’ άλλον κώλο.
- Σάββατο να’ ναι μάστορα κι ας είναι χίλιες ώρες.
- Έβγα νύφη απ’ το χορό και έμπα στο χερόμυλο.
- Ήρθα εδώ να ξανασάνω κι εύρηκα μαλλί να ξάνω.
- Θέρος-τρύγος-πόλεμος [στασιό δεν περιμένουν].
- Με χόρτασε η μάνα μου, μα σαν τα χέρια μου όχι.
- Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
- Τον δουλευτή σου πλέρωνε και ψυχικά μην κάνεις.
- Όποιος δουλεύει σαν δούλος, κοιμάται σαν αφέντης.
- Ο παπουτσής ξυπόλητος κι ο ράφτης μπαλωμένος.
- Ωσάν το σκλάβο δούλευε και ωσάν τον άρχο τρώγε.
- Η έγνοια κάνει τη δουλειά κι η ξεγνοιασιά τον ύπνο.
- Αν ήταν καλή η δουλειά, θα δούλευε κι ο Δεσπότης.
- Όποια έχει ρόκα και παιδί, στη γειτονιά να μην εβγεί.
- Η δουλειά δεν είν’ ντροπή και ντροπή είν’ η τεμπελιά.
- Απ’ το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
- Έκατσε η δουλειά στην πόρτα και κυνήγησε τη φτώχεια.
- Όποιος κάνει τη δουλειά μου, τρώγει και τον παρά μου.
- Άλλη να μην ειπείς δουλειά, ‘ξον από κείνη του σκαφτιά.
- Η γαϊδούρα σαράντα πουλάρια έκανε και το σαμάρι δεν της έλειψε.
- Τα πολλά χέρια στα μαλλιά, τα λίγα στο τυρί και τα ξερά στο βούτυρο.
- Όσο με βόηθηκε η νύχτα και η αυγή, δε με βόηθηκε μήτε μάνα μήτε αδερφή.
Καριέρα
- Βεζίρης έγινες, άνθρωπος δεν έγινες.
- Παπάς εγίνεις Κώστα; Το ‘φερ’ η κατάρα.
- Όποιος έκανε γούμενος, έκανε και κελάρης.
- Οι μούτσοι που πηδάγαμε γίναν καπεταναίοι.
- Αν δε σε κλάσει ο μάστορης, δε γίνεσαι τεχνίτης.
- Σαν θέλει η μοίρα, μυλωνάς γίνεται και δεσπότης.
- Για να γίνεις ηγούμενος, πρέπει να σε πηδήξει ο προηγούμενος.
- Ούτε διάκο σ’ είδαμε ούτε πρωτοσύγκελο, και συ δεσπότης έγινες;
- Τ’ αγγειά γινήκαν θυμιατά και τα σκατά λιβάνι. Οι βλάχοι γίναν δήμαρχοι κι οι γύφτοι καπετάνιοι.
- Ποτέ σου μην περιφρονείς τα κάτω σκαλοπάτια, γιατί σ’ αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.
Εξειδίκευση
- Θέλει τέχνη τ’ όργανο.
- Έκαστος εφ’ ω ετάχθη.
- Παλιά μου τέχνη κόσκινο.
- Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς.
- Ξέρει η κλώσα πώς πατεί τα πουλιά της.
- Ξέρει ο τσουκαλάς πού κολλάει τα’ αυτιά.
- Όσοι φορούν μαχαίρι δεν είναι και μαγέροι.
- Κι αν κελαηδάει η οχιά, δεν είναι καρδερίνα.
- Η τέχνη θέλει μάστορη κι η φάβα θέλει λάδι.
- Μάθε τέχνη κι άσ’ τηνε κι άμα πεινάσεις πιάσ’ τηνε.
- Τέχνη θέλει το πριόνι κι όποιος το βαστά να ιδρώνει.
- Άλλη η δουλειά του ναύτη, κι άλλη του καντηλανάφτη.
- Έκαστος στο είδος του [και ο Λουμίδης στους καφέδες].
- Το αμπέλι, θέλει αμπελουργό, το σπίτι νοικοκύρη και το καράβι, στο γιαλό, θέλει καραβοκύρη.
