Παροιμίες – λαϊκές ρήσεις

Night mode

Παροιμίες, αποφθέγματα, γνωμικά, ευφυολογήματα, λαΐκές ρήσεις, λαΐκή σοφία, λόγια του λαού, ρητά, ο σοφός λέει…

 

Άνθρωπος

  • Ο άνθρωπος ό,τι μπορεί κι ο Θεός ό,τι θέλει.
  • Όσο βαραίνει ένας άνθρωπος, δε βαραίνει ο κόσμος όλος.

Καλό & Κακό

  • Κάθε κακό θυμίζεται, κάθε καλό ξεχνιέται.
  • Για τον παρά κολάζεσαι, με τον παρά κι αγιάζεις.
  • Κάμεις καλό, κάμεις κακό, θα ’ρθει γυρεύοντάς σε.
  • Όταν ο Θεός σου δίνει αλεύρι, σου παίρνει ο διάβολος το σακί.

Συνείδηση

  • Τι κι αν σε δέρνουν δεκατρείς, αν δε σε δέρνει ο νους σου.

Ζωή

  • Καλή ζωή, κακή διαθήκη.
  • Η κακή ζωή του χάρου μοιάζει.
  • Και με τα χίλια βάσανα, πάλι η ζωή γλυκιά ‘ναι.
  • Ντύσου, γδύσου, συλλογίσου, φάγε, πιέ, χέσε, κοιμήσου.

Πεπρωμένο

  • Ό,τι μέλλει δεν ξεμέλλει.
  • Στραβά δόντια, ίσια μοίρα.
  • Η μάνα γεννάει μα δεν μοιραίνει.
  • Ό,τι γράφει η μοίρα, δεν ξεγράφει η χείρα.
  • Ο Θεός άλλους έπλασε και άλλους έκλασε.
  • Η μοίρα κάνει τα προικιά, το ριζικό τα κάλλη.
  • Να ‘χα πουτάνας ριζικό και ακαμάτρας μοίρα.
  • Σαν θέλει η μοίρα, μυλωνάς γίνεται και δεσπότης.
  • Που γραψ’ ο Θεός ξεβράκωτο, ποτέ βρακί δε βάζει.
  • Όποιου του μέλλει να πνιγεί, δεν πάει από κρεμάλα.
  • Τα όσα έχει η μοίρα στο χαρτί, πελέκι δεν τα κόβει.
  • Ό,τι γράφει η μοίρα μελανό, ο ήλιος δεν τ’ ασπρίζει.

Θάνατος

  • Ο γέρος πάει ή από πέσιμο ή από χέσιμο.
  • Απόθανε να σ’ αγαπώ και ζε να μη σε θέλω.
  • Όπου πεθαίνουνε πολλοί, θάνατο δε φοβάσαι.
  • Εις του θανάτου τις πληγές, βοτάνια δε χωρούνε.
  • Ο Χάρος φίλους και εχθρούς σ’ ένα τραπέζι σμίγει.
  • Να σου πει ο παπάς στ’ αυτί κι ο διάκος στο κεφάλι.
  • Εις του θανάτου τες πληγές βοτάνια δε χωρούσι
    ούτε γιατροί γιατρεύουσι ούτ’ άγιοι βοηθούσιν.

Προλήψεις

  • Άμα δεις λαγόν εμπρός σου, τρεις φορές καν’ το σταυρό σου.
  • Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μην κόψεις, την Κυριακή να μη λουσθείς, αν θέλεις να προκόψεις.

Θαύματα

  • Μεγάλο θάμα, τρεις μέρες.
  • Αλλού τ’ όνειρο κι αλλού το θάμα.
  • Τρείς μέρες θάμα, τη τρίτη παραθάμα.
  • Άγιος που δε θαυματουργεί, μηδέ δοξολογιέται.

Κενό

  • Ο άδειος ο τενεκές κάνει το μεγαλύτερο θόρυβο.

Θρησκεία & Θεός

  • Κάλλιο δρόμο του θεού παρά διαβόλου στράτα.
  • Κάνεις δεν κάνεις, με το Θεό μην τα βάνεις.

Προσευχή

  • Χωρίς κουπιά και άρμενα, Αϊ-Νικόλα βόηθα.

Αθεΐα

  • Άθεος απρόκοβος.

Παράδεισος

  • Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο.
  • Μοναχός σου μήτε στον παράδεισο.

Διάβολος

  • Έβαλε ο διάολος την ουρά του.
  • Ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια.
  • Ο θεός οικονομάει κι ο διάολος τα χαλάει.
  • Όποιος διάβολο αγόρασε, διάβολο πουλάει.
  • Θέλω ν’ αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ’ αφήνει.
  • Τάξε στην Παναγιά κερί, του διάβολου λιβάνι.
  • Του άγιου άναβε ένα κερί και του διαβόλου δέκα.
  • Απ’ του διαβόλου το μαντρί, μήτε ‘ρίφι μήτε αρνί.
  • Δουλειά δεν είχε ο διάολος κι έδερνε τα παιδιά του.
  • Μήτε το διάολο να δεις, μήτε το σταυρό σου να κάνεις.
  • Όποιος τρώει με το διάβολο, πρέπει να ‘χει μακρύ κουτάλι.
  • Όταν ο διάολος μας δίνει το στάρι, ο διάολος μας παίρνει το σακί.
  • Εκεί όπου έχει ο Θεός εκκλησιά, έχει ο διάβολος παρεκκλήσι.
  • Όταν ο Θεός σου δίνει αλεύρι, σου παίρνει ο διάβολος το σακί.
  • Όπου δεν φτάνει η φωνή του Θεού, φτάνει η ματσούκα του διαβόλου.
  • Όποιος στην ξέρα περπατεί και θάλασσα γυρεύει, ο διάβολος οπίσω του κουκιά του μαγειρεύει.

Γνώση

  • Χίλια ξέρε κι ένα ρώτα.
  • Κοντά στο νου κι η γνώση.
  • Ξέρει ο μπουρμάς ίντα είναι ο χουρμάς.
  • Δε με θλίβει που πεθαίνω, μα που όσο ζω μαθαίνω.
  • Όσα ξέρει ο Κωνσταντής, δεν τα ξέρει άλλος κανείς.

Κατάλληλος Χρόνος

  • Τα του γάμου πριν του γάμου.
  • Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.
  • Ο λόγος εις την ώρα του χίλια φλουριά αξίζει, κι αν δεν τον πεις στην ώρα του, τίποτα δεν αξίζει.

Χρόνος

  • Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια.
  • Όσα φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος.
  • Όποιος σκορπάει τον καιρό, δεν τον ξαναμαζεύει.

Παρελθόν

  • Εφτού που είσαι ήμουνα και δω που είμαι θα ‘ρθεις.

Παλαιότητα

  • Τα ξερά σκατά στον τοίχο δεν κολλάνε.

Ηλικίες

  • Ο έρως χρόνια δεν κοιτά.
  • Αξίζει μια γερόκοτα σαράντα πουλακίδες.
  • Πάντα νέο στο κατάρτι, πάντα γέρο στο τιμόνι.
  • Χαρά στο νιο που νοιάζεται, στο γέρο που γελάει.
  • Φοβού τον νιό τον άγρυπνο, το γέρο σαν κοιμάται.
  • Οι όψιμες θέλουν βροχές κι οι πρώιμες δροσούλες.
  • Ας ήμουν νιος και να ‘ξερα, γέρος και να μπορούσα.

Νεότητα

  • Σκατά νιάτα, καλά γεράματα.
  • Να ‘ταν τα νιάτα δυο φορές τα γηρατειά καμία.
  • Όλα του πρέπουνε του νιου, εκτός απ’ το κουμάντο.
  • Ο μουρλός άντρας και η πουτάνα γυναίκα δεν γερνάνε ποτέ.
  • Η γριά η κότα έχει το ζουμί, μα η πουλάδα κάνει τον πετεινό και λαλεί!

Γηρατειά

  • Καλόγρια στα γεράματα.
  • Γεράματα σκοντάμματα.
  • Η γριά η κότα έχει το ζουμί.
  • Σκατά νιάτα, καλά γεράματα.
  • Γέρος γάτος, τρυφερά ποντίκια θέλει.
  • Ο γέρος πάει ή από πέσιμο ή από χέσιμο.
  • Του γέρου σκόνταμμα, του χάρου μήνυμα.
  • Άρχισε η παγωνιά, πιάνει ο γέρος τη γωνιά.
  • Τώρα στα γεράματα, μάθε γέρο γράμματα.
  • Γάμος εις τα γέρατα, ή σταυρός ή κέρατα.
  • Γέρος είσαι δεν ‘φελάς, μόνο το ψωμί χαλάς.
  • Τεμπέλης στα νιάτα, ζητιάνος στα γεράματα.
  • Όπου είν’ ο γέρος κουζουλός από τα νιάτα το ‘χει.
  • Ανάθεμα δυο πράγματα, φτώχεια και γεράματα.
  • Γέρος κι αν επαινεύτηκεν, ανήφορος το δείχνει.
  • Χαρά στο νιο τον τσίρλιαρη, τον γέρο σφιχτοκώλη.
  • Όπου γέρος κακό σκάνταλο, όπου γριά κακή βουλή.
  • Βγήκε ο γέρος στο κλωτσάτο κι η γριά στο κοπελάτο.
  • Όταν γεράσει ο γάτος, παίζουν μαζί του τα ποντίκια.
  • Εφτού που είσαι ήμουνα και δω που είμαι θα ‘ρθεις.
  • Και του γέρου τα παιχνίδια, σα νερόβραστα κρεμμύδια.
  • Το γέρο δεν τον ρωτούν πού πονεί, αλλά πού δεν πονεί.

Μήνες

  • Μάης άβροχος, μούστος άμετρος.
  • Μάης βρεμένος, μούστος μετρημένος.
  • Τα γέρικα γαϊδούρια Φλεβάρη ψοφάνε.
  • Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
  • Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
  • Όταν έπρεπε δεν έβρεχε και το Μάη χιόνιζε.
  • Του Απρίλη η βροχή κάθε στάλα και φλουρί.
  • Ο Αύγουστος επλάκωσε, η άκρη του χειμώνος.
  • Οκτώβρη και δεν έσπειρες, στάρι μην περιμένεις.
  • Ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
  • Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
  • Αλωνάρη με τ’ αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια.
  • Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.
  • Το Μάρτη ξύλα φύλαγε μην κάψεις τα παλούκια.
  • Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει.
  • Χιόνι ρίχνει το Φλεβάρη, βάνεις στάρι στο κελάρι.
  • Βαγενάδες και γαϊδάροι, ένα μήνα έχουν τη χάρη.
  • Μάρτης είναι νάζια κάνει, πότε κλαίει πότε γελάει.
  • Οκτώβρης και δεν εσπειρες, λίγο ψωμί θα πάρεις.
  • Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα.
  • Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά στάρι.
  • Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι.
  • Να ‘σαι καλά τον Αύγουστο που ‘ναι παχιές οι μύγες.
  • Ο Οκτώβρης θέλει γέλια, γιατί ανοίγουν τα βαρέλια.
  • Χιόνισε μέσα στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη.
  • Τον Οκτώβρη τα κουδούνια, το Νοέμβρη παραμύθια.
  • Χιόνισ’ έβρεξ’ ο Γενάρης, όλ’ οι μύλοι μας θ’ αλέθουν.
  • Οκτώβρης και δεν έσπειρες, οκτώ σπυριά δεν κάνεις.
  • Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.
  • Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ‘σουν δυο φορές το χρόνο.
  • Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
  • Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού τα δυο χρυσά φεγγάρια.
  • Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη έχει τρεις σωρούς τ’ αλώνι.
  • Ο Γενάρης δεν γεννά μήτε αυγά μήτε πουλιά, μόνο χιόνια και νερά.
  • Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε και πάλι ξαναχιόνισε.
  • Μάη μήνα μη φυτέψεις, Μάη μη στεφανωθείς, Μάη μήνα μη δουλέψεις, Μάη μην ταξιδευτείς.
  • Η αγάπη σου είναι ψεύτικη σαν τ’ Απριλιού το χιόνι, πρωί-πρωί απλώνεται, το μεσημέρι λειώνει.
  • Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκορας και γάτος το Γενάρη.
  • Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα.

Προφητείες

  • Πας μετά Χριστόν προφήτης γάιδαρος εστί.

Αναβλητικότητα

  • Η αλεπού είχ’ εργατιά και κείνη ακριδολόγαγε.
  • Το σήμερα είναι του Θεού, το αύριο του πονηρού.
  • Αύριο λούζουν το γαμπρό και τραγουδούν τη νύφη.
  • Όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, δέκα μέρες κοσκινίζει.
  • Η κότα όταν έρθει το αβγό στον κώλο της ψάχνει για φωλιά.
  • Λύσε δέσε το γουρούνι, μακρυσκοίνησε την κλώσα, πέρασε η μέρα.

Καθυστέρηση

  • Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
  • Βάστα Τούρκο να γεμίσω.
  • Καλώς τονα κι ας άργησε.
  • Πέρσι έκλασε, φέτος βρόμισε.
  • Το καλό πράγμα αργεί να γίνει.
  • Αργεί ο Θεός και σκάει ο φτωχός.
  • Γάμος όψιμος, παιδιά της ορφάνιας.
  • Καράβι που αργεί, σκατά είναι φορτωμένο.
  • Ο τελευταίος, για καλομοίρης για κακομοίρης.
  • Κάτσε κόρη ανύπαντρη, να κάμω γιο να πάρεις.
  • Ο αγουροφάγος έφαγε, ο ρουμοφάγος δεν έφαγε.
  • Όποιος σκορπάει τον καιρό, δεν τον ξαναμαζεύει.
  • Οκτώβρης και δεν εσπειρες, λίγο ψωμί θα πάρεις.
  • Όποιος γιοματάει στο σπίτι του, δειπνάει στο χωράφι.
  • Όταν οι άλλοι αποτρυγούσαν, η Μαρία έπλεκε καλάθι.
  • Όσο να σηκώσει το ένα πόδι του, παίρνει ο διάολος το άλλο.

Βιασύνη

  • Κυριακή κοντή γιορτή.
  • Πάω αργά γιατί βιάζομαι.
  • Όποιος βιάζεται σκοντάφτει.
  • Άντρα θέλω, τώρα τον εθέλω.
  • Στη βράση κολλάει το σίδερο.
  • Που τρώει μπροστά, αγναντεύει ύστερα.
  • Σήμερα κινήσαμε κι αύριο πόσες έχουμε.
  • Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει.
  • Ακόμα δεν απόθανε κι ανάψαν τα κεριά του.
  • Πριν να δούμε το γαμπρό, στολίσαμε τη νύφη.
  • Ακόμα δεν τον είδαμε και Γιάννη τον εβγάλαμε.
  • Όσο βιάζεται η γριά, τόσο της κόβεται η κλωστή.
  • Μην κουνάς τα πόδια σου πριν ανεβείς στο γάιδαρο.
  • Στις εννιά του μακαρίτη, άλλος μπήκε μες στο σπίτι.
  • Το γλήγορον και το καλόν δεν παν μαζίν τα δκυό τους.
  • Γοργά γοργά ας τον θάψουμε, μη σηκωθεί η ψωλή του.
  • Προτού σκάσουν τα αυγά, άρχισε να μετράει τα πουλιά.
  • Η σκύλα από τη βιάση της τα κάνει στραβά τα κουτάβια της.
  • Από εψές το δειλινό λείπει ο άντρας μου στο μύλο, πείτε μου γειτόνισσες, να παντρευτώ ή να μείνω;

Τέλος

  • Τα στερνά τιμούν τα πρώτα.
  • Στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό.
  • Έκλασ’ η νύφη και σχόλασεν ο γάμος.
  • Κατά τη ζωή και τα τέλη.
  • Νυχτώνει ξημερώνει, το σχοινί μαζώνει.

Εποχές

  • Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη.
  • Αϊ-Δημητράκη μου, μικρό καλοκαιράκι μου.
  • Αν δεν λαλήσει ο τζίτζικας, δεν είναι καλοκαίρι.
  • Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
  • Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει.
  • Γύρω- τριγύρω του Χριστού, είν’ η καρδιά του χειμωνιού.
  • Τ’ Αγι’ Αντωνιού, τ’ Αϊ-Θανασιού, του βλάχαρου ο χειμώνας.

Καιρός

  • Άσπρος ήλιος, μαύρη ημέρα.
  • Καιρός πανιά, καιρός κουπιά.
  • Μάης άβροχος, μούστος άμετρος.
  • Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται.
  • Μάης βρεμένος, μούστος μετρημένος.
  • Θεού θέλοντος και καιρού επιτρέποντος.
  • Χιόνια που δε λιώνουν κι άλλα περιμένουν.
  • Αϊ-Δημητράκη μου, μικρό καλοκαιράκι μου.
  • ‘Ορθιο το φεγγαράκι ξαπλωτός ο βαρκάρης.
  • Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
  • Αν δεν βραχεί καλά η γη, κρύο μην περιμένεις.
  • Όπου βροντές και αστραπές, περίμενε βροχές.
  • Ή θα βρέξει ή θα χιονίσει ή καλό καιρό θα κάνει.
  • Χιόνι ρίχνει το Φλεβάρη, βάνεις στάρι στο κελάρι.
  • Ας είν’ η Δύση καθαρή κι η Ανατολή ας αστράφτει.
  • Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού χειμώνας.
  • Υπαπαντούλα χιονισμένη, η κοφινούλα γιομισμένη.
  • Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι.
  • Το κρύο με το σακί μπαίνει και με το βελόνι βγαίνει.
  • Χιόνισε μέσα στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη.
  • Αν δε βαφτίσουν τα νερά, ο καιρός δεν καλοσυνεύει.
  • Πάν’ τα σύννεφα στην Πάτρα, πάν’ τα ρέματα γιομάτα.
  • Σα τσακουματίζουν τ’ άστρα, δέσε πιο καλά τη βάρκα.
  • Του κακού καιρού τα γνέφια, άλλα πάνω κι άλλα κάτω.
  • Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
  • Η Βαρβάρα βαρβαρώνει, Αϊ-Σάββας σαβανώνει κι ο Αϊ- Νικόλας παραχώνει.
  • Βρήκες καιρό, αρμένιζε, καιρό μην περιμένεις γιατί ο καιρός τα πράγματα δεν ξέρεις πώς τα φέρνει.
  • Τη Γέννηση την άβρεχη, τα Φώτα χιονισμένα και τη Λαμπρή βρεχούμενη , τα πάντα ‘φτυχισμένα.

Άνεμος

  • Αγέρας και γυναίκα δεν κλειδώνονται.
  • Έχει κάθε λαγκαδάκι το δικό του αεράκι.
  • Γέρο βοριά αρμένιζε και νότο παλληκάρι.
  • Όποιος αέρας κι αν φυσά, ο μύλος πάντα αλέθει.
  • Η θάλασσα είναι γαλανή μα ο αγέρας τη μαυρίζει.
  • Άνεμος που δεν μποδίζει, άφησέ τον κι ας βουίζει.
  • Τι σε νοιάζει για αέρα που δεν μπαίνει στα πανιά σου;
  • Τα μαύρα νέφη του βοριά, τα κόκκινα του νότου, κι εκείνα τα κατάμαυρα του σκύλου του σορόκου.

Φως

  • Ποιος στραβός δε θέλει το φως του;

Ήλιος

  • Άσπρος ήλιος, μαύρη ημέρα.
  • Ήλιος του ηλιού καθάρια τραμουντάνα.
  • Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
  • Σπίτι που δεν το βλέπει ο ήλιος, το βλέπει ο γιατρός.
  • Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.
  • Τι έχουν τα έρμα και ψοφάνε; Με ήλιο τα μπάζουμε, με ήλιο τα βγάζουμε.
  • Ήλιος και βροχή παντρεύονται φτωχοί, ήλιος και χιόνι παντρεύονται αρχόντοι.
  • Ήλιος και βροχή παντρεύονται οι φτωχοί, ήλιος και φεγγάρι παντρεύονται οι γαϊδάροι.

Βροχή

  • Βαθειά βροντή, κοντά βροχή.
  • Αν δε βρέξει, πώς θα ξαστερώσει;
  • Βρέχει ο Θεός και φταίν’ οι μήνες.
  • Όλα τα σύννεφα δε φέρνουνε βροχή.
  • Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.
  • Όσα βρέχει ο Θεός, τόσα καταπίνει η γη.
  • Αν δεν μαλώσουν δυο καιροί, δεν βρέχει.
  • Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει.
  • Του Απρίλη η βροχή κάθε στάλα και φλουρί.
  • Ο γεωργός θέλει βροχή κι ο κεραμάς την ξέρα.
  • Αν φοβόταν ο λύκος τη βροχή, θα φόραγε καπότα.
  • Οι όψιμες θέλουν βροχές κι οι πρώιμες δροσούλες.
  • Χιόνισ’ έβρεξ’ ο Γενάρης, όλ’ οι μύλοι μας θ’ αλέθουν.
  • Η βροχή τ’ Απριλομάρτη μόνο τους ψαράδες βλάπτει.
  • Αν δεν αστράψει, δεν βροντά, κι αν δε βροντά δε βρέχει.
  • Τι θα γίνουμε αν δε βρέξει, και αν θα βρέξει πού θα πάμε;
  • Ο καλός ο νοικοκύρης, ο λαγός και το περδίκι, όταν βρέχει χαίρονται.
  • Ήλιος και βροχή παντρεύονται φτωχοί, ήλιος και χιόνι παντρεύονται αρχόντοι.
  • Ήλιος και βροχή παντρεύονται οι φτωχοί, ήλιος και φεγγάρι παντρεύονται οι γαϊδάροι.
  • Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα.

Νερό

  • Όπου πλάτανος, εκεί και νερό.
  • Η φωτιά και το νερό δεν έχουν μαλλιά.
  • Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
  • Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.
  • Ο Γενάρης δεν γεννά μήτε αυγά μήτε πουλιά, μόνο χιόνια και νερά.

Θάλασσα

  • ‘Ορθιο το φεγγαράκι ξαπλωτός ο βαρκάρης.
  • Θάλασσα, πικροθάλασσα και πικροκυματούσα.
  • Η θάλασσα είναι γαλανή μα ο αγέρας τη μαυρίζει.
  • Όποιος κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στο αλάτι.

Βουνά

  • Βουνό με βουνό δε σμίγει.
  • Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια.
  • Ο θεός βλέπει βουνά και ρίχνει χιόνι.
  • Παίνευε τα βουνά κι αγόραζε στον κάμπο.
  • Οι κάμποι τρέφουν άλογα και τα βουνά λεβέντες.

Νύχτα

  • Η νύχτα έχει αυτιά και η ημέρα μάτια.
  • Μήτε νύχτα δίχως μέρα, μήτε νιος δίχως αγάπη.
  • Η νύχτα βγάνει επίσκοπο, η αυγή μητροπολίτη.
  • Όποιος νύχτα περπατεί, λάσπες και σκατά πατεί.
  • Της νύχτας τη δουλειά τη βλέπει η μέρα και γελά.
  • Αμαρτίες πο ‘χεις άντρα και ξυπνάς τη νύχτα πάντα.
  • Η νυκτερίδα κι ο λαγός και δαίμων και αγάπη
    τα τέσσερα δαιμόνια την νύκτα ου κοιμούνται.

Φωτιά

  • Μην παίζεις με τη φωτιά.
  • Το στραβό το ξύλο η φωτιά το σιάζει.
  • Η φωτιά και το νερό δεν έχουν μαλλιά.
  • Άλλος ανάφτει τη φωτιά, κι άλλος την ανεμίζει.
  • Είπαν του τρελού ν’ ανάψει φωτιά κι έκαψε τα ρούχα του.

Απόσταση

  • Μακριά απ’ τον κώλο μου, κι ας είναι δέκα μέτρα.
  • Συμπεθεριά και κουμπαριά μακριά από τη γειτονιά.
  • Όπου αγάλι-αγάλι περπατεί, μακριά μπορεί να πάει.
  • Καλύτερα από μακριά και αγαπημένοι παρά από κοντά και μαλωμένοι.

Ζώα

  • Διώξαμε την αλεπού και μπήκε το λιοντάρι.
  • Κάλλιο ένα χρόνο κόκορας παρά σαράντα κότα.
  • Το παπί και το χηνάρι, του διαβόλου το ζευγάρι.
  • Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκορας και γάτος το Γενάρη.

Φυτά

  • Έτσι το ‘χει το λινάρι, να ανθεί τον Αλωνάρη.
  • Χωρίς χώμα και νερό, πώς ευρέθη αγγούρι εδώ.
  • Όποιο χορτάρι γελάς, στην πόρτα σου φυτρώνει.
  • Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.
  • Όσο πιο αραιά φυτεύεις τα σκόρδα, τόσο πιο πολύ χοντραίνουν.

Λουλούδια

  • Ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
  • Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα.
  • Από αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.
  • Στη γειτονιά τριαντάφυλλο και μες στο σπίτι αγκάθι.

Δέντρα

  • Όπου πλάτανος, εκεί και νερό.
  • Κάθε δεντράκι με τον ίσκιο του.
  • Το δένδρο από τον καρπό γνωρίζεται.
  • Η ελιά έχει και σοδιά, έχει κι αναποδιά.
  • Το δάσος από τα ίδια του τα ξύλα καίγεται.
  • Ο πλάτανος θέλει νερό κι η λεύκα θέλει αέρα.
  • Θέλει ν’ ανθίσει το δενδρί μα η πάχνη δεν τ’ αφήνει.
  • Χαίρεται ο πεύκος τις δροσιές κι ο έλατος τα χιόνια.
  • Αμπέλι του χεριού σου, συκιά του κυρού σου και ελιά του παππού σου.
  • Κόψε κέδρο, φτιάξε Αντώνη και από πλάτανο Θανάση, εάν πεις και για το Γιάννη, όποιο ξύλο να ‘ναι κάνει.

Σκύλοι

  • Όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
  • Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
  • Δεμένο σκυλί, πρόβατα δε φυλάει.
  • Σκύλος που γαβγίζει, δεν δαγκώνει.
  • Δε γνωρίζει το σκυλί τον αφέντη του.
  • Άσπρα σκυλιά, μαύρα σκυλιά, όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
  • Τρέμει σαν το σκύλο κάτω απ’ το ρέχτι.
  • Το φτηνό το κρέας το τρώνε τα σκυλιά.
  • Με το στανιό ο σκύλος μαντρί δε φυλάει.
  • Και την πίτα σωστή και το σκύλο χορτάτο.
  • Είναι πολλά μαντρόσκυλα και το κομμάτι ένα.
  • Όποιος θρέφει ξένο σκύλο, η χαρά μόνο του μένει.
  • Όποιος ξένο σκύλο τρέφει, μόνο το λουρί του μένει.
  • Του γειτόνου μας ο σκύλος, γείτονας είναι κι εκείνος.
  • Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
  • Μητ’ ο σκύλος τρώει τ’ άχυρο μήτε τον γάιδαρο αφήνει.
  • Η σκύλα από τη βιάση της τα κάνει στραβά τα κουτάβια της.
  • Αν δεν κουνήσ’ η σκύλα την ουρά της, ο σκύλος δεν πάει κοντά της.

Γάτες

  • Δεν πίν’ η κατσούλα ξίδι.
  • Γέρος γάτος, τρυφερά ποντίκια θέλει.
  • Γάτα πού μουλώνει, ποντικούς μαζώνει.
  • Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια.
  • Ζεματισμένος γάτος, φοβάται και το κρύο νερό.
  • Πολλά ξέρει ο ποντικός μα πιο πολλά ο γάτος.
  • Όταν γεράσει ο γάτος, παίζουν μαζί του τα ποντίκια.
  • Η γάτα πούλησε το σπίτι της για ν’ αγοράσει ψάρια.
  • Θα κουρέψουμε μια γάτα, για να φτιάσουμε μια κάπα.
  • Η γάτα όπως κι αν την πετάξεις, με τα τέσσερα θα πέσει.
  • Για να μη φάγει ο γάτος το ψωμί, τρώει ο ποντικός τα ρούχα.

Λύκοι

  • Έπεσε ο λύκος στ’ άντερα.
  • Έρμα μαντριά γιομάτα λύκους.
  • Ο λύκος από τα μετρημένα τρώει.
  • Έβαλαν το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
  • Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται.
  • Ο λύκος τη φωλιά του δεν τη μαγαρίζει.
  • Ο λύκος με μηνύματα ποτέ αρνί δεν τρώγει.
  • Ο λύκος έχει τ’ όνομα κι ο τσάκαλος τη χάρη.
  • Το πρόβατο το μοναχό, εκείνο τρώει ο λύκος.
  • Αρνί που βλέπει ο Θεός, ο λύκος δεν το τρώει.
  • Θρέψε λύκο το χειμώνα, να σε φάει το καλοκαίρι.
  • Το λύκο τον κουρεύανε, πούθε παν’ τα πρόβατα.
  • Αν φοβόταν ο λύκος τη βροχή, θα φόραγε καπότα.
  • Εμείς το λύκο βλέπουμε, πούθε πάν’ τ’ αχνάρια του.
  • Όταν τα σκυλιά τρώγονται, ο λύκος τρώει τα πρόβατα.
  • Ο λύκος έχει το σβέρκο χοντρό γιατί κάνει μόνος τις δουλειές του.
  • Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.

Άλογα

  • Σαράντα τ’ άλογο κι εξήντα το σαμάρι.
  • Το καλό το άλογο στ’ αχούρι το πουλάνε.
  • Αλί απ’ τον Αλή που ‘χασε τ’ άλογο και πιλαλεί.
  • Πούλα τ’ άλογό σου και κράτα το γάιδαρό σου.
  • Όταν σκοντάφτει τ’ άλογο, όλοι του λένε τύφλα.
  • Οι κάμποι τρέφουν άλογα και τα βουνά λεβέντες.
  • Απ’ τα γρίβα τ’ άλογα, στα κούντρικα γαϊδούρια!
  • Κι αν στόλισες το γάιδαρο, γι’ άλογο δεν περνιέται!
  • Όταν ψοφήσουν τ’ άλογα, τιμή έχουν τα γαϊδούρια!
  • Όταν σε γκρεμίσει τ’ άλογο, κατέβα τράβα το καπίστρι.
  • Για το καρφί χάνεται το πέταλο, για το πέταλο τ’ άλογο.

Γαϊδούρια

  • Κατά φωνή και γάιδαρος.
  • Εγώ μιλάω, γαϊδούρια κλάνουνε.
  • Τρανή γαϊδούρα, μεγάλη καμπούρα.
  • Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
  • Σιγά μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου.
  • Γκαστρώνει γαϊδούρα στην ανηφόρα.
  • Τα γέρικα γαϊδούρια Φλεβάρη ψοφάνε.
  • Το μισιακό γαϊδούρι το τρώει ο λύκος.
  • Εγκάριξεν ο γάιδαρος κι είπε «άχερος».
  • Βαράει το σαμάρι ν’ ακούσει ο γάιδαρος.
  • Άνθρωπος κοιμώμενος γάιδαρος δεμένος.
  • Φταίει ο γάιδαρος και δέρνουν το σαμάρι.
  • Δέσε το γάιδαρο κι ας τονε φάει ο λύκος.
  • Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα.
  • Βόσκει ο γάιδαρος εκεί που θα τον δέσουν.
  • Καβάλα στο γάιδαρο και τον γάιδαρο γύρευε.
  • Ο γέρος γάιδαρος στράτα δε μαθαίνει.
  • Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
  • Πας μετά Χριστόν προφήτης γάιδαρος εστί.
  • Αρχόντου λόγος και πορδές γαϊδάρου, ένα.
  • Πρώτα πάρε το γαϊδούρι και μετά το σαμάρι.
  • Καβαλικεύω γάιδαρο ώσπου να βρω ένα άτι.
  • Απολύθηκε ο γάιδαρος; Αλιά από τα λάχανα.
  • Άνθρωπος ξετσίπωτος, γάιδαρος αδέσποτος.
  • Του γαϊδάρου η προκοπή, άχερα μες το παχνί.
  • Ήταν στραβό το κλήμα, το ‘φαγε κι ο γάιδαρος.
  • Δεν μπορεί να μοιράσει δυο γαϊδουριών άχυρα.
  • Ο καλός ο σαμαράς σκέφτεται και το γάιδαρο.
  • Ο πεινασμένος γάιδαρος, ξυλιές δε λογαριάζει.
  • Πούλα τ’ άλογό σου και κράτα το γάιδαρό σου.
  • Στο γάμο πάει ο γάιδαρος ή για νερό ή για ξύλα.
  • Ο κουζουλός ο γάιδαρος, πάντα πουλάρι δείχνει.
  • Είδα γάιδαρο με σέλα και τσομπάνο με ομπρέλα.
  • Γέρος γάιδαρος καινούρια περπατησιά δε βγάζει.
  • Το γαϊδούρι το δεμένο τρώει χορτάρι διαλεγμένο.
  • Απ’ τα γρίβα τ’ άλογα, στα κούντρικα γαϊδούρια!
  • Αντί να βογκάει ο γάιδαρος βογκάει ο καβαλάρης.
  • Βαγενάδες και γαϊδάροι, ένα μήνα έχουν τη χάρη.
  • Και στο δήμαρχο να πας, γαϊδουρινή θα τηνε φας!
  • Είπαν τα γαϊδουρόπουλα τη μάνα τους γαϊδούρα.
  • Κάλιο κουτσό γαϊδούρι, παρά τσινιάρικο μουλάρι.
  • Να πουλήσουμε το γάιδαρο, να φτιάξουμε σαμάρι.
  • Πάνω που έμαθε ο γάιδαρος να μην τρώει, ψόφησε.
  • Κι αν στόλισες το γάιδαρο, γι’ άλογο δεν περνιέται!
  • Τον γάιδαρο δεν τον ρωτούν όταν τον σαμαρώνουν.
  • Δεν γνωρίζουν οι γαϊδάροι πώς το τρώνε το χαβιάρι.
  • Όταν ψοφήσουν τ’ άλογα, τιμή έχουν τα γαϊδούρια!
  • Μην κουνάς τα πόδια σου πριν ανεβείς στο γάιδαρο.
  • Μαντζουράνα στο κατώφλι, γάιδαρος στα κεραμίδια.
  • Όποιος κεντάει το γάιδαρο, μυρίζεται τις πορδές του.
  • Μητ’ ο σκύλος τρώει τ’ άχυρο μήτε τον γάιδαρο αφήνει.
  • Όλοι με χρυσά βελούδα, ποιος τα βόσκει τα γαϊδούρια;
  • Κι αν έχει ο γάιδαρος φωνή, για ψάλτη δεν τον κράζουν.
  • Κάνε αστείο σε γαϊδούρι και θα φας κλοτσιά στη μούρη.
  • Όσο και να δουλέψει ο γάιδαρος, αγκάθια τον ταγίζουν.
  • Γάιδαρος που δεν ‘μποδίζει, άφησέ τον κι ας γκαρίζει.
  • Τον αγά και γάιδαρο να τον ιδείς, να μην τον καβαλήσεις.
  • Όταν σου χαρίζουν ένα γάιδαρο, μην τον κοιτάς στα δόντια.
  • Ν’ άκουγε ο Θεός τον κόρακα, όλοι οι γάιδαροι θα ψοφούσαν.
  • Όσο καλός κι αν είναι ο γάιδαρος, πάλε γάιδαρο τον κράζουν.
  • Η γαϊδούρα σαράντα πουλάρια έκανε και το σαμάρι δεν της έλειψε.
  • Κάθε πουλί με τη λαλησιά του και κάθε γάιδαρος με την γκαρισιά του.
  • Αν χωρατέψεις με το γάιδαρο, θα σε χτυπήσει στο πρόσωπο με την ουρά.
  • Ο καλός ο πεθερός, γάιδαρος καμαρωτός και η κακιά η πεθερά, κολοβή οχιά.
  • Ήλιος και βροχή παντρεύονται οι φτωχοί, ήλιος και φεγγάρι παντρεύονται οι γαϊδάροι.
  • Όσο λείπει ο αφέντης κανένα δεν νοιάζει, μα όσο λείπει ο γάιδαρος, ούλοι βαρυγκωμάνε.
  • Γάιδαρος είναι γάιδαρος, ας εφορεί και σέλλα και η γριά κι αν ομορφίζεται δεν γίνεται κοπέλα.
  • Ψάρι μπαρμπούνι διάλεγε και γάιδαρο καμπούρη, γυναίκα ψηλοκάβαλη και χοίρο μακρυμούρη.
  • Έκαμα το γάιδαρο κι ετσούλωσε τ’ αυτιά του και πήρε το σαμάρι του και πήγε στην κυρά του.

Γουρούνια

  • Μην αγοράζεις γουρούνι στο σακί.
  • Ξέρει ο μπουρμάς ίντα είναι ο χουρμάς.
  • Γριά δεν είχε βάσανα και αγόραζε γουρούνι.
  • Καλός-καλός ο χοίρος μας κι εξέβην χαλαζιάρης.
  • Του χοίρου το μαλλί δε γίνεται μετάξι.
  • Σαπουνίζοντας γουρούνι, χάνεις χρόνο και σαπούνι.
  • Αυτός που ‘χασε το χοίρο του, όλο μουγκριές ακούει.
  • Άντρα, γουρούνι, γάιδαρο, και ποιον να πρωτοκλάψω;
  • Το γουρούνι το κράζουν για μαχτό και κείνο πάει για σκατό.
  • Λύσε δέσε το γουρούνι, μακρυσκοίνησε την κλώσα, πέρασε η μέρα.
  • Αδύνατο `ναι να γενεί χοίρου μαλλί μετάξι και του χωριάτη το παιδί να ‘χει αρχοντιά και τάξη.
  • Ψάρι μπαρμπούνι διάλεγε και γάιδαρο καμπούρη, γυναίκα ψηλοκάβαλη και χοίρο μακρυμούρη.

Πουλιά

  • Το θηλυκό πουλί φτιάνει τη φωλιά.
  • Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται.
  • Κάλιο πουλί του κλαδιού παρά του κλουβιού.
  • Όταν λαλούν οι κόρακες, τα αηδόνια φεύγουν.
  • Όλα τα πουλιά μισεύουν, οι κοράκοι μόνο μένουν.
  • Τότε λαλούν τ’ αηδόνια όταν πάψουν τα κοράκια.
  • Και το πουλί ψηλά πετάει, μα στη γη θα βρει να φάει.
  • Προτού σκάσουν τα αυγά, άρχισε να μετράει τα πουλιά.
  • Όταν περνάνε τα καλά πουλιά στήνουμε ξόβεργα.
  • Παρά αηδόνι στο κλουβί, κάλλιο κουρούνα στο βουνί.
  • Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.
  • Όλα τα πουλιά πάνε κι έρχονται, και ο σπουργίτης αναμένει.
  • Κατά το πουλί η φωλιά του, και κατά τον άνθρωπο το σπίτι του.

Φίδια

  • Μην πατάς φίδι στην ουρά.
  • Κι αν κελαηδάει η οχιά, δεν είναι καρδερίνα.
  • Αν του τη δώσεις του φιδιού, δώσ’ τη του στο κεφάλι.
  • Όποιος τα φίδια κυνηγά, φίδι θα τον δαγκώσει, και όποιος τον κίνδυνο αγαπά, αυτός θα τον σκοτώσει.

Εγώ

  • Άμα πεθάνω εγώ, φούρνος να μην καπνίσει.
  • Όξω απ’ τη μανίκα μου κι ας είναι κι η μανίτσα μου.
  • Σ’ αυτόν τον τόπο τον στραβό, άλλος δεν ήταν κι ήρθα εγώ.

Πρόσωπο

  • Το πρόσωπο είναι σπαθί.

Χαρακτήρας

  • Άμα το ‘χει η κούτρα σου να κατεβάζει ψείρες…
  • Όπου είν’ ο γέρος κουζουλός από τα νιάτα το ‘χει.

Μάτια

  • Το γινάτι βγάζει μάτι.
  • Το μάτι σπάει την πέτρα.
  • Μάτια λαίμαργα, ψυχή χαμένη.
  • Το μάτι δειλό μα το χέρι τολμηρό.
  • Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο.
  • Κάλλιο να σου βγει το μάτι παρά το όνομα.
  • Σε όλα υπάρχει νόμος, στα μάτια όχι όμως.
  • Το ένα μάτι στο γιαχνί και τ’ άλλο στο πιλάφι.
  • Μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται.
  • Για σένα μαυρομάτα μου έβγαλα εγώ τα μάτια μου.
  • Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.

Νους

  • Άσκεφτος ο νους, διπλός ο κόπος.
  • Αν δε δουλεύει το μυαλό, τα χέρια δε δικάνε.
  • Το μυαλό το σπείρανε κι όσοι προλάβαν πήρανε.
  • Καλά είναι τα γράμματα, μα να ‘χει νου και γνώση.

Όνομα

  • Όχι Γιάννης, Γιαννάκης.
  • Όπου Γιάννης και μάλαμα.
  • Άλλος έχει τ’ όνομα κι άλλος τη χάρη.
  • Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει.
  • Ακόμα δεν τον είδαμε και Γιάννη τον εβγάλαμε.

Στάση & Νοοτροπία

  • Χαρά σ’ εκείνον που γελά, με τα παθήματά του, που κάνει γλέντι τον καημό, χορό τα βήματά του.

Απόψεις & Γνώμες

  • Oι πολλές γνώμες βουλιάζουν το καράβι.
  • Άλλος το μακρύ του κι άλλος το κοντό του.
  • Στο μπόι σου βρίσκεις, στη γνώμη σου δε βρίσκεις.
  • Με ένα κώλο γερνάει κανείς, με μια γνώμη δεν γερνάει.
  • Ολονών τη βουλή να παίρνεις κι απ’ τη δική σου να μη βγαίνεις.
  • Την ξένη γνώμη αγροίκα την και τη δική σου κράτει, κι εκείνην όπου σε ωφελεί, με δαύτηνε περπάτει.

Πεποιθήσεις

  • Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.

Καταγωγή

  • Το σόι σώζεται.
  • Το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει.
  • Πάρε σκυλί από μαντρί, γυναίκα από σόι.
  • Η αλεπού και το παιδί της, ένα τομάρι έχουνε.
  • Κατά μάνα κατά κύρη, κατά γιος και θυγατέρα.
  • Οι κάμποι τρέφουν άλογα και τα βουνά λεβέντες.
  • Ζαβός ζαβή παντρεύτηκε, ζαβά παιδιά θα κάνουν.
  • Το αίμα νερό δεν γίνεται [και άμα γενεί δεν πίνεται].
  • Από αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.
  • Από κει που πήδησε η κατσίκα θα περάσει και το κατσικάκι.
  • Από τη γης βγαίνει το χρυσάφι κι από το σκουλήκι το μετάξι.
  • Αδύνατο `ναι να γενεί χοίρου μαλλί μετάξι και του χωριάτη το παιδί να ‘χει αρχοντιά και τάξη.
  • Μη μου πολυψηλώνεσαι γιατί ψηλός δεν είσαι, και το χωριό σου είναι κοντά, και ξέρω τίνος είσαι.

Νοσταλγία

  • Η γριά όταν χαιρότανε, τα νιάτα της θυμότανε.
  • Όποιος γεννηθεί στη φυλακή, τη φυλακή θυμάται.

Μνήμη

  • Κάθε κακό θυμίζεται, κάθε καλό ξεχνιέται.
  • Γλυκό είν’ το γάλα έλεγε ο πάππος μου που το ‘λεγε μια θεια του.

Λήθη

  • Πάντα ξεχνά η πεθερά πως ήτονε και νύφη.
  • Μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται.
  • Όσοι πίνουν και μεθούνε λησμονούν όσα χρωστούνε.

Γέλιο

  • Η πορδού είναι γελού.
  • Γελά ο τρελός στ’ αγέλαστα.
  • Γέλιο άσκοπο, μυαλό άσκεφτο.
  • Γέλασε και το παρδαλό κατσίκι.
  • Γελά που κλάνει μα δεν του πιάνει.
  • Το γέλιο, είναι του τρελού ο λόξυγκας.
  • Εγώ γελώ με δώδεκα, και δεκατρείς μ’ εμένα.
  • Είναι κι άσπρα γέλια, είναι και μαύρα γέλια.
  • Εγελούσανε με μένα κι έσκασα κι εγώ στα γέλια.
  • Όταν γελάς μη σκέφτεσαι, μα όταν κλαις το ίδιο.
  • Τα γέλια τ’ ασταμάτητα, μυαλά κουρκουτιασμένα.
  • Αν δεν γελάσεις το πρωί, μην καρτερείς το βράδυ.
  • Όποιος γελάει την Παρασκευή, κλαίει το Σαββάτο.
  • Δυο γελάν, κάτι ξέρουν. Ένας γελάει, τρελός είναι.
  • Αν γελάς όταν σε δέρνουν, δεν θα σε ξαναδείρουν.
  • Ας πηδάμε κι ας γελάμε για να λεν πως δεν πεινάμε.
  • Απ’ τα πολλά τα γέλια, τον καταλαβαίνεις τον τρελό.
  • Ο Οκτώβρης θέλει γέλια, γιατί ανοίγουν τα βαρέλια.
  • Γέλιο χαρά που μου ‘φερες και λύπη που μου πήρες.
  • Άσπρα γέλια των χειλιώνε, μαύρα γέλια των καρδιώνε.
  • Όποιος γελάει με τον άλλον, γελάει με τα μούτρα του.
  • Ο γνωστικός θυμάται και γελά, ο τρελός βλέπει και γελά.
  • Μ’ έκαμες κι εγέλασα, κι ήταν κι ο άντρας μου άρρωστος.
  • Καλύτερα καλύβα όπου γελούν, παρά παλάτι όπου κλαίνε.
  • Χαρά σ’ εκείνον που γελά, με τα παθήματά του, που κάνει γλέντι τον καημό, χορό τα βήματά του.

Χαμόγελο

  • Άμα ξαναγίνω νύφη, ξέρω να χαμογελώ.

Μυρωδιές & Αρώματα

  • Πέρσι έκλασε, φέτος βρόμισε.
  • Το ψάρι βρομάει απ’ το κεφάλι.
  • Ο πρωτομυριστής και πρωτοκλαστής.
  • Όταν ανακατεύεις τα σκατά, βρομάνε.
  • Καθενός η πορδή, μόσχος του μυρίζει.
  • Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρωδιά την έχει.
  • Όποιος κεντάει το γάιδαρο, μυρίζεται τις πορδές του.
  • Όποιος περπατεί μυρίζει κι όποιος κάθεται βρωμίζει.

Ρούχα

  • Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά.
  • Φύλαγε τα ρούχα σου να έχεις τα μισά.
  • Ή μίλαε όπως φορείς ή φόραε όπως μιλείς.
  • Τα δανεικά τα ρούχα ζεστασιά δεν σου κρατούν.
  • Άλλαξε ο Μανωλιός, έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.
  • Καλά είν’ τα φαρδομάνικα, μα είν’ για δεσποτάδες.

Εξωτερική Εμφάνιση

  • Μαγκιά, κλανιά και κώλος φινιστρίνι.
  • Από ‘ξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
  • Μικρός στο μάτι, μεγάλος στο κρεβάτι.
  • Άνθρωπο βλέπεις, καρδιά δεν γνωρίζεις.
  • Άντρας χωρίς μουστάκι, αυγό χωρίς αλάτι.
  • Κοντή γυναίκα πέρδικα, ψηλή καρακαηδόνα.
  • Άντρας ο καλύτερος τσάχειλας και μύταρος.
  • Ο κουζουλός ο γάιδαρος, πάντα πουλάρι δείχνει.
  • Η αρρώστια και η αρχοντιά φαίνονται από μακριά.
  • Κι αν στόλισες το γάιδαρο, γι’ άλογο δεν περνιέται!
  • Αρρώστου χείλη φαίνονται και νηστικού μαγούλες.
  • Φυλάξου από άνθρωπο σπανό και μαλλιαρή γυναίκα.
  • Ο μουρλός άντρας και η πουτάνα γυναίκα δεν γερνάνε ποτέ.
  • Μάτια και φρύδια έβλεπα και πίστεψα ο καημένος, μα την καρδιά δεν έβλεπα και βγήκα γελασμένος.

Ομορφιά

  • Μπρος τα κάλλη τι είναι ο πόνος.
  • Όμορφη γυναίκα, διάβολος του χωριού.
  • Άσχημο παιδί στην κούνια, όμορφο στη ρούγα.
  • Καλογνωμιά και ομορφιά θέλουν ταπεινοσύνη.
  • Οι έμορφες γυρεύονται κι οι άξιες επαινούνται.
  • Μην το περηφανεύεσαι και μην το κάνεις νάζι, γιατί ο Θεός την ομορφιά σαν άνθος την τινάζει.
  • Δεν θέλω άνδρα όμορφον να κάθεται σιμά μου, να συχνομπαρμπερίζεται και να πεινά η κοιλιά μου.

Ασχήμια

  • Άσχημη Λαμπρή όταν βρέχει κι ο φτωχός όταν δεν έχει.

Υγεία

  • Κώλος κλαμένος, γιατρός χεσμένος.
  • Κάλλιο κακή φτιάσις παρά κακή κράσις.
  • Ό,τι παθαίνει το κορμί, το φταίει το κεφάλι.
  • Ο άρρωστος θέλει γιατρό κι ο πεθαμένος κλάμα.
  • Χαρά στο νιο τον τσίρλιαρη, τον γέρο σφιχτοκώλη.
  • Οι τριφτάδες κι ο χυλός ώσπου να σηκωθείς ορθός.
  • Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος τον πονεί.
  • Αν πεθάνω από συνάχι, η πανούκλα μούντζες να ‘χει.
  • Κάλλιο φτωχός και υγιής παρά πλούσιος και ασθενής.
  • Το γέρο δεν τον ρωτούν πού πονεί, αλλά πού δεν πονεί.
  • Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μην κόψεις, την Κυριακή να μη λουσθείς, αν θέλεις να προκόψεις.

Γιατροί

  • Μη ρωτάς γιατρό, ρώτα τον παθό.
  • Μήτε όλα του γιατρού μήτε του γιατρού κανένα.
  • Ουδείς μωρότερος των ιατρών, εάν δεν υπήρχαν οι διδάσκαλοι.
  • Εις του θανάτου τες πληγές βοτάνια δε χωρούσι
    ούτε γιατροί γιατρεύουσι ούτ’ άγιοι βοηθούσιν.

Καρδιά

  • Κρύα χέρια – ζεστή καρδιά.
  • Το στενό σπίτι θέλει φαρδιά καρδιά.
  • Της καρδιάς το κλειδί ο λόγος το κρατεί.
  • Πολλές φορές η λογική με την καρδιά μαλώνει, γιατί το θέλει η καθεμιά δικό της το τιμόνι.

Αίμα

  • Το αίμα νερό δεν γίνεται [και άμα γενεί δεν πίνεται].

Οπτικό πεδίο

  • Η καμήλα την καμπούρα της δεν τη βλέπει.
  • Ο διακονιάρης τα μπροστινά σακούλια βλέπει.
  • Όσους βλέπει ο παπάς, τόσους και θυμιατίζει.
  • Εμείς το λύκο βλέπουμε, πούθε πάν’ τ’ αχνάρια του.
  • Το δικό μου το καρφί το βλέπεις, το δικό σου το παλούκι δεν το βλέπεις;

Συνήθεια

  • Μούστος είναι και θα βράσει.
  • Τόπου συνήθεια, νόμου κεφάλαιο.
  • Συνήθισε να γίνεται, δεν απογίνεται.
  • Ό,τι μικρομάθαινες, δεν το γεροντάφηνες.
  • Κώλος μαθημένος δεν ξεχνάει ο καημένος.
  • Έτσι το ‘χει το λινάρι, να ανθεί τον Αλωνάρη.
  • Κάθε μαχαλάς και τάξη, κάθε ρούγα και ζακόνι.
  • Κώλος που ‘μαθε να κλάνει, εύκολα δε ξεμαθαίνει.
  • Ντύσου, γδύσου, συλλογίσου, φάγε, πιέ, χέσε, κοιμήσου.

Τύχη

  • Ρόδα είναι και γυρίζει.
  • Κάθε ημέρα δεν είναι τ’ Αϊ-Γιαννιού.
  • Αυτός κοιμάται κι η τύχη του δουλεύει.
  • Όταν θέλει ο Θεός, βοηθούν κι οι Άγιοι.
  • Γυναίκα και καρπούζι η τύχη τα διαλέγει.
  • Του φτωχού το εύρημα, ή καρφί ή πέταλο.
  • Άλλος μαυρομάτα και άλλος τσιμπλομάτα.
  • Όσο θέλεις δούλευε, όσα θέλει ο Θεός σου δίνει.
  • Όταν ο Θεός νοιάζεται, ζηλεύουν κι οι αρχόντοι.
  • Όποιος έχει τύχη, γεννάνε και τα κοκόρια του.
  • Όταν η τύχη σε βοηθά, μην την πισωκωλιάζεις.
  • Οι ακαμάτρες και οι τρελές έχουν τις τύχες τις καλές.
  • Απ’ τον μύλο κι αν αλεστείς, άμα ειν’ να ζήσεις, ζεις!
  • Μην κοιτάς τα στραβά μου πόδια. Κοίτα την ίσια μου την τύχη.
  • Κακή μοίρα έχεις άντρα μου, ούλοι πνιγήκανε κι εσύ γλύτωσες.
  • Αν έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει [κι αν είσαι κακορίζικος, κάτσε μην τυραννιέσαι]

Υπέρβαροι

  • Τα πάχη μου, τα κάλλη μου.
  • Του παπά η κοιλιά είν’ αμπάρι, θέλει να φάει και να πάρει.