Ηγεσία & Διοίκηση
- Το ψάρι βρομάει απ’ το κεφάλι.
- Κερά εσύ, κερά κι εγώ, ποια θα πάει για νερό;
- Όταν το δείρεις το σκυλί, κακό κυνήγι κάνεις.
- Άλλοι παπάδες ήρθανε, άλλα Βαγγέλια φέραν.
- Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται.
- Πρώτα μάθε να γροικάς και ύστερα να διατάζεις.
- Ηύραμεν ζουρλόν παπάν, και όλη μέρα ψάλλωμεν.
- Όλα του πρέπουνε του νιου, εκτός απ’ το κουμάντο.
- Καλύτερα πρώτος στο χωριό, παρά δεύτερος στη πόλη.
- Όποιος διατάζει κι όποιος κλάνει ποτέ του δεν κουράζεται.
- Όσο λείπει ο αφέντης κανένα δεν νοιάζει, μα όσο λείπει ο γάιδαρος, ούλοι βαρυγκωμάνε.
Γραφειοκρατία
- Χαρτιά γραμμένα, στόματα βουλωμένα.
Επιχειρήσεις
- Κάλλιο δούλο κλέφτη, παρά συνέταιρο.
Εμπόριο & Πωλήσεις
- Συχνοπούλα και λιγοκέρδιζε.
- Το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη.
- Πούλαγε ακριβά και ζύγιαζε σωστά.
- Ο διάβολος γίδια δεν είχε και τυρί επούλαγε.
- Εγώ στραβώνω και πουλώ και συ ιδές και αγόραζε.
- Ό,τι έχει ο καθένας στην πανέρα του, αυτό διαλαλεί.
- Μάθε τέχνη για να ζήσεις και πραμάτεια να πλουτίσεις.
Χρήμα
- Έχεις λιλιά, έχεις λαλιά.
- Έχεις γρόσα, έχεις γλώσσα.
- Τα τάλαρα παντρεύουν τ’ άλαλα.
- Άρπαξε να φας και κλέψε να ‘χεις.
- Γρόσια στο πουγκί, ψάρια στο βουνί.
- Έχεις παράδες; Σου κάνουν τεμενάδες.
- Όταν έχει το πουγκί σου, όλοι είναι φίλοι σου.
- Το χρήμα κάνει ρήτορα κι η φτώχεια κακομοίρη.
- Για τον παρά κολάζεσαι, με τον παρά κι αγιάζεις.
- Τα λεφτά είναι δανεικά, χέρια αλλάζουν τακτικά.
- Σέρνει ο λαγός τον λέοντα με το χρυσό το ράμμα.
- Γουναράδες βρωμεροί, μα στην τσέπη όλο φλουρί.
- Με το βελόνι τα μαζώνει και με το φτυάρι τα σκορπάει.
- Ο πλούσιος έχει τα φλουριά, έχει ο φτωχός τα γλέντια.
- Παράς κοντά με τον παρά και συμφορά με τη συμφορά.
- Ο σπόρος κι ο παράς, αν δεν σκορπιστούν δεν αυγαταίνουν.
- Τ’ άσπρα μιλούν, τ’ άσπρα λαλούν, τ’ άσπρα είν’ που κουβεντιάζουν.
Πλούτος
- Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.
- Όπου είναι τα πολλά, εκεί πάνε και τα λίγα.
- Όποιος πλουταίνει με το νου, γλήγορα φτωχαίνει.
- Κανένας δεν πλουταίνει αν δεν τον φάει ξένη ψείρα
- Αν δεν πεινάσουν οι φτωχοί, οι πλούσιοι δε χορταίνουν.
- Ο πλούσιος που παρακαλάει το Θεό, κακό έχει στο νου του.
- Αν κάμεις και καλά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.
Αν κάμεις και κακά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.
Αφθονία
- Σιγά μη χάσει η Βενετιά βελόνι.
- Χέζει ο κώλος του λεφτά και κατουράει λάδι.
- Τα πολλά και τα περίσσια μας χαλάσανε τα ίσια.
- Όποιος έχει πολύ πιπέρι, ρίχνει και στα λάχανα.
- Κουλούρια φτιάνει ο μυλωνάς τινάζοντας τα γένια.