Ομοιότητα

  • Σόι πάει το βασίλειο.
  • Όχι Γιάννης, Γιαννάκης.
  • Δες μάνα και πάρε κόρη.
  • Όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
  • Ό,τι δεν ομοιάζει μήτε γειτονιάζει.
  • Κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει.
  • Κολιός και κολιός από ένα βαρέλι.
  • Μεταξύ κατεργαραίων, ειλικρίνεια.
  • Σπάρτο με σπάρτο, βούρλο με βούρλο.
  • Κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι.
  • Αν δε ταιριάζαμε, δεν θα συμπεθεριάζαμε.
  • Όμοιος τον όμοιο κι η κοπριά στα λάχανα.
  • Δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι.
  • Κατά μάνα κατά κύρη, κατά γιος και θυγατέρα.
  • Αγάπαγε η Μάρω το χορό βρήκε και άντρα χορευτή.
  • Όμοιος τον όμοιο αγαπά κι όμοιος τον όμοιο θέλει.
  • Η νύφη όντας θα γεννηθεί, της πεθεράς θα μοιάσει.
  • Βρήκε ο γύφτος τη γενιά του κι αναγάλλιασε η καρδιά του.
  • Από ένα ξύλο φτιάχνουν και το φουρνόφτυαρο και το σκατόφτυαρο.
  • Όμοιος τον όμοιο γύρευε, πουτάνα την πουτάνα, κι ο κερατάς τον κερατά να περπατούν αντάμα.
  • Έσμιξε ο ανάλατος με την αναλατίνα,
    κι εκάμανε δύο παιδιά, ανάλατα κι εκείνα.

Γυμνό

  • Νηστικός περνάς, γυμνός όχι.
  • Έμαθε γυμνός και ντρέπεται ντυμένος.
  • Έμαθε ξεβράκωτος και ντρέπεται ντυμένος.
  • Ντυμένος κάστρο πέρασε, γδυτός μήτε διοφύρι.

Μαλλιά

  • Μακριά μαλλιά και λίγη γνώση.
  • Πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος.
  • Η φωτιά και το νερό δεν έχουν μαλλιά.
  • Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται.
  • Όποιος έχει τα γένια, έχει και τα χτένια.
  • Μαθημένο είναι το αρνί, να του παίρνουν το μαλλί.

Ικανοποίηση

  • Εύρημα της γης, χάρισμα της ψυχής.
  • Έπεσε το λάδι μας μέσα στη φακή μας.
  • Έχετε γεια γειτόνισσες κι εγώ ψηλά αρμενίζω.
  • Εχύθηκε το λάδι μας κι εμπήκε στο πιθάρι μας.

Χαρά

  • Χαζό παιδί, χαρά γεμάτο.
  • Η γριά όταν χαιρότανε, τα νιάτα της θυμότανε.
  • Χαίρου τον καλό καιρό, γιατί ο κακός δε λείπει.
  • Θέλει η πουτάνα να κρυφτεί, μα η χαρά δεν την αφήνει.

Θαυμασμός

  • Άλλο να το ιδείς και άλλο να το ακούσεις.
  • Σε όλα υπάρχει νόμος, στα μάτια όχι όμως.
  • Όποιος δεν είδε κάστρο, είδε φούρνο κι εθάμαξε.

Κατάπληξη

  • Αλλού τ’ όνειρο κι αλλού το θάμα.
  • Είδα κι είδα, γύφτο παπά δεν είδα.
  • Η μαϊμού είδε τον κώλο της και τρόμαξε.
  • Έκαμε και ο πετεινός αυγό!
  • Μέγας είσαι, Κύριε, και θαυμαστά τα έργα σου!
  • Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννάν’ οι κότες.
  • Είδα γάιδαρο με σέλα και τσομπάνο με ομπρέλα.
  • Μάτια μου και τι σου πιάνει, το βρακί το τουλοπάνι.

Έκπληξη

  • Βουνό με βουνό δε σμίγει.
  • Μικρός που είναι ο κόσμος!
  • Ο παπάς κι η παπαδιά, πέντε μήνες δυο παιδιά.
  • Χωρίς χώμα και νερό, πώς ευρέθη αγγούρι εδώ.
  • Όσα φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος.
  • Αλλού βαρούν τα όργανα κι αλλού χορεύει η νύφη.
  • Πετάχθη η γριά απ’ το φράχτη με τη ρόκα το αδράχτι.
  • Ο κουτσός με το ‘να πόδι δίνει μια και πάει στην Πόλη.

Απογοήτευση

  • Χέσε ψηλά κι αγνάντευε.
  • Στολίστη η νύφη κι απόμεινε.
  • Πολύ κο-κο και κανένα αβγό.
  • Ζήσε μαύρε μου να φας τριφύλλι.
  • Τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει.
  • Άλλος χάσκει κι άλλος μεταλαβαίνει.
  • Λάδια πολλά κι από τηγανίτα τίποτα.
  • Ο φτωχός εχάθηκε και ο καιρός εδιάβηκε.
  • Εγκαστρώθη το βουνό και γέννησε ποντίκι.
  • Χέσε μέσα Πολυχρόνη που δε γίναμε ευζώνοι.
  • Πολλή βοή στο μύλο μας, μα τ’ αλευράκι λίγο.
  • Από το γάμο έρχομαι και μα την πείνα που ‘χω.
  • Καλός-καλός ο χοίρος μας κι εξέβην χαλαζιάρης.
  • Σε πήρα για βασιλικό και εβγήκες τσουτσουμίδα.
  • Άκουσα τα κουδούνια σου κι έλεγα μάντρες έχεις.
  • Πήγα να πω τον πόνο μου και μου ‘πιασαν τον κώλο μου.
  • Λάχανα στη μάνα μου, λάχανα στον άντρα μου, κάλλιο ήταν στη μάνα μου.

Θλίψη & Πόνος

  • Σ’ αυτόν τον κόσμο η λύπη, ποτέ δεν απολείπει.
  • Αυτός που ‘χασε το χοίρο του, όλο μουγκριές ακούει.
  • Τρώει η σκουριά το σίδερο και η θλίψη την καρδιά μας.

Άγχος & Στεναχώρια

  • Το πολύ νταμάχι τρώει το στομάχι.
  • Οι λύπες κόβουν γόνατα κι οι λογισμοί γερνάνε.
  • Όλοι κλαίν’ τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ’ αυλάκι.
  • Τα πολλά πνίγουν τον άντρα και τα λίγα τη γυναίκα.
  • Η έγνοια κάνει τη δουλειά κι η ξεγνοιασιά τον ύπνο.
  • Τον φτωχό και τον χωριάτη ξένη έγνοια τον γερνάει.
  • Μια στενοχώρια που μοιράζεται είναι μισή στενοχώρια.
  • Τι θα γίνουμε αν δε βρέξει, και αν θα βρέξει πού θα πάμε;
  • Ο τόπος απλόχωρος, ο λωλός στενόχωρος.
  • Όποιος έχει γυναίκα όμορφη, στη δημοσιά αμπέλι, ποτέ του δεν είναι ήσυχος.

Απόγνωση

  • Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται.
  • Χωρίς κουπιά και άρμενα, Αϊ-Νικόλα βόηθα.
  • Αλί απ’ τον Αλή που ‘χασε τ’ άλογο και πιλαλεί.
  • Όποιος δεν έχει πούθε να πιαστεί, πιάνεται κι από γυμνό σπαθί.

Κλάμα & Δάκρυα

  • Κλαίν’ οι χήρες, κλαίν’ κι οι παντρεμένες.
  • Κάλλιο να κλάψει το παιδί παρά να κλάψει η μάνα.
  • Πουτάνα με τα κλάματα και κλέφτης με τους όρκους.
  • Ούτε γάμος δίχως κλάματα, ούτε κηδεία δίχως γέλια.

Φόβος

  • Ο φόβος φυλάει τα έρμα.
  • Τρέμει σαν το σκύλο κάτω απ’ το ρέχτι.
  • Όποιος αγαπά το μέλι δε φοβάται τα μελίσσια.
  • Φόβο από την αρκούδα, φόβο κι από το σκατό της.
  • Ο λόγγος δεν εφοβήθη το τσεκούρι μα το στειλιάρι.
  • Φοβάται ο Γιάννης το θεριό, και το θεριό το Γιάννη.
  • Πώς πάνε οι στραβοί στον Άδη; ένας κοντά στον άλλονε.
  • Ούλοι φοβούνται το Θεό κι ο λαγηνάς τον τοίχο.

Ενοχή

  • Όποιος έχει τη μύγα, μυγιάζεται.
  • Ο πρωτομυριστής και πρωτοκλαστής.
  • Άλλος σ’ έχεσε κι εγώ θα σε σφουγγίσω;
  • Αλάτισε τον κώλο σου και ρώτα τι βρωμάει.
  • Αμ’ πότε σε ξεβράκωσα και δεν ήσουνα χεσμένος;

Ντροπή

  • Η ντροπίτσα τρώει πετρίτσα.
  • Παλιά αμαρτία, καινούργια ντροπή.
  • Έμαθε γυμνός και ντρέπεται ντυμένος.
  • Ντράπου η κόρη, βρέθει γκαστρωμένη.
  • Όποιος ντρέπεται, πολλά καλά στερεύεται.
  • Έμαθε ξεβράκωτος και ντρέπεται ντυμένος.
  • Μισή ντροπή δική μου – μισή ντροπή δική σου.
  • Έβγα έξω και πομπέψου κι έμπα μέσα και πορέψου.
  • Πίσω να πάει ντρέπεται, μπροστά να πάει φοβάται.
  • Η δουλειά δεν είν’ ντροπή και ντροπή είν’ η τεμπελιά.

Αξιολόγηση

  • Δες μάνα και πάρε κόρη.
  • Χώρια τα στέρφα από τα γαλάρια.
  • Άλλος έχει τ’ όνομα κι άλλος τη χάρη.
  • Το δένδρο από τον καρπό γνωρίζεται.
  • Του γεωργού η δουλειά στ’ αλώνι φαίνεται.
  • Άντρας ο καλύτερος τσάχειλας και μύταρος.
  • Όσο και να ξεπέσει ο Χριστός, πάντα θα αξίζει ίσα με σαράντα Αγίους

Αξία & Ικανότητα

  • Κατά το νιο και τ’ άρματα.
  • Ο καλός ο μύλος όλα τ’ αλέθει.
  • Αν δε φας θεριό, δε θεριεύεις.
  • Η καμήλα από τ’ αυτί δεν κουτσαίνει.
  • Η καλή νέστρα και με το κουτάλι γνέθει.
  • Ο καλός ο γεωργός κάνει το καλό χωράφι.
  • Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρωδιά την έχει.
  • Της καλής προβατίνας της κρεμάνε το τροκάνι.
  • Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται.
  • Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
  • Μάστορης είναι και της κατσίκας ο κώλος [που κάνει την κοπριά της κομπολόι].
  • Μη με κοιτάς στο γύρισμα, γυρίζω παλικάρι. Να με κοιτάς στο λιόκρισμα που σπάω το λιθάρι.

Ευφυΐα

  • Δεν πίν’ η κατσούλα ξίδι.
  • Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται.
  • Με το νου και με τη γνώση βρήκαν τον Θεό καμπόσοι.
  • Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει, χίλια καντάρια σίδερο, πόσες βελόνες βγάζει;

Σοφία

  • Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.

Θέληση & Δύναμη

  • Ο επιμένων νικά.
  • Την πέτρα στύβει και την τρίχα σχίζει.
  • Όταν η θέληση είναι σταθερή, το πόδι είναι ελαφρύ.

Αυτονομία

  • Μονάχος χόρευε κι όσο θέλεις πήδα.
  • Μονάχος δούλευε, ποτέ δεν θ’ αποστάσεις.
  • Όποιος ξενοκαβαλικεύει, γρήγορα και ξεπεζεύει.
  • Όταν είσαι μοναχός σου, παίδευε τον κώλαρό σου.
  • Μικρό – μικρό τ’ αλώνι σου, μα είν’ κατάδικό σου.
  • Όποιος πηδάει μονάχος του, κανένας δεν τον φτάνει.
  • Όποιο πρόβατο φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος.
  • Ο λύκος έχει το σβέρκο χοντρό γιατί κάνει μόνος τις δουλειές του.
  • Αν δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις να σε ξύσει κανένας άλλος.

Ηρωισμός

  • Κάλλιο σφαγάρι παρά ψοφίμι.
  • Όπου πεθαίνουνε πολλοί, θάνατο δε φοβάσαι.

Αυτογνωσία

  • Η μαϊμού είδε τον κώλο της και τρόμαξε.
  • Η καμήλα την καμπούρα της δεν τη βλέπει.

Τιμιότητα

  • Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.

Καλοσύνη

  • Χίλιοι καλοί χωράνε.
  • Ο καλός καλό δεν έχει.
  • Όπου Γιάννης και μάλαμα.
  • Κάμε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό.
  • Όλα στον κόσμο χάνονται και μέν’ η καλοσύνη.
  • Η μεγάλη καλοσύνη είναι και μπουνταλοσύνη.

Υπευθυνότητα

  • Όποιος έχει αμπέλι, ας βρει δραγάτη.
  • Το κάθε αρνί κρέμεται από το κλιτσί του.
  • Η θάλασσα είναι γαλανή μα ο αγέρας τη μαυρίζει.
  • Εγώ βαφτίζω και μυρώνω, άρα ζήσει άρα δε ζήσει.
  • Κάνεις δεν κάνεις, με το Θεό μην τα βάνεις.

Μετριοφροσύνη

  • Καλογνωμιά και ομορφιά θέλουν ταπεινοσύνη.
  • Όσο είσαι, Γιάννη, φαίνου και λιγάκι παρακάτω.

Γενναιοδωρία

  • Ας γυρίζει ο μύλος, κι ας τρώει ο χοίρος.
  • Το ξένο βιό ο καλόγερος για την ψυχή του δίνει.
  • Ο λόγος σου με χόρτασε και τα ψωμί σου φά’ το.
  • Ο σπόρος κι ο παράς, αν δεν σκορπιστούν δεν αυγαταίνουν.

Οίκτος & Έλεος

  • Μη λυπηθείς αμάθητο γιατί θα καλομάθει. Λυπήσου καλομάθητο όταν θα κακοπάθει.

Ευγνωμοσύνη

  • Πίνει η κότα το νερό, μα κοιτάει και το Θεό.
  • Έφαγες το κουλούρι σου, κάτω τη μούρη σου.
  • Ό,τι έκανες γειτόνισσα εις το δικό μου γάμο, να μ’ αξιώσει ο Θεός διπλά να σου τα κάμω.

Προνοητικότητα

  • Έχουσιν γνώσιν οι φύλακες.
  • Φύλαγε τα ρούχα σου να έχεις τα μισά.
  • Του άγιου άναβε ένα κερί και του διαβόλου δέκα.
  • Δείρ’ τονε για τ’ αβγό, να μην σου πάρ’ την κότα.
  • Το Μάρτη ξύλα φύλαγε μην κάψεις τα παλούκια.
  • Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλη κουβέντα μην πεις.
  • Μήτε στη μέση χωραφιού, μήτε στην άκρη τραπεζιού.
  • Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν.
  • Άμα αστράφτει και βροντά, δέσε την βάρκα του ψαρά.
  • Όταν έπινες με τη μουρχούτα, ας τα συλλογιόσουν τούτα.
  • Την υπογραφή σου και το κάτω το κεφάλι σου να προσέχεις που τα βάζεις.
  • Η αρκούδα το κόκαλο το μετράει πρώτα στον πισινό της κι ύστερα το τρώει.

Υπομονή

  • Αγάλι-αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι.
  • Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι.
  • Ο Θεός αργεί μα δεν λησμονεί.
  • Μάραθο το μάραθο γεμίζ’ η γριά τον κάλαθο.
  • Αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας.
  • Όπου αγάλι-αγάλι περπατεί, μακριά μπορεί να πάει.
  • Σταλαματιά, σταλαματιά, γεμίζει η στάμνα η πλατιά.
  • Σταλαματιά, σταλαματιά, τρώγεται η πέτρα η πλατιά.
  • Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.

Πειθαρχία & Υπακοή

  • Όπως μου βαράνε χορεύω.
  • Βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα.
  • Νύφη, όχι καθώς ήξευρες, αλλά καθώς ηύρες.
  • Ο παπάς κι η καμουλίκα όταν σου μιλούν αγροίκα.
  • Η προσταγή σου φιρμάνι κι ο κώλος σου ντουμάνι.

Αδράνεια & Τεμπελιά

  • Πέσε πίτα να σε φάω.
  • Ακαμασιά, σπιτιού ξεθεμελιώστρα.
  • Επήγες για μαμή και κάθισες λεχώνα.
  • Όποιος δεν εργάζεται, περιεργάζεται.
  • Τζάμπα δούλευε, τζάμπα μην κάθεσαι.
  • Όλοι θέριζαν κι η Γιαννούλα άσπριζε.
  • Ψάλε δεσπότη, με πονεί το δάχτυλο μου.
  • Η κυρά μας η καλή απ’ τον ύπνο στο φαγί.
  • Ακαμάτης και φαγάς, ή κλέφτης ή αφέντης.
  • Ξαπλωμένος, κανείς δεν σκοντάφτει.
  • Άξιος είναι στο φαΐ και γρήγορος στον ύπνο.
  • Όπου ρίξει άγκουρα πιάνει απάνω κάβουρα.
  • Τεμπέλης στα νιάτα, ζητιάνος στα γεράματα.
  • Με λούσιμο και χτένισμα αδράχτι δε γιομίζει.
  • Αξιώθηκεν η νύφη μας το Σάββατο το βράδυ.
  • Όπου ρίξει παλαμάρι, κάνει μήνες να σαλπάρει.
  • Ακαμάτης και φαγάς: ψάλτης, διάκος ή παπάς.
  • Ο τεμπέλης κι ο φαγάς, ή χωροφύλακας ή παπάς.
  • Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
  • Του ακαμάτη το τσουκάλι ο Θεός το μαγειρεύει.
  • Όποιος πλουταίνει με το νου, γλήγορα φτωχαίνει.
  • Ο ύπνος θρέφει μάγουλα και ξεγυμνώνει κώλους.
  • Ακαμάτης και φαγάς, για δραγάτης για παπάς.
  • Δουλειά δεν είχε ο διάολος κι έδερνε τα παιδιά του.
  • Στου τεμπέλη το τσαντίρι έχει ο διάολος εργαστήρι.
  • Με το στόμα μπάρα-μπάρα, με τα χέρια κουλαμάρα.
  • Άντρα μου ‘ρθε αξιάδα, φερ’ τα γένια σου να γνέσω.
  • Γλυκός ο ύπνος το πρωί, γδυτός ο κώλος τη Λαμπρή.
  • Με το νου πλουταίν’ η κόρη, με τον ύπνο η ακαμάτρα.
  • Όποιος περπατεί μυρίζει κι όποιος κάθεται βρωμίζει.
  • Ώσπου να σηκώσει το ένα πόδι του, βρωμάει το άλλο.
  • Είναι γλήγορος εις το χουλιάρι κι αργός εις τη δουλειά.
  • Άδουλος, δουλειά δεν έχει, το βρακί του λύν’ και δένει.
  • Όποιος τ’ άστρα λογαριάζει, νηστικός πάντα πλαγιάζει.
  • Ο ακαμάτης δεν τρώει τα μύγδαλα για να μην τα σπάσει.
  • Όποιος διατάζει κι όποιος κλάνει ποτέ του δεν κουράζεται.
  • Όσο να σηκώσει το ένα πόδι του, παίρνει ο διάολος το άλλο.
  • Κάλλιο ένα καλό χουζούρι παρά της δουλειάς το νταβαντούρι.
  • Καλογέροι για δουλειά, ούτε κρίση ούτε λαλιά.
    Καλογέροι για φαΐ, όλοι εδώ οι ορφανοί.

Πειρασμός

  • Μικρός δαίμων μεγάλη πειρασία.
  • Όμορφη γυναίκα, διάβολος του χωριού.
  • Θέλω ν’ αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ’ αφήνει.

Πάθη & Αμαρτίες

  • Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα.
  • Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστι αμαρτία.
  • Αμαρτίες πο ‘χεις άντρα και ξυπνάς τη νύχτα πάντα.
  • Ούτε εκκλησιά χωρίς καμπάνα, ούτε χωριό χωρίς πουτάνα.
  • Αν αρτυθείς να είν’ αρνί, αν κλέψεις ναν’ χρυσάφι κι αν αγαπήσεις και καμιά, να τη ζηλεύει η γειτονιά.

Ελαττώματα

  • Εμ φτωχό τ’ αρνί, εμ πλατιά ουρά.
  • Η καμήλα από τ’ αυτί δεν κουτσαίνει.
  • Κι ο ωραιότερος κώλος, πορδές κλάνει.
  • Αγάπα το φίλο σου με τα ελαττώματά του.
  • Δεν είναι τάβλα που να μην έχει το ρόζο της.
  • Καλή είν’ η νύφη μας, μόνο στραβά κοιτάζει.
  • Μήτε δέντρο χωρίς ξεράδι μήτε άνθρωπος χωρίς ψεγάδι.
  • Τι χοντρό κεφάλι που ‘χεις· με στενεύει η σκούφια σου.
  • Η γυναίκα όταν παντρευτεί και το μουλάρι όταν σαμαρωθεί [δείχνουν τις πληγές τους].
  • Τα δικά μας ελαττώματα είναι σύκα και δεν βροντούν, των άλλων είναι καρύδια και τρίζουν.

Άγνοια

  • Ακούει ένα και κρίνει δύο.
  • Πού να ξέρει ο βλάχος τι είναι το σφουγγάτο;
  • Ξέρει και ο κυρ – γάιδαρος τι ‘ναι το κυδωνάτο!
  • Δεν γνωρίζουν οι γαϊδάροι πώς το τρώνε το χαβιάρι.
  • Θαρρείς τ’ αυγά αλωνίζονται και το κρασί λιχνιέται.
  • Κανείς δεν ξέρει τι μαγειρεύει του αλλουνού το τσουκάλι.

Ματαιοδοξία

  • Μαγκιά, κλανιά και κώλος φινιστρίνι.
  • Χόρτασ’ η ψείρα και βγήκε στον γιακά.
  • Έκανε η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο.
  • Όποιος ψηλώνεται, πέφτει και σκοτώνεται.
  • Είδε η ψείρα αλώνι, περπατεί και καμαρώνει.
  • Δεν ηύρες ακόμα τον μαλλιαρόκωλό σου.
  • Άβρακος βρακί δεν είχε, το ‘βαλε και χέστηκε.
  • Όλα τα ‘χε η Μαριορή, ο φερετζές της έλειπε.
  • Δε ρωτάνε τη Φατμέ πότε θα γίνει μπαϊράμι.
  • Το μυρμήγκι, σαν είναι να χαθεί, βγάζει φτερά.
  • Περήφανος καλόγερος, άδεια τα σακούλια του.
  • Εβγήκε και το τζίτζιφο και παριστάν’ το φρούτο.
  • Άμαθος βρακί εφόρει, κάθε πάτημα το εθώρει.
  • Αντάμα πάμε, Δέσποτα, και πάμε όπου ορίζεις.
  • Έλα παππού να σου δείξω τ’ αμπελοχώραφά σου.
  • Ας με λένε Βοϊβοντίνα, κι ας ψοφώ από την πείνα.
  • Ο ποντικός στην τρύπα του μεγάλος άρχος είναι.
  • Τι του λείπει του ψωριάρη, φούντα με μαργαριτάρι.
  • Και κόκκορος εν λαχάνοις, και Σαούλ εν προφήταις.
  • Ψηλά παπά μου τ’ άρχισες και δεν το βγάζεις πέρα.
  • Όσα ξέρει ο Κωνσταντής, δεν τα ξέρει άλλος κανείς.
  • Ο κώλος μας ξεβράκωτος κι η σκούφια μας με φιόρα.
  • Κι η μυλωνού τον άντρα της με τους πραματευτάδες.
  • Έκαμε τον κώλο του ντουφέκι και βροντάει και δε στέκει.
  • Σ’ αυτόν τον τόπο τον στραβό, άλλος δεν ήταν κι ήρθα εγώ.

Καυχησιολογία

  • Όλο το αυγό στην πίτα.
  • Έκανε τ’ άχυρα κομμάτια.
  • Εγώ είμαι εδώ, που σπάω το αυγό.
  • Γέρος και ξένος για πολλά καυχιέται.
  • Θα πηδήξω τάτα, θα σε δω παιδάκι μου.
  • Για δέστε με γειτόνισσες, πλεμόνια τηγανίζω.
  • Έχετε γεια γειτόνισσες κι εγώ ψηλά αρμενίζω.
  • Ο άδειος ο τενεκές κάνει το μεγαλύτερο θόρυβο.
  • Άλλη καμιά δε γέννησε, μόνο η Μαρία το Γιάννη.
  • Άβρακος έβαλε βρακί, σε κάθε πόρτα το έδειχνε.
  • Γέρος κι αν επαινεύτηκεν, ανήφορος το δείχνει.
  • Άκουσα τα κουδούνια σου κι έλεγα μάντρες έχεις.
  • Μην καμαρώνεις στην αρχή προτού ιδείς το τέλος.
  • Ο Μανώλης, με τα λόγια, χτίζει ανώγια και κατώγια.
  • Μες στα πολλά παινέματα τα πιο πολλά είναι ψέματα.
  • Έκανε κι ο κόκορας αυγό και δεν έχει πού να το βάλει.
  • Όποιος καμαρώνει γι’ αφεντιά, πρέπει κι αφέντης να ‘ναι.
  • Μην το περηφανεύεσαι και μην το κάνεις νάζι, γιατί ο Θεός την ομορφιά σαν άνθος την τινάζει.
  • Μη μου πολυψηλώνεσαι γιατί ψηλός δεν είσαι, και το χωριό σου είναι κοντά, και ξέρω τίνος είσαι.

Αυταρέσκεια

  • Καθένας το σκατό του μηλοκύδωνο το έχει.

Βλακεία

  • Χαζό παιδί, χαρά γεμάτο.
  • Όποιος δεν έχει μυαλό, έχει πόδια.
  • Κρατεί τα δράμια και χάνει τα καντάρια.
  • Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση.
  • Τα μυαλά σου και μια λύρα να χορεύει η καλομοίρα.
  • Να ‘χαν οι κουρούνες γνώση, να μας δάνειζαν καμπόση.
  • Τα μυαλά σου και μια λίρα και του μπογιατζή ο κόπανος.
  • Ουδείς μωρότερος των ιατρών, εάν δεν υπήρχαν οι διδάσκαλοι.

Αναποτελεσματικότητα

  • Βάρ’ εμείς, πέσ’ εμείς.
  • Απ’ τη γύφτισσα προζύμι.
  • Χίλια κλήματα, δέκα σταφύλια.
  • Πάει ανάποδα, σαν τον κάβουρα.
  • Με τις πορδές δε βάφονται αβγά.
  • Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη.
  • Πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος.
  • Όποιος πάει ανάγυρα, πάει σπίτι του.
  • Με κουβαλητό νερό ο μύλος δε γυρίζει.
  • Όποιος αέρα κυνηγά, αέρας τονε παίρνει.
  • Διάλεξε, ξεδιάλεξε, στην κοπριά κατάντησε.
  • Πήγαμε στη Ρώμη και δεν είδαμε τον Πάπα.
  • Ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε.
  • Αλάτι πάει στην αλυκή και φρύγανα στο λόγγο.
  • Πιάσ’ τον ξυπόλητο και πάρ’ του τα παπούτσια.
  • Βαράει κουμπουριές στο γάμο του Καραγκιόζη.
  • Τον κώλο βάζει ο μάγειρας, σκατά θα μαγειρέψει.
  • Έκαψ’ την καλύβα του να μη τον τρων’ οι ψύλλοι.
  • Πάρε την κάργια οδηγό, να φας σκατό με το κιλό.
  • Κουτσός στον κάμπο έτρεχε να πιάσει καβαλάρη.
  • Της νύχτας τη δουλειά τη βλέπει η μέρα και γελά.
  • Τυφλός τυφλόν οδήγαγε κι οι δυο στο λάκκο πέσαν.
  • Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει.
  • Αλλού με τρίβεις δέσποτα κι αλλού έχω εγώ το πόνο.
  • Στραβός στραβόν οδήγαγε κι ηύραν κι οι δυο το βράχο.
  • Μούντζω κατά του Κουρουνιού, σπάσανε οι μπογάνες.
  • Θα κουρέψουμε μια γάτα, για να φτιάσουμε μια κάπα.
  • Κίνησε ο Οβριός για το παζάρι κι έτυχε να ‘ναι Σάββατο.
  • Αν βάζεις τον κώλο σου να σου κάνει δουλειά, σκατά δουλειά θα κάνει.
  • Τι έχουν τα έρμα και ψοφάνε; Με ήλιο τα μπάζουμε, με ήλιο τα βγάζουμε.
  • Κεφαλλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία, τα δώδεκα Ευαγγέλια τα βγάζει δεκατρία.

Ανικανότητα

  • Χρυσάφι πιάνει, χώμα γίνεται.
  • Ο κακός χέστης δυο φορές τα κάνει.
  • Δεν μπορεί να μοιράσει δυο γαϊδουριών άχυρα.
  • Σαράντα χρόνια μάστορας και μάστορα γυρεύω.
  • Ο κακός ο μάστορης με τα σύνεργά του τα βάζει.
  • Αντί να βγει από την πόρτα βγαίνει από το παράθυρο.
  • Όποιος δεν ξέρει να γδάρει, χαλάει και κρέας και τομάρι.
  • Δεν μπορείς εσύ να κλάσεις, και κουλούρια θες να πλάσεις.
  • Άντρας γέρος, γυναίκες νιές, πάντα κάνουνε κακές δουλειές.

Διστακτικότητα

  • Πίσω να πάει ντρέπεται, μπροστά να πάει φοβάται.
  • Ως να συλλογιστεί ο γνωστικός, περνά το γεφύρι ο τρελός.

Αχαριστία

  • Αχόρταγο κι αχάριστο, ποτέ να μη βοηθάς.
  • Τον έμαθα να κολυμπά, γυρεύει να με πνίξει.
  • Εγώ σ’ έχτισα φούρνε μου κι εγώ θα σε χαλάσω.
  • Ανάθρεψε τον ποντικό να φάει και το σακί σου.
  • Έμαθε να βελονιάζει και γαμεί το μάστορή του.
  • Θρέψε λύκο το χειμώνα, να σε φάει το καλοκαίρι.
  • Πάρ’ τον στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου.
  • Του κακού αν κάνεις χάρη, σε κακό θε να το πάρει.
  • Όσο και να δουλέψει ο γάιδαρος, αγκάθια τον ταγίζουν.
  • Όσο καιρό θερίζαμε «Βασίλη και Βασίλη» και σαν αποθερίσαμε, «όξω, μωρέ κασίδη!»

Πλεονεξία

  • Μάτια λαίμαργα, ψυχή χαμένη.
  • Βοήθα με φτωχέ να μη σου μοιάσω.
  • Όποιος θέλει τα πολλά, χάνει και τα λίγα.
  • Και την πίτα σωστή και το σκύλο χορτάτο.
  • Και γαλάτα και μαλάτα και θηλυκά τ’ αρνιά.
  • Το ένα μάτι στο γιαχνί και τ’ άλλο στο πιλάφι.
  • Τα πολλά και τα περίσσια μας χαλάσανε τα ίσια.
  • Εφτά νομάτοι δυο ψωμιά κι εγώ ο καημένος ένα.
  • Κουμπάρε φάε και ψωμί· καλά είν’ και τα κοψίδια.
  • Γλυκάθηκε η γριά στο μέλι, θα φάει και το κουβέλι.
  • Δώκαν του χωριάτη αυγό και το ‘θελε και ρουφηχτό.
  • Αν δεν πεινάσουν οι φτωχοί, οι πλούσιοι δε χορταίνουν.
  • Καλόμαθε η γριά στα σύκα και εμπαινόβγαινε κι εζήτα.
  • Ο πλούσιος που παρακαλάει το Θεό, κακό έχει στο νου του.
  • Του παπά η κοιλιά είν’ αμπάρι, θέλει να φάει και να πάρει.
  • Όποιος στην ξέρα περπατεί και θάλασσα γυρεύει, ο διάβολος οπίσω του κουκιά του μαγειρεύει.

Φιλαργυρία

  • Μάζευε κι ας είναι ρώγες.
  • Όποιος λυπάται το καρφί, χάνει και το πέταλο.
  • Σαν πόσα βατσινόμουρα στον κώλο της αρκούδας;
  • Που ‘χει πολλά τα γρόσια, θέλει πάντα κι άλλα τόσα.
  • Του φτωχού του λείπουνε πολλά μα του φιλάργυρου όλα.
  • Για να μη φάγει ο γάτος το ψωμί, τρώει ο ποντικός τα ρούχα.
  • Εξόδεψε ο φιλάργυρος παράδες στ’ όνειρό του, και την αυγή κρεμάστηκε απ’ τον πολύ καημό του.

Ισχυρογνωμοσύνη

  • Το γινάτι βγάζει μάτι.
  • Βάστα τα γινάτια σου να μη σου βγουν τα μάτια σου.
  • Θέλω την κι ας είναι χήρα και φτωχή και κακομοίρα.
  • Όποιος δε βάζει νερό στο κρασί του, το πληρώνει διπλά το φαΐ του.

Δύσκολοι χαρακτήρες

  • Στο καρφί, καρφί δε μπαίνει.
  • Το στραβό το ξύλο η φωτιά το σιάζει.
  • Κι εγώ κακό χερόβολο και συ κακό δεμάτι.
  • Πάντα ξεχνά η πεθερά πως ήτονε και νύφη.
  • Τι κυράτσα παπαδιά, τι κυράτσα ράφταινα.
  • Στο καλάθι δεν χωρεί, στο κοφίνι περισσεύει.
  • Δεν τον πιάνεις ούτε στο σακί ούτε στο σακούλι.
  • Εκάκιωσεν ο μπάμπακας κι η λίμνη δεν το ξέρει.
  • Όσες πράσινες φοράδες, τόσες καλοπεθεράδες.
  • Η φακή νερό δεν είχε και έβραζε με το ζουμί της.
  • Όπου γέρος κακό σκάνταλο, όπου γριά κακή βουλή.
  • Όλα σου ξανάστροφα κι ο κώλος σου παράτρουπα.
  • Στη γειτονιά τριαντάφυλλο και μες στο σπίτι αγκάθι.
  • Ο καλός ο πεθερός, γάιδαρος καμαρωτός και η κακιά η πεθερά, κολοβή οχιά.
  • Το ήμερο τ’ αρνί βυζαίνει από δυο μανάδες και το άγριο δε βυζαίνει ούτε απ’ τη μάνα του.

Απάθεια

  • Εμείς οι βλάχοι, όπως λάχει.
  • Χέστηκε η φοράδα στ’ αλώνι.
  • Χέστηκε η Φατμέ στο Γενί τζαμί.
  • Δε φοβάται ο παστουρμάς τ’ αλάτι.
  • Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.
  • Ας γυρίζει ο μύλος, κι ας τρώει ο χοίρος.
  • Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.
  • Το χωριό καιγότανε κι η νύφη στολιζότανε.
  • Τον ξεδιάντροπο φτύνανε κι έλεγε ψιχαλίζει.
  • Εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν.
  • Από πίτα που δεν τρως, τι σε νοιάζει κι αν καεί.
  • Μαριγούλα Μαριγώ, κι αν δε με θες, να κι εγώ!
  • Μακριά απ’ τον κώλο μου, κι ας είναι δέκα μέτρα.
  • Άνεμος που δεν μποδίζει, άφησέ τον κι ας βουίζει.
  • Καημό που το ‘χε η ρίγανη, που εκάη το καταράχι.
  • Χέστηκε ο Πολύδωρος που ‘ναι στα πόδια γρήγορος.
  • Στραβά φορεί το φέσι του, παρά δεν έχ’ στην τσέπη του.

Αυτοκαταστροφή

  • Ξύνεται στην γκλίτσα του τσοπάνη.
  • Το δάσος από τα ίδια του τα ξύλα καίγεται.
  • Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό του κεφαλιού του.
  • Έκαψ’ την καλύβα του να μη τον τρων’ οι ψύλλοι.

Μεμψιμοιρία

  • Όπου φτωχός κι η μοίρα του.
  • Τι έχεις Γιάννη; Τι είχα πάντα.
  • Κλαίν’ οι χήρες, κλαίν’ κι οι παντρεμένες.

Παράνοια & Τρέλα

  • Η τρέλα δεν πάει στα βουνά.
  • Γελά ο τρελός στ’ αγέλαστα.
  • Οι τρελοί κουδούνια δεν έχουν.
  • Ο λωλός κουδούνια έχει, μοναχός του τα βαράει.
  • Τον τρελό κι αν ορμηνεύεις, κρύο σίδερο δουλεύεις.
  • Απ’ τα πολλά τα γέλια, τον καταλαβαίνεις τον τρελό.
  • Ο τρελός και το άσπρο άλογο από ένα μίλι φαίνονται.
  • Ο τρελός με την τρελάρα του, γεμίζει την κοιλάρα του.

Δειλία

  • Το μάτι δειλό μα το χέρι τολμηρό.
  • Ο φοβητσιάρης άνθρωπος φοβάται και το δίκιο του.

Κακία

  • Ο κακός κακά λογιάζει.
  • Κακό χωριό τα λίγα σπίτια.
  • Το πρωινό κακός, το βράδυ χειρότερος.
  • Ο άνθρωπος γίνεται κακός γιατί τον αδικούνε.
  • Όπου δεις κακή γυναίκα δυο βολές τηνε χαιρέτα.
  • Κάλλιο να ζεις με το διάολο παρά με κακιά γυναίκα.
  • Του κακού, κακό μην κάνεις, το δικό του τόνε φτάνει.
  • Ν’ άκουγε ο Θεός τον κόρακα, όλοι οι γάιδαροι θα ψοφούσαν.

Φθόνος & Ζήλια

  • Το μάτι σπάει την πέτρα.
  • Παπάς παπά καλό δεν θέλει.
  • Να ‘ταν η ζήλια ψώρα, θα ξυνόταν όλη η χώρα.
  • Το δέντρο που ‘χει τον καρπό, όλο πετροβολιέται.
  • Μία αλεπού κοψονούρα, όλες τις θέλει κοψονούρες.
  • Η ζούλια να ‘τανε κασίδα, θα κατέβαινε ως τα φρύδια.
  • Μητ’ ο σκύλος τρώει τ’ άχυρο μήτε τον γάιδαρο αφήνει.
  • Άσπρο κώλο που ‘χει η νύφη, να ‘χαμε και μεις οι γύφτοι.
  • Του ζηλιάρη είναι γραμμένο να ‘ναι το συκώτι του πρησμένο.

Μικροπρέπεια

  • Το γύφτο κάναν βασιλιά κι αυτός γύρευε ρείκια.
  • Η κουρούνα όπου κι αν πάει, τον κώλο της μαζί τον κουβαλάει.

Θρασύτητα

  • Το μάτι δειλό μα το χέρι τολμηρό.
  • Γελά που κλάνει μα δεν του πιάνει.
  • Ήρθαν τα άγρια να διώξουν τα ήμερα.
  • Χόρτασ’ η ψείρα και βγήκε στον γιακά.
  • Έκανε η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο.
  • Σώπα συ να κρίνω γω, σήκω συ να κάτσω γω.
  • Ελάτε γνωστικοί να φάτε του τρελού το βιος.
  • Η γριά δεν είχε δόντια κι ήθελε και παξιμάδια.
  • Φάε κουμπάρε ελιές, καλό είν’ και το χαβιάρι.
  • Σηκώθηκαν τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι.
  • Δώσ’ μου το ψωμάκι σου να σ’ το δίνω από λίγο.
  • Σηκώθηκαν τ’ αγγούρια να πηδήξουν το μανάβη.
  • Αντί να βογκάει ο γάιδαρος βογκάει ο καβαλάρης.
  • Όποιος σε κλάσει χέσε τον μη βγει καλύτερός σου.
  • Στον πόρδο μη θαρρεύεσαι και χέσεις το βρακί σου.
  • Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
  • Τον μαστραπά τον έσπασες, κρασί τι μου γυρεύεις;
  • Δώσε θάρρος στο χωριάτη να σ’ ανέβει στο κρεβάτι.
  • Δωσ’ μου κυρά τον άνδρα σου και παρ’ τον κόπανό μου.
  • Η γριά δεν έλπιζε να παντρευτεί και αρραβώνα γύρευε.
  • Τούρκον είδες; Γρόσια θέλει. Κι άλλον είδες; Κι άλλα θέλει.
  • Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μοίρα.
  • Αν χωρατέψεις με το γάιδαρο, θα σε χτυπήσει στο πρόσωπο με την ουρά.

Υποκρισία

  • Απορία ψάλτου βηξ.
  • Γάτος γαμάει και γάτος σκούζει.
  • Μπρος φίλος και πίσω σκύλος.
  • Πάρ’ τη σκούφια σου και βάρα με.
  • Ο πρωτομυριστής και πρωτοκλαστής.
  • Ανάθελα ξεκίνησε και θελητά του πήγε.
  • Παπάς εγίνεις Κώστα; Το ‘φερ’ η κατάρα.
  • Αντίς να βογκάει το βόδι, βογκάει τ’ αμάξι.
  • Θέλω ν’ αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ’ αφήνει.
  • Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.
  • Κλαίει η αλεπού που πήρε ο αετός την κλώσα.
  • Φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης.
  • Ο άντρας μου είναι κερατάς κι εγώ καλή γυναίκα.
  • Για τον πόνο του βοδιού, γλείφει ο λύκος το ζυγό.
  • Αντιπατώ κι αντιλαλώ για τους κακούς γειτόνους.
  • Ας πηδάμε κι ας γελάμε για να λεν πως δεν πεινάμε.
  • Πουτάνα με τα κλάματα και κλέφτης με τους όρκους.
  • Έχετε γεια γειτόνισσες, πάω να κοινωνήσω,
    και άμα γυρίσω απ’ την εκκλησιά, έρχομαι να σας βρίσω.

Μάσκες

  • Από ‘ξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
  • Κι αλευρωμένος να ‘ναι ο ποντικός, η γάτα τον γνωρίζει.

Αδιαφορία

  • Για του παπά τ’ αμπέλι μη σε μέλει.
  • Εκατό ξυλιές στον ξένο κώλο λίγες είναι.
  • Άμα πεθάνω εγώ, φούρνος να μην καπνίσει.
  • Βρακί δεν έχει ο κώλος μας, γαρίφαλο στ’ αυτί μας.
  • Ψωμί μη λείψει σπίτι μας και φούρνος να μη καπνίσει.

Ανοχή

  • Ασθενής και οδοιπόρος αμαρτίαν ουκ έχει.
  • Όσο καθίζει ο κερατάς, το κέρατό του αυξαίνει.
  • Λεκέ που βγάζει το νερό να μην τον συλλογάσαι.
  • Σ’ αγαπώ κυρά να κλάνεις, αλλά μην το παρακάνεις.
  • Γάιδαρος που δεν ‘μποδίζει, άφησέ τον κι ας γκαρίζει.
  • Κάνε Γιάννο μ’ τη δουλειά σου, κι ύστερα και πάλι θεια σου.
  • Όταν θα μάθει ο κερατάς την τέχνη του κεράτου, μέλι και γάλα γίνεται με τη νοικοκυρά του.

Εγκαρτέρηση

  • Κάθε εμπόδιο για καλό.
  • Όσα λυγούνε δε σπούνε.
  • Ό,τι πέψ’ ο Θεός, καλά πεμένο.
  • Μετά τη μπόρα έρχεται η γαλήνη.
  • Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια.
  • Το άδικο το τρως μα δεν το χωνεύεις.
  • Και τα καλά δεχούμενα, και τα κακά.
  • Η ελιά έχει και σοδιά, έχει κι αναποδιά.
  • Όσα βρέχει ο Θεός, τόσα καταπίνει η γη.
  • Κώλος μαθημένος δεν ξεχνάει ο καημένος.
  • Και τούτος ο ανήφορος κατήφορο θα φέρει.
  • Πότε ξημέρωσε και δεν βράδιασε;
  • Λαγόν εσφάζαν κι έκλανε, καλά που δεν έχεζε.
  • Όσα μας παίρνει ο Θεός, είν’ από τα δικά του.
  • Καλώς τηνε τη δυστυχιά, αν έρθεις μοναχή σου.
  • Χαρά σ’ εκείνο το κακό, που θα ‘ρθει μοναχό του.
  • Μαθημένο είναι το αρνί, να του παίρνουν το μαλλί.
  • Όταν σε βαρούνε βάστα, θα γυρίσει κι άλλη στράτα.
  • Καλό είν’ η συμφορά να έρθει μοναχή της, παρά μαζί κι η μάνα της και η αδελφή της.

Απαξίωση

  • Χέσε κώλε κι άφσε κι όλε.
  • Έβγαλε κι η Ελευσίνα στάρι.
  • Μιλάν’ όλοι, μιλάνε κι οι κώλοι.
  • Κουκιά τρως, κουκιά μαρτυράς.
  • Άσπρα σκυλιά, μαύρα σκυλιά, όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
  • Είχαμε τόσα σκατά, ήρθε και η Σκατομαριά.
  • Άξιος είναι στο φαΐ και γρήγορος στον ύπνο.
  • Βροντάν όλα τα σίδερα, βροντά κι η σακοράφα.
  • Μια γριά μονοδοντού άντρα γύρευε η πορδού.
  • Εβγήκε και το τζίτζιφο και παριστάν’ το φρούτο.
  • Ακαμάτης και φαγάς: ψάλτης, διάκος ή παπάς.
  • Ο τεμπέλης κι ο φαγάς, ή χωροφύλακας ή παπάς.
  • Καλώς τον άγιο του Θεού, τον παξιμαδοκλέφτη.
  • Του χοίρου το μαλλί δε γίνεται μετάξι.
  • Και κόκκορος εν λαχάνοις, και Σαούλ εν προφήταις.
  • Από της μυλωνούς τον κώλο ορθογραφία γυρεύεις.
  • Παστρική καλή Θοδώρα, το τσαρούχι μες στην πίτα.
  • Το ‘να παιδί καλό παιδί και τ’ άλλο γαμώ τη μάνα του.
  • Πλεύουν τα μήλα στο νερό, πλεύουν και οι καβαλίνες.
  • Χωριάτη άγιο κι αν ιδής, ποτέ μην προσκυνήσεις, κι αν τον ιδής και ‘πίσκοπο, χέρι μην του φιλήσεις.

Αποδραματοποίηση

  • Κάτι τρέχει στα γύφτικα.
  • Μεγάλο θάμα, τρεις μέρες.
  • Σιγά μη χάσει η Βενετιά βελόνι.
  • Σιγά μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου.
  • Τρείς μέρες θάμα, τη τρίτη παραθάμα.
  • Έπεσε η ζάχαρη στο μέλι και κάτι τρέχει.
  • Τον καβαλάρη μην τον λυπάσαι που κρέμονται τα ποδάρια του.

Ανωτερότητα

  • Το δέντρο που ‘χει τον καρπό, όλο πετροβολιέται.
  • Η αρρώστια και η αρχοντιά φαίνονται από μακριά.
  • Και το πουλί ψηλά πετάει, μα στη γη θα βρει να φάει.
  • Όποιος καμαρώνει γι’ αφεντιά, πρέπει κι αφέντης να ‘ναι.

Ενόχληση

  • Μη φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν.
  • Όπου ρίξει παλαμάρι, κάνει μήνες να σαλπάρει.
  • Κάθε πρώτη του μηνός, για δεσπότης, για φανός.
  • Όπου τάβλα και ποτήρι, δέξου και τον κυρ-Σωτήρη.
  • Εβατεύονταν η γίδα και τον τράγο τσούζει ο κώλος.

Αποστροφή

  • Σαν τη γίδα το ψαλίδι.
  • Όποιου φιλεί δυο στόματα, το ένα του βρωμάει.
  • Όσον μισώ τα κάρταμα, στα γένεια μου βλαστούσιν.

Αχρειότητα

  • Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
  • Όπου πληγή κι αυτός μύγα.
  • Γκαστρώνει γαϊδούρα στην ανηφόρα.
  • Απ’ όπου κι αν τον πιάσεις λερώνεσαι.
  • Ψεύτης, κλέπτης και καλός άνθρωπος.
  • Κλαίει η αλεπού που πήρε ο αετός την κλώσα.
  • Αυγό να πάρεις απ’ αυτόν, δεν έχει κρόκο μέσα.
  • Γαμεί η χελώνα το λαγό, όταν ο αετός είναι από πάνω.

Χυδαιότητα

  • Άνθρωπος ξετσίπωτος, γάιδαρος αδέσποτος.
  • Όποιος κεντάει το γάιδαρο, μυρίζεται τις πορδές του.
  • Κάνε αστείο σε γαϊδούρι και θα φας κλοτσιά στη μούρη.

Υβρεολογία

  • Να ζήσει όποιος μ’ έβρισε, να σκάσει όποιος μου το ‘πε.

Πονηριά

  • Μεταξύ κατεργαραίων, ειλικρίνεια.
  • Με λένε Ρίζο και όπως θέλω τα γυρίζω.
  • Η τέχνη και η πονηριά τη νικά την αντρειά.
  • Όταν πεινά η αλεπού, καμώνεται πως κοιμάται.
  • Μας μάθανε οι Κρητικοί πως είμαστε Χανιώτες.
  • Η αλεπού εκατό χρονών, τ’ αλεπουδάκια εκατόν δέκα.
  • Όταν ο διάολος μας δίνει το στάρι, ο διάολος μας παίρνει το σακί.

Απειλή

  • Καλομελέτα κι έρχεται.
  • Κι ο Άγιος φοβέρα θέλει.
  • Το σιγανό ποτάμι να φοβάσαι.
  • Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά.
  • Βαθειά βροντή, κοντά βροχή.
  • Σκύλος που γαβγίζει, δεν δαγκώνει.
  • Έβαλαν το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
  • Το ποτάμι κοιμάται, ο οχτρός δεν κοιμάται.
  • Ο λύκος με μηνύματα ποτέ αρνί δεν τρώγει.
  • Απολύθηκε ο γάιδαρος; Αλιά από τα λάχανα.
  • Θα φάει η μύγα σίδερο και το κουνούπι ατσάλι.
  • Φοβέρισε τον κώλο σου, μην κλάσει στο παζάρι.
  • Γειτόνισσες, τις κότες σας κι ο πετεινός μου ελύθη.
  • Φυλάξου από άνθρωπο σπανό και μαλλιαρή γυναίκα.
  • Θα σου δείξω εγώ Ζαμπέτα πώς την παίζουν την τρομπέτα.
  • Σαν σ’ αρέσει μπαρμπα-Λάμπρο, ξαναπέρνα από την Άνδρο.
  • Όταν ακούς την αρκούδα στου γείτονα την αυλή, καρτέρα τη και στη δική σου.

Εμπαιγμός

  • Γέλασε και το παρδαλό κατσίκι.
  • Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
  • Εγώ γελώ με δώδεκα, και δεκατρείς μ’ εμένα.
  • Αναγελούμε δεκαοχτώ και μας γελούνε χίλιοι.
  • Εγελούσανε με μένα κι έσκασα κι εγώ στα γέλια.
  • Όποιο χορτάρι γελάς, στην πόρτα σου φυτρώνει.
  • Κουτσό ποτέ μην κυνηγάς, με σένα θα γελάσουν.
  • Όποιος γελάει με τον άλλον, γελάει με τα μούτρα του.
  • Γέλασε η κατσίκα που φάνηκε της προβατίνας ο κώλος.

Καχυποψία

  • Μασάει η κατσίκα ταραμά;
  • Κάνεις το χωριάτη φίλο; Κράτα και κομμάτι ξύλο.
  • Αρβανίτη αν κάνεις φίλο, κράτα και κανένα ξύλο.
  • Τον σκύλο κάνε σύντεκνο και το ραβδί σου βάστα.
  • Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι.
  • Ζωντανούς Αγίους, μήτε να τους πιστεύεις, μήτε να τους προσκυνάς.

Περιφρόνηση

  • Δεν γνωρίζουν οι γαϊδάροι πώς το τρώνε το χαβιάρι.
  • Τα δικά μας είν’ καρύδια και βροντούν, τα δικά σας σύκα και ζουλιούνται.
  • Ποτέ σου μην περιφρονείς τα κάτω σκαλοπάτια, γιατί σ’ αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.