- Να ‘καναν οι μύγες μέλι, τρεις οκάδες τον παρά.
Πολυτέλεια
- Όλα τα ‘χε η Μαριορή, ο φερετζές της έλειπε.
- Εδώ ψωμί δεν έχουμε, ραπανάκια για την όρεξη.
- Καλά είν’ τα φαρδομάνικα, μα είν’ για δεσποτάδες.
- Τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους κώλους.
- Τι του λείπει του ψωριάρη, φούντα με μαργαριτάρι.
- Ο κώλος μας ξεβράκωτος κι η σκούφια μας με φιόρα.
- Δεν είχε ο φτωχός να φάει κι έκανε για την ψυχή του.
- Όλοι με χρυσά βελούδα, ποιος τα βόσκει τα γαϊδούρια;
Ιδιοκτησία
- Σε ξένο χωράφι, δρεπάνι μη βάζεις.
- Το μισιακό γαϊδούρι το τρώει ο λύκος.
- Εγώ σ’ έχτισα φούρνε μου κι εγώ θα σε χαλάσω.
- Μικρό – μικρό τ’ αλώνι σου, μα είν’ κατάδικό σου.
- Το δικό σου δεν το θέλω, το δικό μου δεν τ’ αφήνω.
- Αμπέλι του χεριού σου, συκιά του κυρού σου και ελιά του παππού σου.
Κόστος & Τιμή
- Η φτήνια τρώει τον παρά.
- Να λιλί, δώσ’ μου τσιτσί.
- Γάμος χωρίς σφαχτά δεν γίνεται.
- Σαράντα τ’ άλογο κι εξήντα το σαμάρι.
- Το φτηνό το κρέας το τρώνε τα σκυλιά.
- Τα καρύδια τα καλά, λίγα είναι κι ακριβά.
- Σκότωνε τρελούς και πλήρωνε τζερεμέδες.
- Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι.
- Σακάκι πληρώνεις, σακάκι παίρνεις. Μανίκι πληρώνεις, μανίκι παίρνεις.
Σπατάλη
- Καλή ζωή, κακή διαθήκη.
- Τρελός ράφτης, μακριά κλωστή.
- Ζει στα άνθη και ψοφά στα κωλόπανα.
- Μέχρι να ’ρθει η γνώση, πάει το γρόσι.
- Τα κακοσυναγμένα κακοσκορπισμένα.
- Τ’ ακριβού το τίποτε, σε χαροκόπου χέρια.
- Ξεφάντωνε, ξεφάντωνε, άδειασε το πουγκί μας.
- Με το βελόνι τα μαζώνει και με το φτυάρι τα σκορπάει.
- Όπου βγάνεις και δεν βάνεις, γλήγορα στο πάτο φτάνεις.
- Τον χουβαρντά τον αγαπά ο καφετζής μα για γαμπρό του δεν τον θέλει.
- Όποιος θέλει ν’ αγαπήσει, θέλει να χασομερήσει, θέλει άσπρα να ξοδιάσει και να μη τα λογαριάσει.
Κέρδος
- Συχνοπούλα και λιγοκέρδιζε.
- Κατά τα κέρδη μου κρίνω το πανηγύρι.
- Πέντε αν δεν χάσεις, δέκα θα κερδίσεις.
- Το πράμα που γεννάει εκείνο και ψοφάει.
- Το κέρδος δεν ευχαριστεί όσο η ζημιά λυπεί.
- Ήρθε κι άλλος απ’ την Κω και γυρεύει μερτικό.
Μετρήσεις
- Τα μισά της χιλιάδας πεντακόσια.
- Ο λύκος από τα μετρημένα τρώει.
- Μέτρα κεφάλια και κόβε σκούφιες.
- Δέκα τα λέμε κι εννιά τα βρίσκουμε.
- Κοντακιανός λογαριασμός, παντοτινή αγάπη.
- Τρεις το λάδι, δυο το ξίδι, πέντε το λαδόξιδο.
- Καθένας με το μέτρο του, μετράει το χασέ του.
- Καθένας με τον πήχη του μετράει το πανί του.
- Σαν πόσα βατσινόμουρα στον κώλο της αρκούδας;
- Προτού σκάσουν τα αυγά, άρχισε να μετράει τα πουλιά.