Άρνηση

  • Δεν μπορώ θα πει δεν θέλω.
  • Με το ζόρι παντρειά δε γίνεται.
  • Ανάθελα ξεκίνησε και θελητά του πήγε.
  • Έμαθες να μου γυρεύεις έμαθα να μη σου δίνω.
  • Μήτε στο διάβολο κερί, μήτε στον Τούρκο κώλο.

Απόρριψη

  • Μήτε μέλι θέλω μήτε μελίσσια.
  • Από κακή κολοκυθιά, ούτε κολοκυθόσπορο.
  • Δε με θέλεις μιαν οργιά, δε σε θέλω μία τριχιά.
  • Μαριγούλα Μαριγώ, κι αν δε με θες, να κι εγώ!
  • Ο λόγος σου με χόρτασε και τα ψωμί σου φά’ το.
  • Απ’ του διαβόλου το μαντρί, μήτε ‘ρίφι μήτε αρνί.
  • Στον ακάλεστο το γάμο, ή διωγμένος ή δαρμένος.
  • Τα καλά του Γιάννη θέμε και το Γιάννη δεν τον θέμε.

Κριτική

  • Όποιος δεν εργάζεται, περιεργάζεται.
  • Μη κατακρίνεις και κριθείς κι αναγελάς και πάθεις.
  • Όποιος είν’ έξω απ’ το χορό, πολλά τραγούδια ξέρει.
  • Το δικό μου το καρφί το βλέπεις, το δικό σου το παλούκι δεν το βλέπεις;

Εξαπάτηση

  • Τα φαινόμενα απατούν.
  • Να κουκιά και δώσ’ μου φάβα.
  • Μέχρι να ’ρθει η γνώση, πάει το γρόσι.
  • Όποιος γελάει τη γη, και η γης τόνε γελάει.
  • Εσύ γριά που διακονείς έχεις αλεύρι και πουλείς.
  • Γέλασέ τον τον χωριάτη να τον έχεις πάντα εργάτη.
  • Ποιος γελάει και γιοματίζει δεν ευρίσκει να δειπνήσει.
  • Εγέλασές με μια φορά, ανάθεμα σε σένα, εγέλασές με δυο φορές, ανάθεμά μου εμένα.

Επιτηδειότητα

  • Αλλού ο παπάς κι αλλού τα ράσα του.
  • Ο διάβολος γίδια δεν είχε και τυρί επούλαγε.
  • Πολλά ξέρει ο ποντικός μα πιο πολλά ο γάτος.
  • Ο καλόερος ήβανε το διάολο μες στο μποκάλι.
  • Δανεικό κυρά τ’ αλεύρι, δανεικό και το προζύμι.
  • Ξένο ψωμί ήταν που ‘τρωγε, δικό του το μαχαίρι.
  • Αυτός με την τρελίτσα του γεμίζει την κοιλίτσα του.
  • Εγώ με την τρελίτσα μου, την κάνω τη δουλίτσα μου.
  • Είχε ο φρόνιμος χουλιάρι κι έτρωγε ο ζουρλός μ’ εκείνο.
  • Η γάτα όπως κι αν την πετάξεις, με τα τέσσερα θα πέσει.
  • Άλλοι ζιούσιν με τον κόπον κι άλλοι ζιούσιν με τον τρόπον.

Δικαιολογίες

  • Απορία ψάλτου βηξ.
  • Ψάλε δεσπότη, με πονεί το δάχτυλο μου.
  • Γυναίκα που δικαιολογείται αυτοκατηγορείται.
  • Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια.
  • Ο κακός ο μάστορης με τα σύνεργά του τα βάζει.
  • Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος τον πονεί.
  • Τι έχεις γέρο που χορεύεις; Δε μ’ αφήνουν τα δαιμόνια.
  • Κίνησε ο Οβριός για το παζάρι κι έτυχε να ‘ναι Σάββατο.
  • Ο ακαμάτης δεν τρώει τα μύγδαλα για να μην τα σπάσει.

Παράπονα

  • Δεν είμαι φαγάς, είμαι παραπονιάρης.
  • Ξένου παινέψου και δικού παραπονέψου.
  • Αντί να τρίζει η άμαξα, τρίζει ο αμαξηλάτης.
  • Εφτά νομάτοι δυο ψωμιά κι εγώ ο καημένος ένα.

Υπερβολές

  • Κάνει σαν τη χήρα στο κρεβάτι.
  • Βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πέντε-έξι.
  • Ή οκτώ λογιώ φαγί ή σαρδέλα μοναχή.
  • Όποιος έχει πολύ πιπέρι, ρίχνει και στα λάχανα.
  • Τον κασίδη σαν πεθάνει, χρυσομάλλη θα τον πουν.
  • Πάνω που έμαθε ο γάιδαρος να μην τρώει, ψόφησε.
  • Γλυκάθηκε η γριά στο μέλι, θα φάει και το κουβέλι.
  • Το πολύ το «Κύριε ελέησον» το βαριέται κι ο παπάς.
  • Είπαν τον τρελό να χέσει κι έβγαλε και τ’ άντερά του.
  • Είπαν του τρελού ν’ ανάψει φωτιά κι έκαψε τα ρούχα του.

Θυμός

  • Το αψύ το ξίδι στο αγγειό του βράζει.
  • Του θυμού ο γιατρός είναι ο λόγος ο καλός.

Εκδίκηση

  • Μία σου και μία μου.
  • Γλυκά τα έφαγες, ξινά θα τα ξεράσεις.
  • Δανεικά ‘ναι τα κούρταλα στο γάμο.
  • Ό,τι σου κάμνουν κάμνε και κάκια μην το έχεις.
  • Έχει ο καιρός γυρίσματα να πληρωθούν τα πείσματα.
  • Εσύ κατουρείς την πόρτα μου κι εγώ χέζω στη γωνιά σου.

Τιμωρία

  • Όλα εδώ πληρώνονται.
  • Από τ’ αυτί και στο δάσκαλο.
  • Έφαγες το μέλι, πιέ και το ξίδι.
  • Φταίει ο γάιδαρος και δέρνουν το σαμάρι.
  • Με τα πολλά στη φυλακή και με τα λίγα μέσα.
  • Δείρ’ τονε για τ’ αβγό, να μην σου πάρ’ την κότα.
  • Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται.
  • Ό,τι κάνει η γίδα στο πουρνάρι το βρίσκει στο τομάρι.
  • Όποιος κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στο αλάτι.
  • Όποιος σκάβει το λάκκο τ’ αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα.
  • Αν κλωτσάς τα γονικά σου, θα το βρεις απ’ τα παιδιά σου.
  • Βαρ’ της νιάς με την καλάμα και της γριάς με τη ματσούκα.
  • Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μοίρα.

Μετάνοια

  • Καλόγρια στα γεράματα.
  • Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα.
  • Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστι αμαρτία.

Φυγή

  • Αν τον ματαϊδείς, γράψε τον αράπη.
  • Έτρεχε να μη βραχεί κι έπεσε στο ποτάμι.
  • Φτώχυνε το μοναστήρι, χαθήκανε και οι καλογήροι.
  • Βαστάτε ποδαράκια μου [να μη σας χέσει ο κώλος μου].

Ανθρώπινες σχέσεις

  • Ο που ‘χει σύντροφο, έχει αφέντη.
  • Ψόφησε το βόδι μας, πάει η κολιγιά μας.
  • Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε.
  • Κοντακιανός λογαριασμός, παντοτινή αγάπη.
  • Ας μ’ αγαπούν οι επίσκοποι, κι ας με μισούν οι διάκοι.
  • Βάρα για να σε φοβούνται ή κλαίγε για να σε λυπούνται.
  • Κάπου με είδες, κάπου σε ξέρω, κάπου σε παραγνωρίζω.
  • Γι’ αυτό σ’ έκανα κουμπάρο, για να μπαίνεις με το θάρρο.
  • Συμπεθέροι και κουμπάροι, τον πρώτο χρόνο έχουν τη χάρη.
  • Καλύτερα από μακριά και αγαπημένοι παρά από κοντά και μαλωμένοι.
  • Όπου αγαπάς κατούρησε και όπου μισείς χτενίσου και όπου πολύ-πολύ μισείς, κάτσε κι απονυχίσου.

Γείτονες

  • Ο Θεός κι ο γείτονας.
  • Δε σώνονται οι γειτόνοι.
  • Ό,τι δεν ομοιάζει μήτε γειτονιάζει.
  • Μακριά ο αδερφός και σιμά ο γείτονας.
  • Ο κακός γείτονας κάνει τον καλό νοικοκύρη.
  • Για δέστε με γειτόνισσες, πλεμόνια τηγανίζω.
  • Έχετε γεια γειτόνισσες κι εγώ ψηλά αρμενίζω.
  • Πρώτη βοήθεια του θεού, δεύτερη του γειτόνου.
  • Αντιπατώ κι αντιλαλώ για τους κακούς γειτόνους.
  • Έχε καθάριο πρόσωπο, για τους κακούς γειτόνους.
  • Συμπεθεριά και κουμπαριά μακριά από τη γειτονιά.
  • Άζωστος τρέχει ο γείτονας και ο συγγενής ζωσμένος.
  • Του γειτόνου μας ο σκύλος, γείτονας είναι κι εκείνος.
  • Ο κακός χρόνος περνάει, ο κακός γείτονας δεν περνάει.
  • Ένας φράχτης στην αυλή τη φιλία με το γείτονα κρατεί.
  • Όποιος περιμένει από τη γειτονιά, γεύεται μα δε δειπνά.
  • Τούμπανα στη γειτονιά σου, δέξου τα και στη γωνιά σου.
  • Όταν ακούς την αρκούδα στου γείτονα την αυλή, καρτέρα τη και στη δική σου.
  • Έχετε γεια γειτόνισσες, πάω να κοινωνήσω,
    και άμα γυρίσω απ’ την εκκλησιά, έρχομαι να σας βρίσω.

Αλληλεπίδραση

  • Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά.
  • Κοντά στο βασιλικό, ποτίζεται κι η γλάστρα.
  • Άνθρωπος που δεν βλάπτει αυτός και δεν ωφελεί.
  • Με στραβό σαν κοιμηθείς, το πρωί θ’ αλληθωρίζεις.
  • Ο άντρας μου στα χάρβαλα, κι εγώ στα χαρβαλώματα.
  • Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις.
  • Όσο βαραίνει ένας άνθρωπος, δε βαραίνει ο κόσμος όλος.

Αγάπη & Έρωτας

  • Ο έρως χρόνια δεν κοιτά.
  • Αγάπη δίχως πείσματα, φαΐ δίχως νοστιμάδα.
  • Όποιος χάνει στα χαρτιά, κερδίζει στην αγάπη.
  • Μήτε νύχτα δίχως μέρα, μήτε νιος δίχως αγάπη.
  • Εις υγείαν των ερώτων, το ποτήριον το πρώτον.
  • Όποιος θέλει ν’ αγαπήσει, θέλει να χασομερήσει.
  • Η αγάπη πύργους καταλεί και κάστρα ρίχνει κάτω.
  • Καινούργια αγάπη πιάνεται, παλιά δε λησμονιέται.
  • Μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται.
  • Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ‘χει ο πεθερός.
  • Καλύτερα να είσαι η αγάπη ενός γέρου παρά η σκλάβα ενός νέου.
  • Χωρίς αέρα το πουλί, χωρίς νερό το ψάρι, χωρίς αγάπη δε βαστούν κόρη και παλικάρι.
  • Η αγάπη σου είναι ψεύτικη σαν τ’ Απριλιού το χιόνι, πρωί-πρωί απλώνεται, το μεσημέρι λειώνει.
  • Η νυκτερίδα κι ο λαγός και δαίμων και αγάπη
    τα τέσσερα δαιμόνια την νύκτα ου κοιμούνται.
  • Όποιος θέλει ν’ αγαπήσει, θέλει να χασομερήσει, θέλει άσπρα να ξοδιάσει και να μη τα λογαριάσει.

Άντρας & Γυναίκα

  • Χαρά στον άντρα το ζεστό και τη γυναίκα κρύα.
  • Κεράτωνε τον άντρα σου και μάγια μην του κάνεις.
  • Τα πολλά πνίγουν τον άντρα και τα λίγα τη γυναίκα.
  • Τον άνδρα η γυναίκα του τον κάνει και βεζίρη και ρεζίλι.
  • Ο άντρας μου με κάνει χώμα, κι ο άντρας μου με κάνει εικόνα.
  • Κακή μοίρα έχεις άντρα μου, ούλοι πνιγήκανε κι εσύ γλύτωσες.
  • Δεν θέλω άνδρα όμορφον να κάθεται σιμά μου, να συχνομπαρμπερίζεται και να πεινά η κοιλιά μου.

Φλερτ

  • Δε με θέλεις μιαν οργιά, δε σε θέλω μία τριχιά.
  • Μαριγούλα Μαριγώ, κι αν δε με θες, να κι εγώ!
  • Ήθελες κι εσύ κυρά μου, ήθελα κι εγώ ο καημένος.
  • Αν δεν κουνήσ’ η σκύλα την ουρά της, ο σκύλος δεν πάει κοντά της.
  • Πότε με τα καρύδια του, πότε με τον χαλβά του, ήφερε την καλόγρια εις τα θελήματά του.

Ερωτισμός

  • Να σε φυλάει ο Θεός από κουμπάρας μάτια κι από χήρας πόδια.

Σεξ

  • Φάε λάδι και έλα βράδυ.
  • Κάνει σαν τη χήρα στο κρεβάτι.
  • Μικρός στο μάτι, μεγάλος στο κρεβάτι.
  • Το συχνό σμίξιμο φέρνει και το μπήξιμο.
  • Η κότα και η γυναίκα τρώγονται με το χέρι.
  • Άντρας ο καλύτερος τσάχειλας και μύταρος.
  • Ανάρια ανάρια το φιλί, για να ‘χει νοστιμάδα.
  • Το συχνομπουκονάτο κάνει το κορμί δροσάτο.
  • Το πολύ το πηγαινέλα την τρελαίνει την κοπέλα.
  • Χήρας κώλος που πονάει, άλλα πράματα ζητάει.
  • Οι όψιμες θέλουν βροχές κι οι πρώιμες δροσούλες.
  • Γειτόνισσες, τις κότες σας κι ο πετεινός μου ελύθη.
  • Άντρα θέλω κάθε βράδυ κι ας κοιμάμαι στο σκοτάδι.
  • Ό,τι κάνουν οι βασίλισσες, το κάνουν κι οι μαγείρισσες.
  • Αλλού με τρίβεις δέσποτα κι αλλού έχω εγώ το πόνο.
  • Του φτωχού η κοιλία όταν γομούτε η ψωλίατ’ σκούτε.
  • Εκεί που βγάζεις το ψωμί σου, μη βάζεις το καυλί σου.
  • Άντρα μου, για να γκαστρωθώ δε μ’ ωφελούν τα ξόρκια.
  • Κάνε Γιάννο μ’ τη δουλειά σου, κι ύστερα και πάλι θεια σου.
  • Αμμουδιά στην αμμουδιά, πηδούσε ο μπάρμπας μου τη θεια.
  • Για να γίνεις ηγούμενος, πρέπει να σε πηδήξει ο προηγούμενος.
  • Το κάστανο θέλει κρασί και το καρύδι μέλι κι η όμορφη θέλει φιλί, πρωί και μεσημέρι.
  • Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκορας και γάτος το Γενάρη.

Ομοφυλοφιλία

  • Τούρκο φίλευε και κώλο φύλαγε.
  • Πάρε κώλο-δώσε κώλο, γνώρισες τον κόσμο όλο.

Γάμος

  • Τα του γάμου πριν του γάμου.
  • Γάμος όψιμος, παιδιά της ορφάνιας.
  • Έκλασ’ η νύφη και σχόλασεν ο γάμος.
  • Άφησε το γάμο και πάει για πουρνάρια.
  • Κάλλιο στο παλούκι, παρά σώγαμπρος.
  • Δανεικά ‘ναι τα κούρταλα στο γάμο.
  • Γυναίκα και καρπούζι η τύχη τα διαλέγει.
  • Πάρε σκυλί από μαντρί, γυναίκα από σόι.
  • Άνθρωπος απάντρευτος είναι μισό ψαλίδι.
  • Μικρή γυναίκα έπαρε, να τη χαρείς μεγάλη.
  • Έχουμε ξένο το γαμπρό και δανεικιά τη νύφη.
  • Όλα είναι του μυαλού κι η παντρειά της τύχης.
  • Πριν να δούμε το γαμπρό, στολίσαμε τη νύφη.
  • Άμα θες σύντροφο άξο, πάρε νύφη από τη Νάξο.
  • Ζαβός ζαβή παντρεύτηκε, ζαβά παιδιά θα κάνουν.
  • Πάρ’ τον στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου.
  • Επαντρεύθη ν’ ανασάνει κι εύρηκε μαλλί να ξάνει.
  • Στης ακρίβειας τον καιρό, βρήκα εγώ να παντρευτώ.
  • Ή μικρός-μικρός παντρέψου, ή μικρός καλογερέψου.
  • Εγώ καλά παντρεύτηκα κι ας κλαίει όποιος με πήρε.
  • Οι ακαμάτρες και οι τρελές έχουν τις τύχες τις καλές.
  • Να ‘χα του γαμπρού τη χάρη και της νύφης το καμάρι.
  • Όλη η βδομάδα του γαμπρού και η Κυριακή της νύφης.
  • Ο Θεός να σε φυλάει απ’ το άδικο και από κακιά γυναίκα.
  • Και ο μεγάλος γάμος κούρταλα κι ο μικρός κουρταλίσματα.
  • Για τον γαμπρό γεννά κι ο κόκκοτος, για τον υιό ούτε η κότα.
  • Ο πρώτος γάμος του Θεού, ο δεύτερος των ανθρώπων και ο τρίτος του δαίμονα.
  • Ό,τι έκανες γειτόνισσα εις το δικό μου γάμο, να μ’ αξιώσει ο Θεός διπλά να σου τα κάμω.
  • Χωστά χωστά τον έκαμε ο Μιχελής το γάμο, γιατί ήταν λίγα τα ψωμιά και το χωριό μεγάλο.
  • Η πρώτη μου γυναίκα μου, η δεύτερη κυρά μου, η τρίτη η στερνότερη ραβδί του κεφαλιού μου.
  • Ανύπαντρος σαν παντρευτεί δεν πρέπει να χορεύει, μόνο σακί στον ώμο του κριθάρι να μαζεύει.

Μοιχεία

  • Στους δύο τρίτος δε χωρεί.
  • Μικρή γυναίκα, μεγάλα κέρατα.
  • Γάμος εις τα γέρατα, ή σταυρός ή κέρατα.
  • Φάσκελά της που αγαπά παντρεμένο ή παπά.
  • Όσο καθίζει ο κερατάς, το κέρατό του αυξαίνει.
  • Ο άντρας μου είναι κερατάς κι εγώ καλή γυναίκα.
  • Όποιου φιλεί δυο στόματα, το ένα του βρωμάει.
  • Κεράτωνε τον άντρα σου και μάγια μην του κάνεις.
  • Σα λείπεις απ’ το γάμο σου, άλλος γλεντά τη νύφη.
  • Που θαρρευτεί στον εραστή, χωρίς άντρα απομένει.
  • Ο κουμπάρος την κουμπάρα δυο φορές την εβδομάδα.
  • Μ’ έκαμες κι εγέλασα, κι ήταν κι ο άντρας μου άρρωστος.
  • Χατίρι του μοιανού, χατίρι τ’ αλλουνού, κάνα παιδί απ’ τον άντρα μου.
  • Να ντρέπομαι τον έναν να ντρέπομαι τον άλλον, κεράτωσα τον άντρα μου.
  • Όταν θα μάθει ο κερατάς την τέχνη του κεράτου, μέλι και γάλα γίνεται με τη νοικοκυρά του.
  • Εγώ έλεγα να παντρευτώ να μη ξενοθερίζω,
    και τώρα που παντρεύτηκα να ξενοβοτανίζω;
  • Όπου έχει δυο αγαπητικιές χαρά έχει μεγάλη, γιατί όταν μαλώνει με τη μια, κινάει και πάει στην άλλη.
  • Αν με αγαπάει ο άνδρας μου, στην τύχη το ‘χω χάρη, αν με αγαπάει κι άλλος κανείς, το ‘χω κρυφό καμάρι.

Γονείς

  • Δες μάνα και πάρε κόρη.
  • Η μάνα γεννάει μα δεν μοιραίνει.
  • Ο άνδρας γεννά και η γυναίκα τίκτει.
  • Είχα πατέρα κι έκλανε, μάνα κι ετσιρλοκόπα.
  • Ό,τι κάνεις των γονιών σου, είναι όφελος δικό σου.
  • Που του γονιού του δεν γροικά, κακός κακού θα πάει.

Γυναίκα

  • Αγέρας και γυναίκα δεν κλειδώνονται.
  • Οι έμορφες γυρεύονται κι οι άξιες επαινούνται.
  • Οι μύλοι κι οι γυναίκες πάντα θέλουν να γυρίζουν.
  • Έχεις γυναίκα με μυαλό, έχεις στο σπίτι θησαυρό.

Παιδιά

  • Κάνε παιδιά να δεις καλό.
  • Παπά παιδί, διαόλου εγγόνι.
  • Το παιδί και το σκυλί, όπως τα μάθεις.
  • Παιδιά, σκατά και σύννεφα δεν πιάνονται.
  • Μεγαλώνει το γομάρι, κονταίνει το σαμάρι.
  • Γιος ο γαμπρός δε γίνεται κι η νύφη θυγατέρα.
  • Ο παπάς κι η παπαδιά, πέντε μήνες δυο παιδιά.
  • Θυμήσου τα δικά σου και συχώρα τα παιδιά σου.
  • Κάλλιο να κλάψει το παιδί παρά να κλάψει η μάνα.
  • Ο σκλάβος τον αφέντη του κι ο κύρης το παιδί του.
  • Το αγόρι αφότου γεννηθεί, η κόρη αφού κατασταθεί.
  • Έχεις παιδιά, να τα χαίρεσαι. Δεν έχεις, να χαίρεσαι.
  • Του παιδιού μου το παιδί, είναι δυο φορές παιδί μου.
  • Στου καλότυχου την πόρτα, θηλυκό γεννιέται πρώτα.
  • Σ’ όποιον δε δίνει ο Θεός παιδιά, δίνει ο διάολος ανίψια.
  • Του παιδιού η κοιλιά κοφίνι και τρελός όποιος του δίνει.
  • Αν κλωτσάς τα γονικά σου, θα το βρεις απ’ τα παιδιά σου.
  • Αν κάμεις και καλά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.
    Αν κάμεις και κακά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.

Φιλία

  • Τέτοιος φίλος τέτοια πίτα.
  • Μπρος φίλος και πίσω σκύλος.
  • Βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ.
  • Αδειανό βαρέλι, φίλο δεν πιάνει.
  • Φίλος επιζήμιος εχθρός επικαλείται.
  • Ο καλός ο φίλος στην ανάγκη φαίνεται.
  • Αγορά τοις μετρητοίς και φιλία διαρκής.
  • Αν δε ταιριάζαμε, δεν θα συμπεθεριάζαμε.
  • Αγάπα το φίλο σου με τα ελαττώματά του.
  • Κάλλιο δολερό εχθρό παρά δολερό φίλο.
  • Καινούριο φίλο έπιασες, παλιό μη λησμονήσεις.
  • Όταν έχει το πουγκί σου, όλοι είναι φίλοι σου.
  • Δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι.
  • Αρβανίτη αν κάνεις φίλο, κράτα και κανένα ξύλο.
  • Φίλος τον φίλον έκραζε και ο νοικοκύρης έβραζε.
  • Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους.
  • Τον σκύλο κάνε σύντεκνο και το ραβδί σου βάστα.
  • Αν έχεις τέτοιους φίλους, τι τους θέλεις τους εχθρούς.
  • Η ευτυχία κάνει φίλους και η δυστυχία τους δοκιμάζει.
  • Φίλοι μου στην ανάγκη μου, κι εχθροί μου στη χαρά μου.
  • Κάλλιο ένας φρόνιμος οχτρός παρά ένας φίλος παλαβός.
  • Οι πλούσιοι έχουν τους κόλακες, και οι φτωχοί τους φίλους.

Συναντήσεις

  • Κατά φωνή και γάιδαρος.
  • Βουνό με βουνό δε σμίγει.
  • Μικρός που είναι ο κόσμος!
  • Όσοι αγαπιώνται, συχνά απαντιώνται.
  • Το συχνό σμίξιμο φέρνει και το μπήξιμο.
  • Κάθε πρώτη του μηνός, για δεσπότης, για φανός.
  • Ο Χάρος φίλους και εχθρούς σ’ ένα τραπέζι σμίγει.

Συναναστροφές

  • Όμοιος τον όμοιο κι η κοπριά στα λάχανα.
  • Κάνεις το χωριάτη φίλο; Κράτα και κομμάτι ξύλο.
  • Αντάμα πάμε, Δέσποτα, και πάμε όπου ορίζεις.
  • Πάρε κώλο-δώσε κώλο, γνώρισες τον κόσμο όλο.
  • Όπου τάβλα και ποτήρι, δέξου και τον κυρ-Σωτήρη.
  • Με στραβό σαν κοιμηθείς, το πρωί θ’ αλληθωρίζεις.
  • Πες μου ποια είν’ η συντροφιά σου, να σου πω την καταντιά σου.
  • Αυτός που νίβεται, με μας θέλει να φάγει.
  • Όμοιος τον όμοιο γύρευε, πουτάνα την πουτάνα, κι ο κερατάς τον κερατά να περπατούν αντάμα.

Χαιρετισμοί

  • Καλώς τονα κι ας άργησε.
  • Καλώς τον άγιο του Θεού, τον παξιμαδοκλέφτη.
  • Όπου δεις κακή γυναίκα δυο βολές τηνε χαιρέτα.

Υπόληψη

  • Νηστικός περνάς, γυμνός όχι.
  • Ο λύκος τη φωλιά του δεν τη μαγαρίζει.
  • Κάλλιο να σου βγει το μάτι παρά το όνομα.
  • Η τιμή τιμή δεν έχει και χαρά στον που την έχει.
  • Έχε καθάριο πρόσωπο, για τους κακούς γειτόνους.
  • Κάλλια ‘χω να με βλαστημούν, παρά να με λυπούνται.
  • Όσο καλός κι αν είναι ο γάιδαρος, πάλε γάιδαρο τον κράζουν.

Κουτσομπολιό

  • Ανάθεμα τα στόματα που κάνουν ανακατώματα.