- Η αρκούδα το κόκαλο το μετράει πρώτα στον πισινό της κι ύστερα το τρώει.
- Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει, χίλια καντάρια σίδερο, πόσες βελόνες βγάζει;
Χρέη
- Το βερεσέ κρασί δυο φορές μεθεί.
- Δάνειζε αλεύρι σ’ όποιον έχει στάρι.
- Από κακοπληρωτή κι ένα σακί άχερο.
- Όλα μας τα χρέγια κρεμμύδια να ήτανε.
- Δανεικό κυρά τ’ αλεύρι, δανεικό και το προζύμι.
- Τα δανεικά τα ρούχα ζεστασιά δεν σου κρατούν.
- Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
- Το δανεισμένο πάει γελώντας κι έρχεται κλαίγοντας.
- Ο μπακάλης αν μπαταξιάνει, τα παλιά τεφτέρια πιάνει.
- Ούτε στον πλούσιο να χρωστάς ούτε στο Θεό να δανείζεις.
Διαφθορά
- Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει.
- Άρπαξε να φας και κλέψε να ‘χεις.
- Ξένο ψωμί ήταν που ‘τρωγε, δικό του το μαχαίρι.
- Ή με το γλυκό στα χείλη, ή με το πουγκί στο χέρι.
- Αν δεν λαδώσεις τους τροχούς, η άμαξα δεν τρέχει.
- Παρά να τα πάρει άλλος, κάλλιο εγώ που ‘μαι κουμπάρος.
Ταξίδι
- Κανένας δεν πλουταίνει αν δεν τον φάει ξένη ψείρα
Παιχνίδια
- Όποιος χάνει στα χαρτιά, κερδίζει στην αγάπη.
Χόμπυ
- Του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο, δέκα φορές είν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο.
Απολαύσεις & Ηδονές
- Η φτώχεια θέλει καλοπέραση.
- Ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας.
- Το γέλιο χάνει την τιμή, το κολατσιό το γιόμα και το μικρό το δειλινό χάνει το μέγα δείπνο.
Πορνεία
- Να ‘χα πουτάνας ριζικό και ακαμάτρας μοίρα.
- Το ράσο θέλει καλοπέραση κι η πουτανιά φτιασίδι.
- Πουτάνα με τα κλάματα και κλέφτης με τους όρκους.
- Ούτε εκκλησιά χωρίς καμπάνα, ούτε χωριό χωρίς πουτάνα.
Γιορτή & Διασκέδαση
- Κυριακή κοντή γιορτή.
- Όπου γάμος και χαρά, η Βασίλω πρώτη.
- Παντού φτωχός, στο πανηγύρι πλούσιος.
- Σάββατο ως την Κυριακή, είναι κοντά η εορτή.
- Ξεφάντωνε, ξεφάντωνε, άδειασε το πουγκί μας.
- Έβγα νύφη απ’ το χορό και έμπα στο χερόμυλο.
- Παρασκευή και Σάββατο, ποτέ άφεγγο δε μένει.
- Ο πλούσιος έχει τα φλουριά, έχει ο φτωχός τα γλέντια.
Φαΐ
- Σε ξένο φαΐ αλάτι να μη ρίχνεις.
- Η πρώτη μπουκιά είναι τρουβελιά.
- Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο.
- Άδειο σακί δε στέκεται, γεμάτο δε λυγάει.
- Φάβα χωρίς κρομμύδι, γάμος χωρίς παιχνίδι.
- Φασουλάδα τρομερή, κάθε βήμα και πορδή.
- Φάε κουμπάρε ελιές, καλό είν’ και το χαβιάρι.
- Μία κοιλιά, καλή κοιλιά, κρατάει πέντε ημέρες.
- Καλά είν’ τα ρουπακόφυλλα με το ρογί το λάδι.
- Αγρύπνησε να κοιμηθείς και πείνασε να φάγεις.
- Το πολύ φαγί σπληνιάζει και το λίγο μαραζιάζει.
- Όταν έχεις και δεν τρως, πρέπει να σε δει γιατρός.
- Πρώτα θεμέλια του σπιτιού, ψωμί, κρασί και λάδι.
- Κουμπάρε φάε και ψωμί· καλά είν’ και τα κοψίδια.
- Ωσάν το σκλάβο δούλευε και ωσάν τον άρχο τρώγε.
- Όπου βλέπεις μάσα κάτσε κι όπου βλέπεις ξύλο τρέχα.
- Ο τρελός με την τρελάρα του, γεμίζει την κοιλάρα του.
- Του παιδιού η κοιλιά κοφίνι και τρελός όποιος του δίνει.
- Το γέλιο χάνει την τιμή, το κολατσιό το γιόμα και το μικρό το δειλινό χάνει το μέγα δείπνο.
- Καλογέροι για δουλειά, ούτε κρίση ούτε λαλιά.
Καλογέροι για φαΐ, όλοι εδώ οι ορφανοί.
Μαγειρική
- Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει.
- Να λείπαν τα πιπέργια μου, να δω τις μαγειριές σου.
- Κανείς δεν ξέρει τι μαγειρεύει του αλλουνού το τσουκάλι.
Αλκοόλ
- Πίναμαν και λέγαμαν.
- Κρασί παλιό και λάδι νιό.
- Δώσ’ κρασί, να βγει η αλήθεια.
- Το βερεσέ κρασί δυο φορές μεθεί.
- Ο τρελός είδε τον μεθυσμένο κι έφυγε.
- Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
- Εις υγείαν των ερώτων, το ποτήριον το πρώτον.
- Κρασί σε πίνω για καλό και συ με πας στο βράχο.
- Αυτά που θες ξενέρωτος, τα κάνεις μεθυσμένος.
- Όσο πίν’ η πεθερά μας, τόσο μας καλοχαιρετάει.
- Το μαγκούφι το κρασί, την καρδούλα μου τη σείει.
- Ο Οκτώβρης θέλει γέλια, γιατί ανοίγουν τα βαρέλια.
- Όσοι πίνουν και μεθούνε λησμονούν όσα χρωστούνε.
- Άλλοι σκάφτουν και κλαδεύουν κι άλλοι πίνουν και μεθούν.
- Όποιος δε βάζει νερό στο κρασί του, το πληρώνει διπλά το φαΐ του.
Ύπνος
- Αυτός κοιμάται κι η τύχη του δουλεύει.
- Άνθρωπος κοιμώμενος γάιδαρος δεμένος.
- Ο πονεμένος αποκοιμήθηκε, ο νηστικός όχι.
- Όποιος πολύ κοιμάται, κακορίζικος λογάται.
- Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
- Ο ύπνος θρέφει μάγουλα και ξεγυμνώνει κώλους.
- Όταν κοιμάται ο γιόκας μου, ψωμί δε μας γυρεύει.
- Φοβού τον νιό τον άγρυπνο, το γέρο σαν κοιμάται.
- Η έγνοια κάνει τη δουλειά κι η ξεγνοιασιά τον ύπνο.
- Γλυκός ο ύπνος το πρωί, γδυτός ο κώλος τη Λαμπρή.
- Να κοιμάσαι με τις κότες, να ξυπνάς με τους κοκόρους.
Σπίτι
- Το θηλυκό πουλί φτιάνει τη φωλιά.
- Το στενό σπίτι θέλει φαρδιά καρδιά.
- Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει.
- Σπίτι μου σπιτάκι μου και σπιτοκαλυβάκι μου.
- Σπίτι μου σπιτάκι μου και πορδοκαλυβάκι μου.
- Πρώτα θεμέλια του σπιτιού, ψωμί, κρασί και λάδι.
- Όποιος πουλάει το σπίτι του, γελάν τα κεραμίδια.
- Σπίτι που δεν το βλέπει ο ήλιος, το βλέπει ο γιατρός.
- Άμα δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει.
- Κατά το πουλί η φωλιά του, και κατά τον άνθρωπο το σπίτι του.
Νοικοκυροσύνη
- Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά.
- Η καλή νοικοκυρά, είναι δούλα και κυρά.
- Ο κακός γείτονας κάνει τον καλό νοικοκύρη.
- Παστρική καλή Θοδώρα, το τσαρούχι μες στην πίτα.