Ομιλία

  • Είπες λόγο κι έκαψες λόγγο.
  • Λόγο είπα, λόγγο δεν έκαψα!
  • Μιλάν’ όλοι, μιλάνε κι οι κώλοι.
  • Όποιος δε μιλάει, τον θάφτουν ζωντανό.
  • Της καρδιάς το κλειδί ο λόγος το κρατεί.
  • Ή μίλαε όπως φορείς ή φόραε όπως μιλείς.
  • Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
  • Το χρήμα κάνει ρήτορα κι η φτώχεια κακομοίρη.
  • Λόγον και πέτραν έριξες, δεν θα τα ξαναπιάσεις.
  • Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλη κουβέντα μην πεις.
  • Τότε λαλούν τ’ αηδόνια όταν πάψουν τα κοράκια.
  • Τα βόδια τα δένουν απ’ τα κέρατα, τον άνθρωπο απ’ το λόγο του.
  • Ο λόγος εις την ώρα του χίλια φλουριά αξίζει, κι αν δεν τον πεις στην ώρα του, τίποτα δεν αξίζει.

Βραχυλογία

  • Τα λίγα λόγια ζάχαρη και τα καθόλου μέλι.
  • Όσο λιγότερο μιλάς τόσο περισσότερο ακούς.
  • Λίγα λόγια και δεμένα, όχι πολλά και μπερδεμένα.
  • Τα δόντια τα ‘δωσε ο Θεός να συγκρατούν τη γλώσσα.

Φλυαρία

  • Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια.
  • Γλώσσα παπούτσι, μυαλό κουκούτσι.
  • Όποιος πολλά ομιλεί, πολλά σφάλλει.
  • Με το στόμα μπάρα-μπάρα, με τα χέρια κουλαμάρα.
  • Είπα ‘γω πολλά και σώνει, ας λαλήσει κι άλλο αηδόνι.
  • Ο άμωρος λόγος κι ο κάλπικος παράς μένει στο νοικοκύρη.

Ακρόαση

  • Πόρδου άκουσμα, σκατού μαντάτο.
  • Βαρεί τη θύρα, ν’ ακούσει η παραθύρα.
  • Γέρου πορδή μην ακούς, λόγο ν’ ακούς.
  • Όποιον λόγο πεις, τέτοιον και θ’ ακούσεις.
  • Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα.
  • Όποιος μιλάει σπέρνει κι όποιος ακούει θερίζει.
  • Απ’ όπου έρχεται η βοή, έρχεται και το μελίσσι.
  • Ο κουφός και ο κλανιάρης πάνε δίπλα στα νταούλια.
  • Φτωχού καμπάνα δεν αχάει, του πλούσιου ξεκουφαίνει.

Σιωπή

  • Η σιωπή είναι χρυσός.
  • Γάτα πού μουλώνει, ποντικούς μαζώνει.

Απόκρυψη

  • Όποιος κρύβει την αρρώστια του, πάει με δαύτη.
  • Στου βοδιού το κέρατο να κρυφτείς, δε γλιτώνεις.
  • Εμακρύναν οι ποδιές σου, σκεπαστήκαν οι πομπές σου.

Μυστικά

  • Ό,τι ξέρει ο μυαλός μου δεν τα ξέρει ο καλός μου.
  • Ο κόσμος το ‘χει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι.
  • Όσα ξέρει ο νοικοκύρης, δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος.
  • Μυστικό που το ξέρουν τρείς το ξέρει ο κόσμος όλος.
  • Μη το πεις του φίλου σου να μην το μάθει ο εχθρός σου.

Ασυνεννοησία

  • Εγώ μιλάω, γαϊδούρια κλάνουνε.
  • Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω.
  • Δεν είν’ βρακί, μόν’ είν’ βρακόπανο.
  • Μαζί μιλάμε και χώρια καταλαβαίνουμε.
  • Άλλα αντ’ άλλα, της Παρασκευής το γάλα.
  • Από την πόλη έρχομαι και στην κορυφή κανέλα.
  • Άλλα λέει η θεια μου κι άλλα ακούν τ’ αυτιά μου.
  • Μαντζουράνα στο κατώφλι, γάιδαρος στα κεραμίδια.
  • Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.

Συγχώρεση

  • Στο χωριό μου το συγγνώμη το λένε μισοχέσι.

Έπαινος & Κολακεία

  • Ποιος παινάει τη νύφη μας; η τσιμπλιάρα η μάνα της.
  • Άμα δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει.
  • Οι πλούσιοι έχουν τους κόλακες, και οι φτωχοί τους φίλους.
  • Παίνευε τον καλό να γίνει καλύτερος, παίνευε τον κακό να γίνει χειρότερος.
  • Ο κόλακας κι ο κόρακας έχουν το ίδιο χρώμα, ο ένας το ‘χει στην ψυχή κι ο άλλος εις το σώμα.

Δώρα

  • Το δώρο έχει αντίδωρο.
  • Ξύδι χάρισμα, γλυκό σαν μέλι.
  • Χάρισμα χωρίς χάρη δε γίνεται.
  • Δώρο αν είναι και μικρό, μεγάλη χάρη έχει.
  • Με λαγούς και με περδίκια, τ’ άδικα τα κάνεις δίκια.
  • Όταν σου χαρίζουν ένα γάιδαρο, μην τον κοιτάς στα δόντια.

Χάρες

  • Χάρισμα χωρίς χάρη δε γίνεται.
  • Η χάρη θέλει αντίχαρη και πάλι χάρη είναι.
  • Του κακού αν κάνεις χάρη, σε κακό θε να το πάρει.
  • Χατίρι του μοιανού, χατίρι τ’ αλλουνού, κάνα παιδί απ’ τον άντρα μου.

Συμβουλές

  • Γέρου πορδή μην ακούς, λόγο ν’ ακούς.
  • Μήτε όλα του γιατρού μήτε όλα του παπά.
  • Άκουε τον πατέρα σου κι ορμήνευε το γιο σου.
  • Άκουσε γέρου συμβουλή και παιδεμένου γνώση.
  • Καμιά φορά κι ο άγνωστος, φρόνιμη γνώμη δίνει.
  • Μην απελπίζεις άνθρωπο με τη δική σου γνώση, γιατί δεν ξέρεις ο Θεός τι έχει να του δώσει.
  • Γερόντων πάρε τη βουλή κι ανθρώπων μαθημένων, οπού έχουνε πολύ ψωμί και αλάτι φαγωμένο.

Παρηγοριά

  • Στον άρρωστο το γιατρικό, στον πονεμένο ο λόγος.
  • Όποιος λέει τον πόνο του, βρίσκει τη γιατρειά του.
  • Παρηγοριά στον άρρωστο ώσπου να βγει η ψυχή του.
  • Πήγα να πω τον πόνο μου και μου ‘πιασαν τον κώλο μου.
  • Μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά. Μοιρασμένος πόνος, μισός πόνος.

Συμβιβασμός

  • Από κακοπληρωτή κι ένα σακί άχερο.
  • Στην αναβροχιά, καλό είν’ και το χαλάζι.
  • Απ’ τα ολότελα, καλή και η Παναγιώταινα.
  • Αν δεν είναι νωπόν, ας είν’ και παστωμένον.
  • Καβαλικεύω γάιδαρο ώσπου να βρω ένα άτι.
  • Έφαγες το κουλούρι σου, κάτω τη μούρη σου.
  • Οπού δεν έχει μαυρομάτα φιλά και την τσιμπολομάτα.
  • Όταν σου πέφτουνε τα δόντια, θα το φας νερόβραστο.

Υποταγή

  • Σφάξε με, αγά μου, ν’ αγιάσω.
  • Προσκυνημένο κεφάλι δεν κόβεται.
  • Το γαϊδούρι το δεμένο τρώει χορτάρι διαλεγμένο.
  • Αν δεν γονάτιζε η καμήλα, δεν θα την φορτώνανε.

Προστασία

  • Δεν βλέπει ο στραβός, αλλά βλέπει ο Θεός.
  • Αρνί που βλέπει ο Θεός, ο λύκος δεν το τρώει.
  • Οπ’ έχει φίλο τον Κατή, τον Μπέη δε φοβάται.
  • Του ακαμάτη το τσουκάλι ο Θεός το μαγειρεύει.
  • Με τον αητό που κάθομαι κουρούνες δεν φοβάμαι.

Προσβολές

  • Τον ξεδιάντροπο φτύνανε κι έλεγε ψιχαλίζει.
  • Να σε χέσω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι να γιάνει.
  • Είπαν τα γαϊδουρόπουλα τη μάνα τους γαϊδούρα.
  • Αν φτύσεις πάνω, φτύνεις τα μούτρα σου κι αν φτύσεις κάτω φτύνεις τα γένια σου.

Ανταγωνισμός

  • Παπάς παπά καλό δεν θέλει.
  • Ο μουσαφίρης δε θέλει άλλο μουσαφίρη.

Συγκρούσεις

  • Ρωμιών καυγάς, Τούρκων χαλβάς.
  • Άμα δε θέλει ο ένας, οι δύο δε μαλώνουν.
  • Σε καΐκι και σε σπίτι, η αθιβολή δε λείπει.
  • Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα.
  • Εγώ με το ψαλίδι κι αυτός με το τσεκούρι.
  • Όποιος φτύνει κατά πάνω, φτύνει τα μούτρα του.
  • Κάλλιο λόγια στο χωράφι, παρά μάγκανα στ’ αλώνι.
  • Όταν τα σκυλιά τρώγονται, ο λύκος τρώει τα πρόβατα.
  • Όποιος πήρε πέτρα και σταθεί, κανείς να μην τον λυπηθεί.
  • Όταν χτυπιούνται δυο σταμνιά, το ένα απ’ τα δυο θα σπάσει.
  • Είπ’ ο ένας το ‘να, ο άλλος τ’ άλλο κι ο παπάς το «Κύριε ελέησον».
  • Κυλά η πέτρα εις τ’ αυγό, αλίμονο στ’ αυγό. Κυλά τ’ αυγό στην πέτρα αλίμονο στ’ αυγό.

Κατηγορώ

  • Όλα τα στραβά καρβέλια η νύφη μας τα κάνει.
  • Για σένα μαυρομάτα μου έβγαλα εγώ τα μάτια μου.

Εχθροί

  • Το νερό με τη φωτιά φίλοι δε γίνονται.
  • Το ποτάμι κοιμάται, ο οχτρός δεν κοιμάται.
  • Φίλος που γίνηκε εχθρός, ποτέ δεν ήταν φίλος.
  • Αν έχεις τέτοιους φίλους, τι τους θέλεις τους εχθρούς.

Μοναξιά

  • Σαν την καλαμιά στον κάμπο.
  • Η μοναξιά κάνει τον κλέφτη.
  • Όλοι αντάμα κι ο ψωριάρης χώρια.
  • Μοναχός σου μήτε στον παράδεισο.
  • Το πρόβατο το μοναχό, εκείνο τρώει ο λύκος.
  • Ο άνθρωπος ο μοναχός και στο φαΐ περνά κακώς.

Φασαρία

  • Οι γύφτοι τα μαλώματα για πανηγύρια τα ‘χουν.
  • Μην κάνεις μη σου κάνουνε, μην πεις να μη σου πούνε, σε ξένη πόρτα μη χτυπάς, γιατί τη δική σου σπούνε.

Διαφορετικότητα

  • Όλοι αντάμα κι ο ψωριάρης χώρια.
  • Άλλο είν’ τ’ άλλα κι άλλο είν’ το γάλα.
  • Έχει κάθε λαγκαδάκι το δικό του αεράκι.
  • Όλα τα δάχτυλα δεν είναι ίδια.
  • Κάθε μαχαλάς και τάξη, κάθε ρούγα και ζακόνι.
  • Δώδεκα Απόστολοι, ο καθένας με τον πόνο του.
  • Καθένας με το μέτρο του, μετράει το χασέ του.
  • Στο μπόι σου βρίσκεις, στη γνώμη σου δε βρίσκεις.
  • Όλα σου ξανάστροφα κι ο κώλος σου παράτρουπα.
  • Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
  • Το ‘να παιδί καλό παιδί και τ’ άλλο γαμώ τη μάνα του.
  • Ούλοι φοβούνται το Θεό κι ο λαγηνάς τον τοίχο.
  • Κάθε πουλί με τη λαλησιά του και κάθε γάιδαρος με την γκαρισιά του.

Αδικία

  • Ένα αρνί δύο τομάρια.
  • Ο καλός καλό δεν έχει.
  • Το άδικον ουκ ευλογείται.
  • Άλλος γαμεί κι άλλος πλερώνει.
  • Εμ φτωχό τ’ αρνί, εμ πλατιά ουρά.
  • Το άδικο το τρως μα δεν το χωνεύεις.
  • Το καλό το σύκο το τρώει η κουρούνα.
  • Άλλος σ’ έχεσε κι εγώ θα σε σφουγγίσω;
  • Άλλος μαυρομάτα και άλλος τσιμπλομάτα.
  • Της αδικιάς τα λάχανα καζάνι δε τα βράζει.
  • Σκότωνε τρελούς και πλήρωνε τζερεμέδες.
  • Όλα τα ξέρει ο Θεός, μόνο διαίρεση δεν ξέρει.
  • Άλλος Θεός από το ποτάμι και πέρα.
  • Ο Θεός άλλους έπλασε και άλλους έκλασε.
  • Ελάτε γνωστικοί να φάτε του τρελού το βιος.
  • Εσύ το κανταΐφι κι εγώ ούτε ψωμί αρμένικο.
  • Ο άνθρωπος γίνεται κακός γιατί τον αδικούνε.
  • Εμείς ψωμί δεν έχουμε κι η γάτα πίτα σέρνει.
  • Δίχως κέρδη κέρατα, δίχως πομπές κουδούνια.
  • Μην παίρνεις δίκιο ορφανού, ούτε τόπο ποταμού.
  • Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
  • Πόσα αρνιά στο μακελάρη και κατσίκια στο μαντρί.
  • Τα καλά του Γιάννη θέμε και το Γιάννη δεν τον θέμε.
  • Άλλος σπέρνει και τρυγάει, κι άλλος πίνει και μεθάει.
  • Αδικιάς σπυρί σπαρμένο, κι αν φυτρώσει δεν σταχυάζει.
  • Ο Θεός να σε φυλάει απ’ το άδικο και από κακιά γυναίκα.
  • Άλλοι σκάφτουν και κλαδεύουν κι άλλοι πίνουν και μεθούν.
  • Άλλοι σπέρνουν και θερίζουν κι άλλοι τρών’ και μακαρίζουν.
  • Άλλος το ‘χει και το κατουρεί κι άλλος δεν το ‘χει και το λαχταρεί.
  • Αν έχεις αντίδικο Καδή, μόνος ο Θεός μπορεί να σε βοηθεί.

Δικαιοσύνη

  • Άσωστα τα βάσανά του, μ’ άσωστα και τα κακά του.
  • Ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, αλλά αγαπάει και τον νοικοκύρη.

Νόμοι & Δίκαιο

  • Νόμου φόβος, αφοβία μεγάλη.
  • Τόπου συνήθεια, νόμου κεφάλαιο.
  • Σε όλα υπάρχει νόμος, στα μάτια όχι όμως.

Δικαιώματα

  • Έχεις λιλιά, έχεις λαλιά.
  • Έχεις γρόσα, έχεις γλώσσα.
  • Όπου δεν έβαλες μην απλώνεις.

Ισότητα

  • Αφεντικά και δούλοι, το ίδιο γενήκαμε ούλοι.
  • Αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας.
  • Ό,τι κάνουν οι βασίλισσες, το κάνουν κι οι μαγείρισσες.

Εξουσία

  • Οπ’ έχει φίλο τον Κατή, τον Μπέη δε φοβάται.
  • Και στο δήμαρχο να πας, γαϊδουρινή θα τηνε φας!
  • Ας μ’ αγαπούν οι επίσκοποι, κι ας με μισούν οι διάκοι.

Πολιτική

  • Φωνή λαού, οργή Θεού.

Ελευθερία

  • Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια.
  • Κάλιο πουλί του κλαδιού παρά του κλουβιού.
  • Παρά αηδόνι στο κλουβί, κάλλιο κουρούνα στο βουνί.
  • Κάλλιο να ‘χω στον τόπο μου ελιές και παξιμάδι παρά στα ξένα ζάχαρη και να ορίζουν άλλοι.

Καταπίεση

  • Τον γάιδαρο δεν τον ρωτούν όταν τον σαμαρώνουν.
  • Ποτέ μη δώσεις στον φτωχό πόρτα και παραθύρι και πάπλωμα να σκεπαστεί, μη σηκωθεί και φύγει.

Φυλακή

  • Με τα πολλά στη φυλακή και με τα λίγα μέσα.
  • Της φυλακής τα σίδερα είναι για τους λεβέντες.
  • Όποιος γεννηθεί στη φυλακή, τη φυλακή θυμάται.

Αντίσταση

  • Όποιος δε μιλάει, τον θάφτουν ζωντανό.
  • Πρόβατο που βελάζει χάνει τη χαψιά του.
  • Όποιος τα βάζει με το Θεό βρίσκει το διάολό του.

Βία

  • Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο.
  • Όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος.
  • Τη γυναίκα σου χτυπάς, το σπιτάκι σου χαλάς.

Κλοπή

  • Η μοναξιά κάνει τον κλέφτη.
  • Η ψευτιά και η κλεψιά είναι θεία μ’ ανιψιά.
  • Φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης.
  • Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται.
  • Του κλέφτη κλέφτουνε κουπί κι εκείνος κλέφτει βάρκα.
  • Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μοίρα.

Πόλεις

  • Όλος ο κόσμος δώδεκα κι η Πόλη δεκαπέντε.

Πλήθος

  • Χίλιοι καλοί χωράνε.
  • Στους δύο τρίτος δε χωρεί.
  • Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα.
  • Είναι πολλά μαντρόσκυλα και το κομμάτι ένα.
  • Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση.
  • Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει.
  • Είναι πολλοί μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
  • Τα πολλά τα χέρια βλογημένα, τα πολλά τα στόματα καταραμένα.

Τούρκοι

  • Ετούρκεψε ο Σουλτάνος;
  • Βαστάτε Τούρκοι τ’ άλογα.
  • Ρωμιών καυγάς, Τούρκων χαλβάς.
  • Τούρκο φίλευε και κώλο φύλαγε.
  • Τούρκον είδες; Γρόσια θέλει. Κι άλλον είδες; Κι άλλα θέλει.

Επικοινωνία

  • Το κακό μαντάτο έρχεται τρεχάτο.
  • Κατά που μου ψάλλεις, σου κανοναρχώ.
  • Βαράει το σαμάρι ν’ ακούσει ο γάιδαρος.
  • Όποιον λόγο πεις, τέτοιον και θ’ ακούσεις.
  • Από χείλη σε χείλη το μαθαίνουνε χίλιοι.
  • Τα λέει στην πεθερά για να τ’ ακούσει η νύφη.
  • Από χείλη βγαίνει ο λόγος και σε χίλιους καταντάει.
  • Ό,τι έχει ο καθένας στην πανέρα του, αυτό διαλαλεί.
  • Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
  • Μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά. Μοιρασμένος πόνος, μισός πόνος.

Γλώσσα

  • Γλώσσα παπούτσι, μυαλό κουκούτσι.
  • Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
  • Η γλώσσα κάστρα καταλεί και κάστρα θεμελιώνει.
  • Τα δόντια τα ‘δωσε ο Θεός να συγκρατούν τη γλώσσα.
  • Ό,τι κόβει το μαχαίρι γιατρεύεται, ό,τι κόβει η γλώσσα δε γιατρεύεται.

Περιέργεια

  • Η κότα σγαρλίζοντας, τα μάτια της θα βγάλει.
  • Τι δε σε νοιάζει μη ρωτάς, ποτέ κακό δεν έχεις.

Εκπαίδευση

  • Το παιδί και το σκυλί, όπως τα μάθεις.
  • Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο.
  • Ό,τι μικρομάθαινες, δεν το γεροντάφηνες.
  • Τώρα στα γεράματα, μάθε γέρο γράμματα.
  • Μαθαίνει την τέχνη στου κασιδιάρη το κεφάλι.
  • Μικρόν κώλο δεν έδειρες, μέγαν μη φοβερίζεις.
  • Αν δε σε κλάσει ο μάστορης, δε γίνεσαι τεχνίτης.
  • Μικρός-μικρός δεν έμαθες, μεγάλος μην ελπίζεις.
  • Καλά είναι τα γράμματα, μα να ‘χει νου και γνώση.
  • Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις.

Χορός

  • Όπως μου βαράνε χορεύω.
  • Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.
  • Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
  • Μονάχος χόρευε κι όσο θέλεις πήδα.
  • Αγάπαγε η Μάρω το χορό βρήκε και άντρα χορευτή.
  • Όποιος είν’ έξω απ’ το χορό, πολλά τραγούδια ξέρει.
  • Τι έχεις γέρο που χορεύεις; Δε μ’ αφήνουν τα δαιμόνια.

Χρώματα

  • Τα μαύρα νέφη του βοριά, τα κόκκινα του νότου, κι εκείνα τα κατάμαυρα του σκύλου του σορόκου.

Μουσική

  • Σιγά-σιγά τα όργανα κι είναι φτωχός ο γάμος.
  • Αγάλι – αγάλι τούμπανα, τι ‘ναι φτωχός ο γάμος.
  • Αλλού βαρούν τα όργανα κι αλλού χορεύει η νύφη.
  • Θα σου δείξω εγώ Ζαμπέτα πώς την παίζουν την τρομπέτα.

Λογική

  • Κοντά στο νου κι η γνώση.
  • Πολλές φορές η λογική με την καρδιά μαλώνει, γιατί το θέλει η καθεμιά δικό της το τιμόνι.

Εύλογο Συμπέρασμα

  • Ετούρκεψε ο Σουλτάνος;
  • Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;
  • Τα μισά της χιλιάδας πεντακόσια.
  • Χωριό που φαίνεται κολαούζο δε θέλει.
  • Η ουσία είναι μία και ο μπακλαβάς γωνία.
  • Ή θα βρέξει ή θα χιονίσει ή καλό καιρό θα κάνει.
  • Απ’ όπου έρχεται η βοή, έρχεται και το μελίσσι.
  • Ουρανός που θ’ αστράψει θα βρέξει και κώλος που θα κλάσει θα χέσει.

Σκέψη

  • Όταν γελάς μη σκέφτεσαι, μα όταν κλαις το ίδιο.

Αλήθεια & Ψέμα

  • Το ψέμα έχει κοντά ποδάρια.
  • Μεταξύ κατεργαραίων, ειλικρίνεια.
  • Με λένε Ρίζο και όπως θέλω τα γυρίζω.
  • Η ψευτιά και η κλεψιά είναι θεία μ’ ανιψιά.
  • Αλήθεια δίχως ψέματα, φαΐ χωρίς αλάτι.
  • Ο χορτάτος τον πεινασμένο δεν τον πιστεύει.
  • Όποιος λέει την αλήθεια, έχει τον Θεό βοήθεια.
  • Όποιος λέει την αλήθεια, τονε τρώνε τα χαλίκια.
  • Ψεματινόν λακιρτίν στο μεϊτάνιν ‘εν ιβκαίνει.
  • Όποιος πηδάει μονάχος του, κανένας δεν τον φτάνει.
  • Ποιος μαγειρεύει ψέματα, στο πιάτο του τα βρίσκει.
  • Την αλήθεια πάντα κράτει και το ψέμα ας έχει αλάτι.
  • Η αλήθεια είναι του Θεού και το ψέμα του διαβόλου.
  • Μες στα πολλά παινέματα τα πιο πολλά είναι ψέματα.
  • Του γιου σου τάξε ψέματα και του γαμπρού σου αλήθεια.

Φαινομενικότητα

  • Τα φαινόμενα απατούν.
  • Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά.
  • Στήθος μάρμαρο, καρδιά πατάτα.
  • Από ‘ξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
  • Μικρός στο μάτι, μεγάλος στο κρεβάτι.
  • Άλλα τα λεγόμενα κι άλλα τα βλεπόμενα.
  • Όσοι φορούν μαχαίρι δεν είναι και μαγέροι.
  • Άλλος κώλος φαίνεται κι άλλος μαγειρεύεται.
  • Μη ζητάς μόνο να φανείς αλλά και να γενείς.
  • Αλλού χτυπάει το νερό κι αλλού αλέθει ο μύλος.
  • Γουναράδες βρωμεροί, μα στην τσέπη όλο φλουρί.
  • Μη δεις ψηλό και φοβηθείς, κοντό κι αναθαρρέψεις.
  • Αλλού βαράν τα κρόταλα κι αλλού χορεύει η αρκούδα.
  • Μάτια και φρύδια έβλεπα και πίστεψα ο καημένος, μα την καρδιά δεν έβλεπα και βγήκα γελασμένος.

Αντιφάσεις

  • Εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν.
  • Αγρύπνησε να κοιμηθείς και πείνασε να φάγεις.
  • Κρατάτε Τούρκοι το λαγό, να κατουρήσει η σκύλα.
  • Να πουλήσουμε το γάιδαρο, να φτιάξουμε σαμάρι.
  • Ο παπουτσής ξυπόλητος κι ο ράφτης μπαλωμένος.
  • Ούτε γάμος δίχως κλάματα, ούτε κηδεία δίχως γέλια.

Ερωτήσεις

  • Χίλια ξέρε κι ένα ρώτα.
  • Ρωτώντας πάει κανείς στην Πόλη.

Κατεύθυνση

  • Στραβός στραβόν οδήγαγε κι ηύραν κι οι δυο το βράχο.

Όνειρα

  • Ο φτωχός με τ’ όνειρό του χαίρεται το ριζικό του.

Ανάγκη

  • Ο καλός ο φίλος στην ανάγκη φαίνεται.
  • Στην αναβροχιά, καλό είν’ και το χαλάζι.
  • Το ράσο θέλει καλοπέραση κι η πουτανιά φτιασίδι.
  • Η κότα όταν έρθει το αβγό στον κώλο της ψάχνει για φωλιά.
  • Χωρίς αέρα το πουλί, χωρίς νερό το ψάρι, χωρίς αγάπη δε βαστούν κόρη και παλικάρι.