- Η καλή νοικοκυρά εις τον ήλιο κοπανίζει και εις τον άνεμο χτενίζει.
- Το αμπέλι, θέλει αμπελουργό, το σπίτι νοικοκύρη και το καράβι, στο γιαλό, θέλει καραβοκύρη.
Αίτιο & Αποτέλεσμα
- Γλυκά τρως, πικρά κλάνεις.
- Μικρός δαίμων μεγάλη πειρασία.
- Βρέχει ο Θεός και φταίν’ οι μήνες.
- Όπως έστρωσες, έτσι θα κοιμηθείς.
- Ο μύλος αυτό που του βάνεις αλέθει.
- Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα.
- Η κότα έκανε τ’ αυγό ή το αυγό την κότα;
- Όποιος διάβολο αγόρασε, διάβολο πουλάει.
- Ό,τι βάνει ο στόμος, βγάνει κι ο κώλος.
- Καναπίτσα δώσαμε, καναπιτσόσπορο πήραμε.
- Τα ’φερε ο διάολος κι η σκούφια του Μιχάλη.
- Αλλού χτυπάει το νερό κι αλλού αλέθει ο μύλος.
- Όποιος κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στο αλάτι.
- Αν δεν αστράψει, δεν βροντά, κι αν δε βροντά δε βρέχει.
Γεγονότα
- Όπου μιλούν τα πράγματα, τα στόματα σωπαίνουν.
Ανταμοιβή
- Να λιλί, δώσ’ μου τσιτσί.
- Ό,τι πράξεις, θα εισπράξεις.
- Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.
- Δουλειά χωρίς ανταμοιβή λέγεται τιμωρία.
- Άγιος που δε θαυματουργεί, μηδέ δοξολογιέται.
- Τον δουλευτή σου πλέρωνε και ψυχικά μην κάνεις.
Ευτυχία & Δυστυχία
- Ο άντρας μου στα χάρβαλα, κι εγώ στα χαρβαλώματα.
- Η ευτυχία κάνει φίλους και η δυστυχία τους δοκιμάζει.
- Καλύτερα καλύβα όπου γελούν, παρά παλάτι όπου κλαίνε.
Ηρεμία & Γαλήνη
- Μήτε μέλι θέλω μήτε μελίσσια.
- Μετά τη μπόρα έρχεται η γαλήνη.
- Ούτε κότες έχω ούτε με την αλεπού μαλώνω.
Απουσία
- Σκόρπισαν σαν του λαγού τα παιδιά.
- Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;
- Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια.
- Σα λείπεις απ’ το γάμο σου, άλλος γλεντά τη νύφη.
Άνοδος & Κάθοδος
- Απ’ τα γρίβα τ’ άλογα, στα κούντρικα γαϊδούρια!
- Τον αγά και γάιδαρο να τον ιδείς, να μην τον καβαλήσεις.
- Ούτε διάκο σ’ είδαμε ούτε πρωτοσύγκελο, και συ δεσπότης έγινες;
- Ο Θεός φτιάχνει σκάλες, κι άλλους ανεβάζει κι άλλους κατεβάζει.
- Ποτέ σου μην περιφρονείς τα κάτω σκαλοπάτια, γιατί σ’ αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.
Πρόοδος & Ανάπτυξη
- Όσο πιο αραιά φυτεύεις τα σκόρδα, τόσο πιο πολύ χοντραίνουν.
Υπερίσχυση
- Η τέχνη και η πονηριά τη νικά την αντρειά.
- Σώπα συ να κρίνω γω, σήκω συ να κάτσω γω.
- Όταν λαλούν οι κόρακες, τα αηδόνια φεύγουν.
- Όποιος σε κλάσει χέσε τον μη βγει καλύτερός σου.
- Αλί στον άντρα τον καλό που πιάσουν δυο σπασμένοι.
- Κυλά η πέτρα εις τ’ αυγό, αλίμονο στ’ αυγό. Κυλά τ’ αυγό στην πέτρα αλίμονο στ’ αυγό.
Λάθη & Σφάλματα
- Τα παθήματα μαθήματα.
- Παλιά αμαρτία, καινούργια ντροπή.
- Τα λάθη για τους ανθρώπους είναι.
- Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα.
- Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό του κεφαλιού του.
- Στραβά πηγαίνεις κάβουρα, θα ιδώ την προκοπή σου.
- Ζήε γέρο να παθαίνεις, ζήε γέρο να μαθαίνεις.
Απώλεια
- Όποιος λυπάται το καρφί, χάνει και το πέταλο.
- Εγώ τα μάτια τα ‘χασα, τα φρύδια τι τα θέλω;
- Αν χάσουμε το τσεκούρι μας, μας μένει το στειλιάρι.
- Άντρα, γουρούνι, γάιδαρο, και ποιον να πρωτοκλάψω;
- Για το καρφί χάνεται το πέταλο, για το πέταλο τ’ άλογο.
Αναπόφευκτο
- Άσπαστα τ’ αυγά δεν πάνε στο τηγάνι.
- Κώλο είδες; Καρτέρα και τα σκατά του.
- Το πράμα που γεννάει εκείνο και ψοφάει.
- Έτσι το ‘χει το λινάρι, να ανθεί τον Αλωνάρη.
- Πότε ξημέρωσε και δεν βράδιασε;
- Ή θα βρέξει ή θα χιονίσει ή καλό καιρό θα κάνει.
- Όπου βροντές και αστραπές, περίμενε βροχές.
- Πώς πάν’ αράπη τα παιδιά σου; Όσο πάνε και μαυρίζουνε.
- Ούτε εκκλησιά χωρίς καμπάνα, ούτε χωριό χωρίς πουτάνα.
- Όποιος πηδάει πολλά παλούκια, στο τέλος κάποιο θα μπει στον κώλο του.
Αμετάκλητες Εξελίξεις
- Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω.
- Άμα ραγίσει το γυαλί, δεν ξανακολλάει.
- Το δέντρο όταν ξεραθεί, το νερό δεν ωφελεί.
- Ουδέν λάθος αναγνωρίζεται μετά την απομάκρυνσιν εκ του ταμείου.
- Ό,τι κόβει το μαχαίρι γιατρεύεται, ό,τι κόβει η γλώσσα δε γιατρεύεται.
Σχετικότητα
- Ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε.
- Ο ποντικός στην τρύπα του μεγάλος άρχος είναι.
- Όποιος δεν είδε κάστρο, είδε φούρνο κι εθάμαξε.
Ισορροπία
- Όταν ο Θεός σου δίνει αλεύρι, σου παίρνει ο διάβολος το σακί.
Αταξία
- Όπως η αγελάδα την κοπριά.
- Δε γνωρίζει το σκυλί τον αφέντη του.
- Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα.
- Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται.
- Απ’ τη λεχώνα στη μαμή, εχάθη το παιδί.
- Μπάτε σκύλοι αλέστε κι αλεστικά μη δώστε.
- Του κακού καιρού τα γνέφια, άλλα πάνω κι άλλα κάτω.
Κατάντια
- Ήρθα βασιλιάς και φεύγω γύφτος.
- Αφεντικά και δούλοι, το ίδιο γενήκαμε ούλοι.
- Μάθαν πως γαμιόμαστε, πλακώσανε κι οι γύφτοι.
- Πες μου ποια είν’ η συντροφιά σου, να σου πω την καταντιά σου.
- Εκεί που κρεμούσαν οι κλέφτες τ’ άρματα, κρεμούν οι γύφτοι τα νταούλια.
- Μη λυπηθείς αμάθητο γιατί θα καλομάθει. Λυπήσου καλομάθητο όταν θα κακοπάθει.
- Τ’ αγγειά γινήκαν θυμιατά και τα σκατά λιβάνι. Οι βλάχοι γίναν δήμαρχοι κι οι γύφτοι καπετάνιοι.
Κούραση
- Η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη.
- Μονάχος δούλευε, ποτέ δεν θ’ αποστάσεις.
- Βαστάτε ποδαράκια μου [να μη σας χέσει ο κώλος μου].
- Όποιος διατάζει κι όποιος κλάνει ποτέ του δεν κουράζεται.
Φτώχεια
- Η φτώχεια φέρνει γκρίνια.
- Όπου φτωχός κι η μοίρα του.
- Η φτώχεια θέλει καλοπέραση.