Συμφέρον

  • Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει.
  • Ο παπάς βλογάει πρώτα τα δικά του γένια.
  • Όλου του βλάχου το τυρί τυρόπιτα να γίνει.
  • Όλοι κοιτάζουν τον καβγά και η γριά το μέλι.
  • Τον αδερφό σου αγάπαγε κι όχι το μερτικό του.
  • Από πίτα που δεν τρως, τι σε νοιάζει κι αν καεί.
  • Ανύπαντρος προξενητής, για πάρτη του γυρεύει.
  • Καλόγερος βαρβάτος, κοιτάει σα μαύρος γάτος.
  • Δεν μιλεί η κυράτσα νύφη, έχει κόκαλο και γλείφει.
  • Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.
  • Όλοι μιλούν για τ’ άρματα κι ο Γιάννης για την πίτα.
  • Δεν σε ερωτούν τι έφαγες, μόν’ σε ρωτούν τι έφερες.
  • Είναι πολλοί μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
  • Τι σε νοιάζει για αέρα που δεν μπαίνει στα πανιά σου;
  • Ψωμί μη λείψει σπίτι μας και φούρνος να μη καπνίσει.
  • Δεν έγινα παπάς ν’ αγιάσω, έγινα παπάς για να περάσω.
  • Παρά να τα πάρει άλλος, κάλλιο εγώ που ‘μαι κουμπάρος.

Σχεδιασμός

  • Λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο.
  • Όποιος τα ύστερα μετρά, ποτέ του δε σκοντάφτει.
  • Άλλα μετράει ο άνθρωπος κι άλλα ο Θεός του βγάζει.

Κίνητρα

  • Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.

Φιλοδοξία

  • Χέσε μέσα Πολυχρόνη που δε γίναμε ευζώνοι.
  • Κάλλιο ένα χρόνο κόκορας παρά σαράντα κότα.

Ελπίδα

  • Καλομελέτα κι έρχεται.
  • Ποιος στραβός δε θέλει το φως του;
  • Και τούτος ο ανήφορος κατήφορο θα φέρει.
  • Θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός.
  • Όποιος βόσκεται μ’ ελπίδας, αποθαίνει και της πείνας.

Όρια

  • Ένας φράχτης στην αυλή τη φιλία με το γείτονα κρατεί.
  • Όταν φτάσει ο κόμπος στο χτένι, ή ο κόμπος θα κοπεί ή το χτένι θα σπάσει.

Επιθυμίες

  • Ο λωλός λουλούδια θέλει.
  • Άντρα θέλω, τώρα τον εθέλω.
  • Ψωμί δεν έχουμε, τυρί ζητάμε.
  • Πάσα μια γυναίκα θέλει πέντε-δέκα.
  • Η γριά το μεσοχείμωνο θυμήθηκε πεπόνι.
  • Γριάς το μεσοχείμωνο αγγούρι της θυμήθη.
  • Η γριά το μισοχείμωνο ξυλάγγουρο γυρεύει.
  • Αδύνατον ένι πεινών μη μνημονεύειν άρτου.
  • Το φαΐ και το χέσιμο ώσπου ν’ αρχίσουν θέλει.
  • Χήρας κώλος που πονάει, άλλα πράματα ζητάει.
  • Άνθρωπος ο πολυβούλης και Θεός ο κοψοβούλης.
  • Θέλω την κι ας είναι χήρα και φτωχή και κακομοίρα.
  • Ήθελες κι εσύ κυρά μου, ήθελα κι εγώ ο καημένος.
  • Άντρα θέλω κάθε βράδυ κι ας κοιμάμαι στο σκοτάδι.
  • Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ‘χει ο πεθερός.
  • Άλλοι τα γένια πεθυμούν, κι άλλοι που τα ‘χουνε τα φτυούν.
  • Άλλος το ‘χει και το κατουρεί κι άλλος δεν το ‘χει και το λαχταρεί.

Ολιγάρκεια

  • Μάζευε κι ας είναι ρώγες.
  • Έκανε το σκατό του παξιμάδι.
  • Του γαϊδάρου η προκοπή, άχερα μες το παχνί.
  • Αυτός που δε ζητά πολλά τα έχει όλα τα καλά.

Επιλογές

  • Ή οκτώ λογιώ φαγί ή σαρδέλα μοναχή.
  • Άφησε το γάμο και πάει για πουρνάρια.
  • Ή ρούφα ή φύσα, και τα δυο δε γίνονται.
  • Διάλεξε, ξεδιάλεξε, στην κοπριά κατάντησε.
  • Διαλέοντας, διαλέοντας, πήρε τα αποζούμια.
  • Το γαμπρό και το πεπόνι όποιος τα διαλέει λαθώνει.
  • Χίλιες νύφες του γαμπρού και χίλιοι γαμπροί της νύφης.
  • Ψάρι μπαρμπούνι διάλεγε και γάιδαρο καμπούρη, γυναίκα ψηλοκάβαλη και χοίρο μακρυμούρη.

Εναλλακτικές λύσεις

  • Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι.
  • Καβαλικεύω γάιδαρο ώσπου να βρω ένα άτι.
  • Το ένα μάτι στο γιαχνί και τ’ άλλο στο πιλάφι.
  • Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
  • Αγάπα τον Θεό σου, κράτα και τον διάβολό σου.
  • Μάθε τέχνη κι άσ’ τηνε κι άμα πεινάσεις πιάσ’ τηνε.
  • Έχει κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια.
  • Το μοναστήρι να ‘ναι καλά, και από καλογήρους, χίλιους.
  • Όπου έχει δυο αγαπητικιές χαρά έχει μεγάλη, γιατί όταν μαλώνει με τη μια, κινάει και πάει στην άλλη.

Ποιότητα

  • Το καλό πράγμα αργεί να γίνει.
  • Τα καρύδια τα καλά, λίγα είναι κι ακριβά.
  • Το καλό το άλογο στ’ αχούρι το πουλάνε.
  • Ο καλός ο γεωργός κάνει το καλό χωράφι.
  • Ο καλός ο σαμαράς σκέφτεται και το γάιδαρο.
  • Αν αρτυθείς να είν’ αρνί, αν κλέψεις ναν’ χρυσάφι κι αν αγαπήσεις και καμιά, να τη ζηλεύει η γειτονιά.

Σιγουριά

  • Πάω αργά γιατί βιάζομαι.
  • Στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό.
  • Τήραζε ούγια κι αγόραζε πανί.
  • Βλέπε μόστρα κι αγόραζε πανί.
  • Μην αγοράζεις γουρούνι στο σακί.
  • Δάνειζε αλεύρι σ’ όποιον έχει στάρι.
  • Χαρτιά γραμμένα, στόματα βουλωμένα.
  • Μικρό καράβι παίναγε, μεγάλο καβαλίκα.
  • Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
  • Κεραμίδια που δε στάζουνε, μη τα σκαλίζεις.
  • Τάξε στην Παναγιά κερί, του διάβολου λιβάνι.
  • Όποιος καεί με το χυλό, φυσάει και το γιαούρτι.
  • Κάλλιο ένα και στο χέρι, παρά χίλια και καρτέρει.
  • Άναψε τ’ αγίου δυο κεριά και του δαιμόνου πέντε.
  • Παίναε τη θάλασσα, αλλά να περπατείς στην ξέρα.
  • Παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είναι μπαλωμένο.
  • Αν του τη δώσεις του φιδιού, δώσ’ τη του στο κεφάλι.
  • Όπου βλέπεις μάσα κάτσε κι όπου βλέπεις ξύλο τρέχα.
  • Αλάργα από πλώρη καραβιού και μουλαριού τον κώλο.
  • Φυλάξου απ’ την ώρα την κακιά να ζήσεις χίλια χρόνια.
  • Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.
  • Αν δε λαλήσουν τα όργανα, κι αν δε σφαχτεί ο τράγος, απίστευτο μου φαίνεται να ‘ναι δικός μου ο γάμος.
  • Μην κάνεις μη σου κάνουνε, μην πεις να μη σου πούνε, σε ξένη πόρτα μη χτυπάς, γιατί τη δική σου σπούνε.

Υποσχέσεις

  • Άπιαστα πουλιά, χίλια στον παρά.
  • Πίστευσε λαγό και κάλεσε κουμπάρο.
  • Αλαργινός ο κήπος, δωριανά τα λάχανα.
  • Ψάρια στο γιαλό, όσα θέλεις σου πουλώ.
  • Όρκος του Ρωμιού, πόρδος του γουρνιού.
  • Μην τάξεις σ’ άγιο κερί και σε παιδί κουλούρι.
  • Ο Μανώλης, με τα λόγια, χτίζει ανώγια και κατώγια.
  • Αλλιώς μας τα ‘λεγες παπά, πριν σε χειροτονήσουν.
  • Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι.
  • Τι το λες και δεν το κάνεις, την υπόληψή σου χάνεις.
  • Του γιου σου τάξε ψέματα και του γαμπρού σου αλήθεια.
  • Τα βόδια τα δένουν απ’ τα κέρατα, τον άνθρωπο απ’ το λόγο του.

Εμμονή

  • Ο νους του πουλιού στο κεχρί.
  • Ίδιο πρόσωπο έρχεται, ίδιο μαντάτο φέρνει.
  • Όλοι κοιτάζουν τον καβγά και η γριά το μέλι.
  • Ένα το ‘χει η Μαριορή, το στεγνώνει το φορεί.
  • Άμα το ‘χει η κούτρα σου να κατεβάζει ψείρες…
  • Το γύφτο κάναν βασιλιά κι αυτός γύρευε ρείκια.
  • Δώδεκα Απόστολοι, ο καθένας με τον πόνο του.
  • Το λύκο τον κουρεύανε, πούθε παν’ τα πρόβατα.
  • Όλοι κλαίν’ τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ’ αυλάκι.
  • Οι βιολιτζήδες άλλαξαν, μα ο χαβάς έμεινε ο ίδιος.
  • Το πολύ το «Κύριε ελέησον» το βαριέται κι ο παπάς.
  • Σ’ έναν δίνουν και δεν παίρνει, άλλον δέρνουν και δε φεύγει.
  • Γιάννη είχα, Γιάννη έχω, κι αν ποτέ μου θα χηρέψω, πάλι Γιάννη θα γυρέψω.

Προτιμήσεις

  • Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα.
  • Ο γεωργός θέλει βροχή κι ο κεραμάς την ξέρα.
  • Κάλλιο χήρα κακομοίρα, παρά κακοπαντρεμένη.
  • Κάλλιο μάνα του φονιά, παρά του σκοτωμένου.
  • Χαίρεται ο πεύκος τις δροσιές κι ο έλατος τα χιόνια.
  • Δώκαν του χωριάτη αυγό και το ‘θελε και ρουφηχτό.
  • Το αρεσούμενο του ανθρώπου, το καλύτερο του κόσμου.
  • Το γουρούνι το κράζουν για μαχτό και κείνο πάει για σκατό.
  • Άλλος θέλει τον παπά, άλλος την παπαδιά κι άλλος την παπαδοπούλα.
  • Άλλος τη θέλει όμορφη, άλλος τη θέλει να ‘χει, και άλλος κλείνει τα μάτια του και παίρνει, όποια του λάχει.

Προσαρμογή

  • Εμείς οι βλάχοι, όπως λάχει.
  • Κατά τα σκατά και το φτυάρι.
  • Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
  • Κατά τη λαχάνα και η καζάνα.
  • Δένδρο που λυγά, δε σπάζει.
  • Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
  • Κατά που μου ψάλλεις, σου κανοναρχώ.
  • Ό,τι κάνει ο κόσμος, θα κάνει κι ο Κοσμάς.
  • Βόσκει ο γάιδαρος εκεί που θα τον δέσουν.
  • Άπλωνε τα πόδια σου κατά το πάπλωμά σου.
  • Κατά το πάπλωμα και των ποδιών το ξάπλωμα.
  • Κατά πώς είν’ οι καιροί, έτσι και ν’ αρμενίζεις.
  • Νύφη, όχι καθώς ήξευρες, αλλά καθώς ηύρες.
  • Όποιος αέρας κι αν φυσά, ο μύλος πάντα αλέθει.
  • Όταν είσαι σφυρί χτύπα, όταν είσαι αμόνι δέχου.
  • Όταν σε γκρεμίσει τ’ άλογο, κατέβα τράβα το καπίστρι.

Ματαιότητα

  • Σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε.
  • Γεννιέται ο άνθρωπος για να πεθάνει.
  • Τι να πεθάνεις χωροφύλακας, τι να πεθάνεις ‘νωματάρχης.
  • Ένα καντήλι, ένας σταυρός και τέσσερα σταλίκια
    είναι του ανθρώπου η ζωή κι όλα τα μερακλίκια.

Ματαιοπονία

  • Ψάχνει ψύλλους στ’ άχυρα.
  • Τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει.
  • Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες.
  • Όποιος αέρα κυνηγά, αέρας τονε παίρνει.
  • Ο γέρος γάιδαρος στράτα δε μαθαίνει.
  • Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα.
  • Το δέντρο όταν ξεραθεί, το νερό δεν ωφελεί.
  • Στραβός βελόνι εγύρευε μέσα στην αχυρώνα.
  • Μια γριά μονοδοντού άντρα γύρευε η πορδού.
  • Κουτσός στον κάμπο έτρεχε να πιάσει καβαλάρη.
  • Όποιος φτύνει κατά πάνω, φτύνει τα μούτρα του.
  • Όποιος θρέφει ξένο σκύλο, η χαρά μόνο του μένει.
  • Σαπουνίζοντας γουρούνι, χάνεις χρόνο και σαπούνι.
  • Τον αράπη κι αν τον πλένεις, το σαπούνι σου χαλάς.
  • Τον τρελό κι αν ορμηνεύεις, κρύο σίδερο δουλεύεις.
  • Γάιδαρος είναι γάιδαρος, ας εφορεί και σέλλα και η γριά κι αν ομορφίζεται δεν γίνεται κοπέλα.

Αμεταβλησία

  • Παλιά μου τέχνη κόσκινο.
  • Βεζίρης έγινες, άνθρωπος δεν έγινες.
  • Έλλαξεν η χήνα κι εφόρησεν πάλι εκείνα.
  • Ίδιο πρόσωπο έρχεται, ίδιο μαντάτο φέρνει.
  • Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου.
  • Άλλαξε ο Μανωλιός, έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.
  • Γέρος γάιδαρος καινούρια περπατησιά δε βγάζει.
  • Του χοίρου το μαλλί δε γίνεται μετάξι.
  • Οι βιολιτζήδες άλλαξαν, μα ο χαβάς έμεινε ο ίδιος.
  • Όλα τα πουλιά πάνε κι έρχονται, και ο σπουργίτης αναμένει.
  • Η κουρούνα όπου κι αν πάει, τον κώλο της μαζί τον κουβαλάει.
  • Τη γύφτισσα έκαναν βασίλισσα κι αυτή το ντάλε-ντάλε.
  • Λάχανα στη μάνα μου, λάχανα στον άντρα μου, κάλλιο ήταν στη μάνα μου.
  • Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.

Βασιλιάδες

  • Το γύφτο κάναν βασιλιά κι αυτός γύρευε ρείκια.

Αρχή

  • Κάθε αρχή και δύσκολη.
  • Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται.
  • Η πρώτη μπουκιά είναι τρουβελιά.
  • Η κότα έκανε τ’ αυγό ή το αυγό την κότα;
  • Το φαΐ και το χέσιμο ώσπου ν’ αρχίσουν θέλει.
  • Μην καμαρώνεις στην αρχή προτού ιδείς το τέλος.

Ολοκλήρωση

  • Φάγαμε το βόδι κι αφήσαμε την ουρά του.
  • Αν δε γεμίσει το σακί πώς θα το πεις γεμάτο;
  • Αφού έκαμες την εκκλησιά, κάμε και τ’ άγιο βήμα.
  • Μην καμαρώνεις στην αρχή προτού ιδείς το τέλος.
  • Τον βουτηχτή μην τον κοιτάζεις στο βούτημα αλλά στο έβγαλμα.

Αναζήτηση

  • Ψάχνει ψύλλους στ’ άχυρα.
  • Θα το βρει η στραβή τ’ αρνί της.
  • Θα το βρει η τάβλα το καρφί της.
  • Καβάλα στο γάιδαρο και τον γάιδαρο γύρευε.
  • Στραβός βελόνι εγύρευε μέσα στην αχυρώνα.
  • Ο ξένος και ο ποταμός τον τόπο τους γυρεύουν.
  • Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τονε ζητούμε.
  • Ό,τι γυρεύει η νεροχελώνα, στο νερό τα βρίσκει όλα.
  • Όποιος χτυπάει του ανοίγουνε κι όποιος γυρεύει βρίσκει.

Ταχύτητα

  • Το γοργόν και χάριν έχει.

Αποφάσεις

  • Η νύχτα βγάνει επίσκοπο, η αυγή μητροπολίτη.

Πρωτοβουλία

  • Μη φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν.
  • Ο μπροστινός γίνεται του πισινού γεφύρι.

Δράση

  • Σε χύτρα που βράζει, μύγες δεν πηγαίνουν.

Ορμητικότητα

  • Βαστάτε Τούρκοι τ’ άλογα.
  • Στη βράση κολλάει το σίδερο.
  • Κώλος που δεν κρατιέται ρεζίλεμα θέλει.

Πράξη

  • Ό,τι πράξεις, θα εισπράξεις.
  • Θα πηδήξω τάτα, θα σε δω παιδάκι μου.
  • Σαν σ’ αρέσει η φάβα, σπείρε και κάνα λαθούρι.
  • Τι το λες και δεν το κάνεις, την υπόληψή σου χάνεις.

Χρησιμότητα

  • Κάθε δεντράκι με τον ίσκιο του.
  • Χώρια τα στέρφα από τα γαλάρια.
  • Πούλα τ’ άλογό σου και κράτα το γάιδαρό σου.
  • Όσο λείπει ο αφέντης κανένα δεν νοιάζει, μα όσο λείπει ο γάιδαρος, ούλοι βαρυγκωμάνε.

Προσπάθεια & Κόπος

  • Βαριά η καλογερική.
  • Η σφίξη βγάνει το λάδι.
  • Με τις πορδές δε βάφονται αβγά.
  • Αν δεν βρέξεις κώλο, ψάρια δεν τρως.
  • Βρέξ’ τον κώλο σου να φας μπαρμπούνι.
  • Θέλει κόπο το ραπάνι, κάθε τόπος δεν το κάνει.
  • Σαν σ’ αρέσει η φάβα, σπείρε και κάνα λαθούρι.
  • Θέρος-τρύγος-πόλεμος [στασιό δεν περιμένουν].
  • Γόνατα που δεν κοπιάζουν, κοιλιά δεν θεραπεύουν.
  • Για να το φας το μύγδαλο, πρέπει και να το σπάσεις.
  • Βόδι να μην αλώνιζε, κόρη να μην εγέννα και νιος να μην εθέριζε, ποτέ του δε θα ‘γέρνα.

Εμπειρία

  • Ο παθός και μαθός.
  • Τα παθήματα μαθήματα.
  • Η γριά η κότα έχει το ζουμί.
  • Μη ρωτάς γιατρό, ρώτα τον παθό.
  • Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια.
  • Άμα ξαναγίνω νύφη, ξέρω να χαμογελώ.
  • Αξίζει μια γερόκοτα σαράντα πουλακίδες.
  • Ζεματισμένος γάτος, φοβάται και το κρύο νερό.
  • Όποιος καεί με το χυλό, φυσάει και το γιαούρτι.
  • Πάντα νέο στο κατάρτι, πάντα γέρο στο τιμόνι.
  • Άκουσε γέρου συμβουλή και παιδεμένου γνώση.
  • Τα παθήματα των πρώτων γιοφύρι των δευτέρων.
  • Ζήε γέρο να παθαίνεις, ζήε γέρο να μαθαίνεις.
  • Πέντε μήνες έναν κόμπο, ένα μήνα πέντε κόμπους.
  • Να ξαναγενόμουν νύφη, θα ‘ξερα να προσκυνήσω.
  • Γερόντων πάρε τη βουλή κι ανθρώπων μαθημένων, οπού έχουνε πολύ ψωμί και αλάτι φαγωμένο.

Αλλαγή

  • Ρόδα είναι και γυρίζει.
  • Παλιό μουλάρι, καινούργια περπατησιά.
  • Άλλοι παπάδες ήρθανε, άλλα Βαγγέλια φέραν.
  • Θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός.
  • Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια.
  • Άλλες νυφάδες ήρθανε, άλλα κουλούρια πλάθουν.

Καινούργιο

  • Καινούργιο κόσκινο και πού να σε κρεμάσω.
  • Καινούριο φίλο έπιασες, παλιό μη λησμονήσεις.
  • Άμαθος βρακί εφόρει, κάθε πάτημα το εθώρει.
  • Συμπεθέροι και κουμπάροι, τον πρώτο χρόνο έχουν τη χάρη.

Αποκαλύψεις

  • Ο Θεός κι ο γείτονας.
  • Η νύχτα έχει αυτιά και η ημέρα μάτια.
  • Όταν ανακατεύεις τα σκατά, βρομάνε.
  • Ο τοίχος έχει αυτιά και ο κάμπος έχει μάτια.
  • Μας μάθανε οι Κρητικοί πως είμαστε Χανιώτες.
  • Ο βήχας, ο έρωτας και το χρήμα δεν κρύβονται.
  • Τον ξένο μες στο σπίτι σου για μάρτυρα τον έχεις.
  • Πάω να πω τoν πόνο μου και λέω την πομπή μου.
  • Όποιος κρυφοπαντρεύεται, φανερά πομπεύεται.
  • Αμ’ πότε σε ξεβράκωσα και δεν ήσουνα χεσμένος;
  • Ειπέ του φίλου μυστικό, να σε πνίξει απ’ το λαιμό.
  • Αν δεν το δείχνει η γίδα, το δείχνει το κέρατό της.
  • Κι αλευρωμένος να ‘ναι ο ποντικός, η γάτα τον γνωρίζει.
  • Θέλει η πουτάνα να κρυφτεί, μα η χαρά δεν την αφήνει.
  • Η γυναίκα όταν παντρευτεί και το μουλάρι όταν σαμαρωθεί [δείχνουν τις πληγές τους].

Ετοιμότητα

  • Αν θα ζυμώσεις το ταχύ, αποβραδίς κοσκίνα.
  • Τούμπανα στη γειτονιά σου, δέξου τα και στη γωνιά σου.

Επιμονή

  • Ο επιμένων νικά.
  • Λέγε-λέγε το κοπέλι, κάνει την κυρά και θέλει.

Πολυπραγμοσύνη

  • Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς.
  • Ράβε-ξήλωνε, δουλειά να μη σου λείπει.
  • Ή ρούφα ή φύσα, και τα δυο δε γίνονται.
  • Και στο φούρνο και στο μύλο δε γίνεται.
  • Δεν χωράνε δυο καρπούζια σε μια μασχάλη.
  • Όπου πολλά μπερδεύεται και πολλά πομπεύεται.
  • Όσο είν’ ο νους μου στο χωράφι, τόσα βόιδα να βρεθούνε.

Ευκαιρίες

  • Έπεσε ο λύκος στ’ άντερα.
  • Το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη.
  • Βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πέντε-έξι.
  • Το ποτάμι κάθε μέρα κούτσουρα δεν κατεβάζει.
  • Χαίρου τον καλό καιρό, γιατί ο κακός δε λείπει.
  • Ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας.
  • Όταν έχεις και δεν τρως, πρέπει να σε δει γιατρός.
  • Εγώ στραβώνω και πουλώ και συ ιδές και αγόραζε.
  • Μην αποδιώχνεις το καλό στην πόρτα σου σαν έρθει.
  • Γαμεί η χελώνα το λαγό, όταν ο αετός είναι από πάνω.
  • Όταν σου τρέχει, τρέχα το [κι αν δεν σου τρέχει στέκα]
  • Πάρε με όταν μ’ εύρης για να μ’ έχεις όταν θέλεις.
  • Βρήκες καιρό, αρμένιζε, καιρό μην περιμένεις γιατί ο καιρός τα πράγματα δεν ξέρεις πώς τα φέρνει.

Διευθέτηση

  • Θα το βρει η στραβή τ’ αρνί της.
  • Θα το βρει η τάβλα το καρφί της.
  • Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι.
  • Όποιος χτυπάει του ανοίγουνε κι όποιος γυρεύει βρίσκει.

Δυνατότητες

  • Κατά το νιο και τ’ άρματα.
  • Δεν μπορώ θα πει δεν θέλω.
  • Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
  • Πού πας ξυπόλητος στ’ αγκάθια.
  • Ένα βρακί δυο κώλους δε χωρεί.
  • Δεμένο σκυλί, πρόβατα δε φυλάει.
  • Ο μύλος αυτό που του βάνεις αλέθει.
  • Κώλοι υπάρχουν, λεφτά δεν υπάρχουν.
  • Με κουβαλητό νερό ο μύλος δε γυρίζει.
  • Τι είναι ο κάβουρας, τι είναι το ζουμί του.
  • Με τον παρά μου, γαμώ και την κυρά μου.
  • Μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα δεν γίνεται.
  • Θεού θέλοντος και καιρού επιτρέποντος.
  • Το μεγάλο το καράβι θέλει και βαθιά νερά.
  • Δεν χωράνε δυο καρπούζια σε μια μασχάλη.
  • Άπλωνε τα πόδια σου κατά το πάπλωμά σου.
  • Ο άνθρωπος ό,τι μπορεί κι ο Θεός ό,τι θέλει.
  • Σιγά-σιγά τα όργανα κι είναι φτωχός ο γάμος.
  • Η γριά δεν είχε δόντια κι ήθελε και παξιμάδια.
  • Ο καλός μύλος αλέθει και κριθάρι και σιτάρι.
  • Κατά το πάπλωμα και των ποδιών το ξάπλωμα.
  • Θέλει κόπο το ραπάνι, κάθε τόπος δεν το κάνει.
  • Γύφτος παπάς δεν γίνεται κι αν γίνει δε βλογάει.
  • Εκεί που ‘ναι τα δόντια λείπουνε τα παξιμάδια.
  • Άνθρωπος που δεν βλάπτει αυτός και δεν ωφελεί.
  • Σαν δεν ξέρεις να υφάνεις, τα μασούρια τι τα βάνεις.
  • Ας ήμουν νιος και να ‘ξερα, γέρος και να μπορούσα.
  • Ο κουτσός με το ‘να πόδι δίνει μια και πάει στην Πόλη.
  • Όταν σου πέφτουνε τα δόντια, θα το φας νερόβραστο.
  • Κι αν έχει ο γάιδαρος φωνή, για ψάλτη δεν τον κράζουν.
  • Όλα γίνονται. Μόνο του σπανού τα γένια δεν φυτρώνουν.
  • Αν δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις να σε ξύσει κανένας άλλος.
  • Του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο, δέκα φορές είν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο.