- Έκανε το σκατό του παξιμάδι.
- Ψωμί δεν έχουμε, τυρί ζητάμε.
- Αδειανό βαρέλι, φίλο δεν πιάνει.
- Αργεί ο Θεός και σκάει ο φτωχός.
- Βοήθα με φτωχέ να μη σου μοιάσω.
- Του φτωχού τ’ αρνί κριάρι δε γίνεται.
- Κώλοι υπάρχουν, λεφτά δεν υπάρχουν.
- Παντού φτωχός, στο πανηγύρι πλούσιος.
- Του φτωχού το εύρημα, ή καρφί ή πέταλο.
- Σιγά-σιγά τα όργανα κι είναι φτωχός ο γάμος.
- Θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός.
- Ανάθεμα δυο πράγματα, φτώχεια και γεράματα.
- Αγάλι – αγάλι τούμπανα, τι ‘ναι φτωχός ο γάμος.
- Εδώ ψωμί δεν έχουμε, ραπανάκια για την όρεξη.
- Ο φτωχός με τ’ όνειρό του χαίρεται το ριζικό του.
- Που γραψ’ ο Θεός ξεβράκωτο, ποτέ βρακί δε βάζει.
- Τον φτωχό και τον χωριάτη ξένη έγνοια τον γερνάει.
- Βρακί δεν έχει ο κώλος μας, γαρίφαλο στ’ αυτί μας.
- Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί δεν έχει να φάει.
- Δεν είχε ο φτωχός να φάει κι έκανε για την ψυχή του.
- Του φτωχού η κοιλία όταν γομούτε η ψωλίατ’ σκούτε.
- Ήθελε ο φτωχός να παντρευθεί κι η νύχτα δεν ευρέθη.
- Θέλεις το φτωχό να σκάσει; Πες του λίρες να σ’ αλλάξει.
- Έκατσε η δουλειά στην πόρτα και κυνήγησε τη φτώχεια.
- Άσχημη Λαμπρή όταν βρέχει κι ο φτωχός όταν δεν έχει.
- Στραβά φορεί το φέσι του, παρά δεν έχ’ στην τσέπη του.
- Φτωχού καμπάνα δεν αχάει, του πλούσιου ξεκουφαίνει.
- Έχει ο σάκος άλευρα; Χριστός Ανέστη. Δεν έχει; θάνατον πατήσας.
- Να ‘χαμε τραχανά και λάδι, να μας έδινε η γειτόνισσα τον τέντζερη.
- Κάλλιο να ‘χω στον τόπο μου ελιές και παξιμάδι παρά στα ξένα ζάχαρη και να ορίζουν άλλοι.
- Ποτέ μη δώσεις στον φτωχό πόρτα και παραθύρι και πάπλωμα να σκεπαστεί, μη σηκωθεί και φύγει.
Καταστροφή
- Εδώ οι πέτρες καίονται, τα ξύλα τι να πούνε.
- Ρημαδιό στο χειμαδιό, ούτε γάλα, ούτε αυγό.
Ερημιά
- Έρμα μαντριά γιομάτα λύκους.
Πείνα
- Έπεσε ο λύκος στ’ άντερα.
- Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.
- Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται.
- Ο πονεμένος αποκοιμήθηκε, ο νηστικός όχι.
- Αδύνατον ένι πεινών μη μνημονεύειν άρτου.
- Ο χορτάτος τον πεινασμένο δεν τον πιστεύει.
- Εμείς ψωμί δεν έχουμε κι η γάτα πίτα σέρνει.
- Η πείνα κάστρα πολεμά και κάστρα παραδίνει.
- Ο πεινασμένος γάιδαρος, ξυλιές δε λογαριάζει.
- Από το γάμο έρχομαι και μα την πείνα που ‘χω.
- Όταν κοιμάται ο γιόκας μου, ψωμί δε μας γυρεύει.
- Πάνω που έμαθε ο γάιδαρος να μην τρώει, ψόφησε.
- Ας πηδάμε κι ας γελάμε για να λεν πως δεν πεινάμε.
- Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί δεν έχει να φάει.
- Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν.
- Αν δεν πεινάσουν οι φτωχοί, οι πλούσιοι δε χορταίνουν.