Μέσα & Μέθοδοι

  • Βάλε αλεύρι, κάμε πίτα.
  • Κατά τα σκατά και το φτυάρι.
  • Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια.
  • Καιρός πανιά, καιρός κουπιά.
  • Κατά τη λαχάνα και η καζάνα.
  • Θέλει να κλάνει με ξένο κώλο.
  • Τρελός ράφτης, μακριά κλωστή.
  • Με το βελόνι πηγάδι δεν ανοίγεται.
  • Άσπαστα τ’ αυγά δεν πάνε στο τηγάνι.
  • Όποιος έχει τα γένια, έχει και τα χτένια.
  • Η καλή νέστρα και με το κουτάλι γνέθει.
  • Όποιος έχει το πεπόνι, έχει και το μαχαίρι.
  • Η κότα και η γυναίκα τρώγονται με το χέρι.
  • Έχουμε ξένο το γαμπρό και δανεικιά τη νύφη.
  • Ένα το ‘χει η Μαριορή, το στεγνώνει το φορεί.
  • Τον κώλο βάζει ο μάγειρας, σκατά θα μαγειρέψει.
  • Ο λόγγος δεν εφοβήθη το τσεκούρι μα το στειλιάρι.
  • Αν χάσουμε το τσεκούρι μας, μας μένει το στειλιάρι.
  • Είχε ο φρόνιμος χουλιάρι κι έτρωγε ο ζουρλός μ’ εκείνο.
  • Βάρα για να σε φοβούνται ή κλαίγε για να σε λυπούνται.
  • Άλλοι ζιούσιν με τον κόπον κι άλλοι ζιούσιν με τον τρόπον.
  • Και ο μεγάλος γάμος κούρταλα κι ο μικρός κουρταλίσματα.
  • Τώρα που έγινε η θάλασσα γιαούρτι, δεν έχουμε κουτάλια.
  • Αν βάζεις τον κώλο σου να σου κάνει δουλειά, σκατά δουλειά θα κάνει.

Εμπόδια & Δυσκολίες

  • Κάθε εμπόδιο για καλό.
  • Η σφίξη βγάνει το λάδι.
  • Κάθε αρχή και δύσκολη.
  • Έβαλε ο διάολος την ουρά του.
  • Όλ’ ανάποδα κι ο γάμος την Τετράδη.
  • Μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες.
  • Όποιος αγαπά το μέλι δε φοβάται τα μελίσσια.
  • Ο θεός οικονομάει κι ο διάολος τα χαλάει.
  • Ξαπλωμένος, κανείς δεν σκοντάφτει.
  • Όλα του γάμου δύσκολα κι η νύφη γκαστρωμένη.
  • Θέλει ν’ ανθίσει το δενδρί μα η πάχνη δεν τ’ αφήνει.
  • Εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα.
  • Όποιος δεν έχει παντρέψει κόρη και δεν έχει κτίσει σπίτι, δεν ξέρει τι θα πει πρόβλημα.

Ευκολία

  • Ηύρ’ ο κουτσός κατήφορο.
  • Είναι πολλοί μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.

Βάσανα

  • Τι έχεις Γιάννη; Τι είχα πάντα.
  • Τραβάει του λιναριού τα πάθη.
  • Η κακή ζωή του χάρου μοιάζει.
  • Και τα καλά δεχούμενα, και τα κακά.
  • Ο θεός βλέπει βουνά και ρίχνει χιόνι.
  • Γριά δεν είχε βάσανα και αγόραζε γουρούνι.
  • Και με τα χίλια βάσανα, πάλι η ζωή γλυκιά ‘ναι.
  • Άσωστα τα βάσανά του, μ’ άσωστα και τα κακά του.

Λύσεις

  • Δίνει ο Θεός την πληγή, δίνει και το βοτάνι.

Επιδείνωση

  • Έτρεχε να μη βραχεί κι έπεσε στο ποτάμι.
  • Διώξαμε την αλεπού και μπήκε το λιοντάρι.
  • Το πρωινό κακός, το βράδυ χειρότερος.
  • Είχαμε τόσα σκατά, ήρθε και η Σκατομαριά.
  • Ήταν στραβό το κλήμα, το ‘φαγε κι ο γάιδαρος.
  • Όταν θα ‘ρθει ένα κακό, σέρνει μαζί του κι άλλο.
  • Πώς πάν’ αράπη τα παιδιά σου; Όσο πάνε και μαυρίζουνε.
  • Καλό είν’ η συμφορά να έρθει μοναχή της, παρά μαζί κι η μάνα της και η αδελφή της.

Παγίδες

  • Πιάστηκε σαν τον ποντικό στη φάκα.
  • Το τυρί το είδες, τη φάκα δεν την είδες;
  • Όταν περνάνε τα καλά πουλιά στήνουμε ξόβεργα.
  • Όποιος σκάβει το λάκκο τ’ αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα.

Ρίσκο

  • Πού πας ξυπόλητος στ’ αγκάθια.
  • Ξύνεται στην γκλίτσα του τσοπάνη.
  • Γίδα που τρέχει στον γκρεμό, ποτέ δεν έχει σκοτωμό.
  • Όποιο πρόβατο φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος.
  • Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρών’ οι κότες.
  • Όποιος τρώει με το διάβολο, πρέπει να ‘χει μακρύ κουτάλι.
  • Όποιος πηδάει πολλά παλούκια, στο τέλος κάποιο θα μπει στον κώλο του.

Κίνδυνος

  • Μην παίζεις με τη φωτιά.
  • Μην πατάς φίδι στην ουρά.
  • Ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια.
  • Εις το σιγαλό ποτάμι σήκωσε ψηλά τα ρούχα.
  • Μήτε το διάολο να δεις, μήτε το σταυρό σου να κάνεις.
  • Πολλές φορές πάει η στάμνα για νερό, μα μια φορά θα σπάσει.
  • Όποιος τα φίδια κυνηγά, φίδι θα τον δαγκώσει, και όποιος τον κίνδυνο αγαπά, αυτός θα τον σκοτώσει.

Διαπραγματεύσεις

  • Μικρό καράβι παίναγε, μεγάλο καβαλίκα.
  • Παίνευε τα βουνά κι αγόραζε στον κάμπο.

Διαφωνία

  • Άλλος το μακρύ του κι άλλος το κοντό του.
  • Στο μπόι σου βρίσκεις, στη γνώμη σου δε βρίσκεις.

Πειθώ

  • Τα λόγια γυρίζουν το ποτάμι.
  • Με το ζόρι παντρειά δε γίνεται.
  • Όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος.
  • Με το στανιό ο σκύλος μαντρί δε φυλάει.
  • Λέγε-λέγε το κοπέλι, κάνει την κυρά και θέλει.
  • Ή με το γλυκό στα χείλη, ή με το πουγκί στο χέρι.
  • Σ’ έναν δίνουν και δεν παίρνει, άλλον δέρνουν και δε φεύγει.
  • Πότε με τα καρύδια του, πότε με τον χαλβά του, ήφερε την καλόγρια εις τα θελήματά του.

Βοήθεια

  • Όταν θέλει ο Θεός, βοηθούν κι οι Άγιοι.
  • Αχόρταγο κι αχάριστο, ποτέ να μη βοηθάς.
  • Χωρίς κουπιά και άρμενα, Αϊ-Νικόλα βόηθα.
  • Πρώτη βοήθεια του θεού, δεύτερη του γειτόνου.
  • Οι τριφτάδες κι ο χυλός ώσπου να σηκωθείς ορθός.
  • Άζωστος τρέχει ο γείτονας και ο συγγενής ζωσμένος.
  • Μια στενοχώρια που μοιράζεται είναι μισή στενοχώρια.
  • Όποιος περιμένει από τη γειτονιά, γεύεται μα δε δειπνά.
  • Δωσ’ μου κυρά τον άνδρα σου και παρ’ τον κόπανό μου.

Καθήκον

  • Δέσε το γάιδαρο κι ας τονε φάει ο λύκος.

Ομαδικότητα

  • Γι’ αυτό οι Χιώτες πάνε δυο-δυο.
  • Από ‘να λιθάρι, αλεύρι δεν βγαίνει.
  • Σε ένα καζάνι βράζουμε και έναν πόνο λέμε.
  • Όπου κατουρούν πολλοί μαζί, κυλάει ποτάμι.
  • Όπου πεθαίνουνε πολλοί, θάνατο δε φοβάσαι.
  • Κράτα με να σε κρατώ, ν’ ανεβούμε στο βουνό.
  • Χτίζει σπίτια η ομόνοια, τα γκρεμίζει η διχόνοια.
  • Ο ένας υφαίνει το πανί και ο άλλος το μασουριάζει.
  • Πώς πάνε οι στραβοί στον Άδη; ένας κοντά στον άλλονε.

Συνέργεια

  • Κι εγώ κακό χερόβολο και συ κακό δεμάτι.
  • Ο μπροστινός γίνεται του πισινού γεφύρι.
  • Κράτα με να σε κρατώ, ν’ ανεβούμε στο βουνό.
  • Το ‘να χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο.
  • Δυο πέτρες αν δε μονοιάσουν, αλεύρι δεν βγάζουν.

Εργασία

  • Μερεμέτα και σκαπέτα.
  • Βρήκαμε μαλλί να ξάνουμε.
  • Η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη.
  • Τζάμπα δούλευε, τζάμπα μην κάθεσαι.
  • Ράβε-ξήλωνε, δουλειά να μη σου λείπει.
  • Του γεωργού η δουλειά στ’ αλώνι φαίνεται.
  • Η αλεπού ξενοδούλευε κι εργάτες έπαιρνε.
  • Μονάχος δούλευε, ποτέ δεν θ’ αποστάσεις.
  • Όποιος γελάει τη γη, και η γης τόνε γελάει.
  • Όσο θέλεις δούλευε, όσα θέλει ο Θεός σου δίνει.
  • Δεξί χέρι η εργασία κι αριστερό η οικονομία.
  • Η αξίνα θέλει κώλο και κομμάτι απ’ άλλον κώλο.
  • Σάββατο να’ ναι μάστορα κι ας είναι χίλιες ώρες.
  • Έβγα νύφη απ’ το χορό και έμπα στο χερόμυλο.
  • Ήρθα εδώ να ξανασάνω κι εύρηκα μαλλί να ξάνω.
  • Θέρος-τρύγος-πόλεμος [στασιό δεν περιμένουν].
  • Με χόρτασε η μάνα μου, μα σαν τα χέρια μου όχι.
  • Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
  • Τον δουλευτή σου πλέρωνε και ψυχικά μην κάνεις.
  • Όποιος δουλεύει σαν δούλος, κοιμάται σαν αφέντης.
  • Ο παπουτσής ξυπόλητος κι ο ράφτης μπαλωμένος.
  • Ωσάν το σκλάβο δούλευε και ωσάν τον άρχο τρώγε.
  • Η έγνοια κάνει τη δουλειά κι η ξεγνοιασιά τον ύπνο.
  • Αν ήταν καλή η δουλειά, θα δούλευε κι ο Δεσπότης.
  • Όποια έχει ρόκα και παιδί, στη γειτονιά να μην εβγεί.
  • Η δουλειά δεν είν’ ντροπή και ντροπή είν’ η τεμπελιά.
  • Απ’ το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
  • Έκατσε η δουλειά στην πόρτα και κυνήγησε τη φτώχεια.
  • Όποιος κάνει τη δουλειά μου, τρώγει και τον παρά μου.
  • Άλλη να μην ειπείς δουλειά, ‘ξον από κείνη του σκαφτιά.
  • Η γαϊδούρα σαράντα πουλάρια έκανε και το σαμάρι δεν της έλειψε.
  • Τα πολλά χέρια στα μαλλιά, τα λίγα στο τυρί και τα ξερά στο βούτυρο.
  • Όσο με βόηθηκε η νύχτα και η αυγή, δε με βόηθηκε μήτε μάνα μήτε αδερφή.

Καριέρα

  • Βεζίρης έγινες, άνθρωπος δεν έγινες.
  • Παπάς εγίνεις Κώστα; Το ‘φερ’ η κατάρα.
  • Όποιος έκανε γούμενος, έκανε και κελάρης.
  • Οι μούτσοι που πηδάγαμε γίναν καπεταναίοι.
  • Αν δε σε κλάσει ο μάστορης, δε γίνεσαι τεχνίτης.
  • Σαν θέλει η μοίρα, μυλωνάς γίνεται και δεσπότης.
  • Για να γίνεις ηγούμενος, πρέπει να σε πηδήξει ο προηγούμενος.
  • Ούτε διάκο σ’ είδαμε ούτε πρωτοσύγκελο, και συ δεσπότης έγινες;
  • Τ’ αγγειά γινήκαν θυμιατά και τα σκατά λιβάνι. Οι βλάχοι γίναν δήμαρχοι κι οι γύφτοι καπετάνιοι.
  • Ποτέ σου μην περιφρονείς τα κάτω σκαλοπάτια, γιατί σ’ αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.

Εξειδίκευση

  • Θέλει τέχνη τ’ όργανο.
  • Έκαστος εφ’ ω ετάχθη.
  • Παλιά μου τέχνη κόσκινο.
  • Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς.
  • Ξέρει η κλώσα πώς πατεί τα πουλιά της.
  • Ξέρει ο τσουκαλάς πού κολλάει τα’ αυτιά.
  • Όσοι φορούν μαχαίρι δεν είναι και μαγέροι.
  • Κι αν κελαηδάει η οχιά, δεν είναι καρδερίνα.
  • Η τέχνη θέλει μάστορη κι η φάβα θέλει λάδι.
  • Μάθε τέχνη κι άσ’ τηνε κι άμα πεινάσεις πιάσ’ τηνε.
  • Τέχνη θέλει το πριόνι κι όποιος το βαστά να ιδρώνει.
  • Άλλη η δουλειά του ναύτη, κι άλλη του καντηλανάφτη.
  • Έκαστος στο είδος του [και ο Λουμίδης στους καφέδες].
  • Το αμπέλι, θέλει αμπελουργό, το σπίτι νοικοκύρη και το καράβι, στο γιαλό, θέλει καραβοκύρη.

Ηγεσία & Διοίκηση

  • Το ψάρι βρομάει απ’ το κεφάλι.
  • Κερά εσύ, κερά κι εγώ, ποια θα πάει για νερό;
  • Όταν το δείρεις το σκυλί, κακό κυνήγι κάνεις.
  • Άλλοι παπάδες ήρθανε, άλλα Βαγγέλια φέραν.
  • Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται.
  • Πρώτα μάθε να γροικάς και ύστερα να διατάζεις.
  • Ηύραμεν ζουρλόν παπάν, και όλη μέρα ψάλλωμεν.
  • Όλα του πρέπουνε του νιου, εκτός απ’ το κουμάντο.
  • Καλύτερα πρώτος στο χωριό, παρά δεύτερος στη πόλη.
  • Όποιος διατάζει κι όποιος κλάνει ποτέ του δεν κουράζεται.
  • Όσο λείπει ο αφέντης κανένα δεν νοιάζει, μα όσο λείπει ο γάιδαρος, ούλοι βαρυγκωμάνε.

Γραφειοκρατία

  • Χαρτιά γραμμένα, στόματα βουλωμένα.

Επιχειρήσεις

  • Κάλλιο δούλο κλέφτη, παρά συνέταιρο.

Εμπόριο & Πωλήσεις

  • Συχνοπούλα και λιγοκέρδιζε.
  • Το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη.
  • Πούλαγε ακριβά και ζύγιαζε σωστά.
  • Ο διάβολος γίδια δεν είχε και τυρί επούλαγε.
  • Εγώ στραβώνω και πουλώ και συ ιδές και αγόραζε.
  • Ό,τι έχει ο καθένας στην πανέρα του, αυτό διαλαλεί.
  • Μάθε τέχνη για να ζήσεις και πραμάτεια να πλουτίσεις.

Χρήμα

  • Έχεις λιλιά, έχεις λαλιά.
  • Έχεις γρόσα, έχεις γλώσσα.
  • Τα τάλαρα παντρεύουν τ’ άλαλα.
  • Άρπαξε να φας και κλέψε να ‘χεις.
  • Γρόσια στο πουγκί, ψάρια στο βουνί.
  • Έχεις παράδες; Σου κάνουν τεμενάδες.
  • Όταν έχει το πουγκί σου, όλοι είναι φίλοι σου.
  • Το χρήμα κάνει ρήτορα κι η φτώχεια κακομοίρη.
  • Για τον παρά κολάζεσαι, με τον παρά κι αγιάζεις.
  • Τα λεφτά είναι δανεικά, χέρια αλλάζουν τακτικά.
  • Σέρνει ο λαγός τον λέοντα με το χρυσό το ράμμα.
  • Γουναράδες βρωμεροί, μα στην τσέπη όλο φλουρί.
  • Με το βελόνι τα μαζώνει και με το φτυάρι τα σκορπάει.
  • Ο πλούσιος έχει τα φλουριά, έχει ο φτωχός τα γλέντια.
  • Παράς κοντά με τον παρά και συμφορά με τη συμφορά.
  • Ο σπόρος κι ο παράς, αν δεν σκορπιστούν δεν αυγαταίνουν.
  • Τ’ άσπρα μιλούν, τ’ άσπρα λαλούν, τ’ άσπρα είν’ που κουβεντιάζουν.

Πλούτος

  • Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.
  • Όπου είναι τα πολλά, εκεί πάνε και τα λίγα.
  • Όποιος πλουταίνει με το νου, γλήγορα φτωχαίνει.
  • Κανένας δεν πλουταίνει αν δεν τον φάει ξένη ψείρα
  • Αν δεν πεινάσουν οι φτωχοί, οι πλούσιοι δε χορταίνουν.
  • Ο πλούσιος που παρακαλάει το Θεό, κακό έχει στο νου του.
  • Αν κάμεις και καλά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.
    Αν κάμεις και κακά παιδιά, τα πλούτη τι τα θες.

Αφθονία

  • Σιγά μη χάσει η Βενετιά βελόνι.
  • Χέζει ο κώλος του λεφτά και κατουράει λάδι.
  • Τα πολλά και τα περίσσια μας χαλάσανε τα ίσια.
  • Όποιος έχει πολύ πιπέρι, ρίχνει και στα λάχανα.
  • Κουλούρια φτιάνει ο μυλωνάς τινάζοντας τα γένια.
  • Να ‘καναν οι μύγες μέλι, τρεις οκάδες τον παρά.

Πολυτέλεια

  • Όλα τα ‘χε η Μαριορή, ο φερετζές της έλειπε.
  • Εδώ ψωμί δεν έχουμε, ραπανάκια για την όρεξη.
  • Καλά είν’ τα φαρδομάνικα, μα είν’ για δεσποτάδες.
  • Τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους κώλους.
  • Τι του λείπει του ψωριάρη, φούντα με μαργαριτάρι.
  • Ο κώλος μας ξεβράκωτος κι η σκούφια μας με φιόρα.
  • Δεν είχε ο φτωχός να φάει κι έκανε για την ψυχή του.
  • Όλοι με χρυσά βελούδα, ποιος τα βόσκει τα γαϊδούρια;

Ιδιοκτησία

  • Σε ξένο χωράφι, δρεπάνι μη βάζεις.
  • Το μισιακό γαϊδούρι το τρώει ο λύκος.
  • Εγώ σ’ έχτισα φούρνε μου κι εγώ θα σε χαλάσω.
  • Μικρό – μικρό τ’ αλώνι σου, μα είν’ κατάδικό σου.
  • Το δικό σου δεν το θέλω, το δικό μου δεν τ’ αφήνω.
  • Αμπέλι του χεριού σου, συκιά του κυρού σου και ελιά του παππού σου.

Κόστος & Τιμή

  • Η φτήνια τρώει τον παρά.
  • Να λιλί, δώσ’ μου τσιτσί.
  • Γάμος χωρίς σφαχτά δεν γίνεται.
  • Σαράντα τ’ άλογο κι εξήντα το σαμάρι.
  • Το φτηνό το κρέας το τρώνε τα σκυλιά.
  • Τα καρύδια τα καλά, λίγα είναι κι ακριβά.
  • Σκότωνε τρελούς και πλήρωνε τζερεμέδες.
  • Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι.
  • Σακάκι πληρώνεις, σακάκι παίρνεις. Μανίκι πληρώνεις, μανίκι παίρνεις.

Σπατάλη

  • Καλή ζωή, κακή διαθήκη.
  • Τρελός ράφτης, μακριά κλωστή.
  • Ζει στα άνθη και ψοφά στα κωλόπανα.
  • Μέχρι να ’ρθει η γνώση, πάει το γρόσι.
  • Τα κακοσυναγμένα κακοσκορπισμένα.
  • Τ’ ακριβού το τίποτε, σε χαροκόπου χέρια.
  • Ξεφάντωνε, ξεφάντωνε, άδειασε το πουγκί μας.
  • Με το βελόνι τα μαζώνει και με το φτυάρι τα σκορπάει.
  • Όπου βγάνεις και δεν βάνεις, γλήγορα στο πάτο φτάνεις.
  • Τον χουβαρντά τον αγαπά ο καφετζής μα για γαμπρό του δεν τον θέλει.
  • Όποιος θέλει ν’ αγαπήσει, θέλει να χασομερήσει, θέλει άσπρα να ξοδιάσει και να μη τα λογαριάσει.

Κέρδος

  • Συχνοπούλα και λιγοκέρδιζε.
  • Κατά τα κέρδη μου κρίνω το πανηγύρι.
  • Πέντε αν δεν χάσεις, δέκα θα κερδίσεις.
  • Το πράμα που γεννάει εκείνο και ψοφάει.
  • Το κέρδος δεν ευχαριστεί όσο η ζημιά λυπεί.
  • Ήρθε κι άλλος απ’ την Κω και γυρεύει μερτικό.

Μετρήσεις

  • Τα μισά της χιλιάδας πεντακόσια.
  • Ο λύκος από τα μετρημένα τρώει.
  • Μέτρα κεφάλια και κόβε σκούφιες.
  • Δέκα τα λέμε κι εννιά τα βρίσκουμε.
  • Κοντακιανός λογαριασμός, παντοτινή αγάπη.
  • Τρεις το λάδι, δυο το ξίδι, πέντε το λαδόξιδο.
  • Καθένας με το μέτρο του, μετράει το χασέ του.
  • Καθένας με τον πήχη του μετράει το πανί του.
  • Σαν πόσα βατσινόμουρα στον κώλο της αρκούδας;
  • Προτού σκάσουν τα αυγά, άρχισε να μετράει τα πουλιά.
  • Η αρκούδα το κόκαλο το μετράει πρώτα στον πισινό της κι ύστερα το τρώει.
  • Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει, χίλια καντάρια σίδερο, πόσες βελόνες βγάζει;

Χρέη

  • Το βερεσέ κρασί δυο φορές μεθεί.
  • Δάνειζε αλεύρι σ’ όποιον έχει στάρι.
  • Από κακοπληρωτή κι ένα σακί άχερο.
  • Όλα μας τα χρέγια κρεμμύδια να ήτανε.
  • Δανεικό κυρά τ’ αλεύρι, δανεικό και το προζύμι.
  • Τα δανεικά τα ρούχα ζεστασιά δεν σου κρατούν.
  • Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
  • Το δανεισμένο πάει γελώντας κι έρχεται κλαίγοντας.
  • Ο μπακάλης αν μπαταξιάνει, τα παλιά τεφτέρια πιάνει.
  • Ούτε στον πλούσιο να χρωστάς ούτε στο Θεό να δανείζεις.

Διαφθορά

  • Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει.
  • Άρπαξε να φας και κλέψε να ‘χεις.
  • Ξένο ψωμί ήταν που ‘τρωγε, δικό του το μαχαίρι.
  • Ή με το γλυκό στα χείλη, ή με το πουγκί στο χέρι.
  • Αν δεν λαδώσεις τους τροχούς, η άμαξα δεν τρέχει.
  • Παρά να τα πάρει άλλος, κάλλιο εγώ που ‘μαι κουμπάρος.

Ταξίδι

  • Κανένας δεν πλουταίνει αν δεν τον φάει ξένη ψείρα

Παιχνίδια

  • Όποιος χάνει στα χαρτιά, κερδίζει στην αγάπη.

Χόμπυ

  • Του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο, δέκα φορές είν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο.

Απολαύσεις & Ηδονές

  • Η φτώχεια θέλει καλοπέραση.
  • Ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας.
  • Το γέλιο χάνει την τιμή, το κολατσιό το γιόμα και το μικρό το δειλινό χάνει το μέγα δείπνο.

Πορνεία

  • Να ‘χα πουτάνας ριζικό και ακαμάτρας μοίρα.
  • Το ράσο θέλει καλοπέραση κι η πουτανιά φτιασίδι.
  • Πουτάνα με τα κλάματα και κλέφτης με τους όρκους.
  • Ούτε εκκλησιά χωρίς καμπάνα, ούτε χωριό χωρίς πουτάνα.

Γιορτή & Διασκέδαση

  • Κυριακή κοντή γιορτή.
  • Όπου γάμος και χαρά, η Βασίλω πρώτη.
  • Παντού φτωχός, στο πανηγύρι πλούσιος.
  • Σάββατο ως την Κυριακή, είναι κοντά η εορτή.
  • Ξεφάντωνε, ξεφάντωνε, άδειασε το πουγκί μας.
  • Έβγα νύφη απ’ το χορό και έμπα στο χερόμυλο.
  • Παρασκευή και Σάββατο, ποτέ άφεγγο δε μένει.
  • Ο πλούσιος έχει τα φλουριά, έχει ο φτωχός τα γλέντια.

Φαΐ

  • Σε ξένο φαΐ αλάτι να μη ρίχνεις.
  • Η πρώτη μπουκιά είναι τρουβελιά.
  • Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο.
  • Άδειο σακί δε στέκεται, γεμάτο δε λυγάει.
  • Φάβα χωρίς κρομμύδι, γάμος χωρίς παιχνίδι.
  • Φασουλάδα τρομερή, κάθε βήμα και πορδή.
  • Φάε κουμπάρε ελιές, καλό είν’ και το χαβιάρι.
  • Μία κοιλιά, καλή κοιλιά, κρατάει πέντε ημέρες.
  • Καλά είν’ τα ρουπακόφυλλα με το ρογί το λάδι.
  • Αγρύπνησε να κοιμηθείς και πείνασε να φάγεις.
  • Το πολύ φαγί σπληνιάζει και το λίγο μαραζιάζει.
  • Όταν έχεις και δεν τρως, πρέπει να σε δει γιατρός.
  • Πρώτα θεμέλια του σπιτιού, ψωμί, κρασί και λάδι.
  • Κουμπάρε φάε και ψωμί· καλά είν’ και τα κοψίδια.
  • Ωσάν το σκλάβο δούλευε και ωσάν τον άρχο τρώγε.
  • Όπου βλέπεις μάσα κάτσε κι όπου βλέπεις ξύλο τρέχα.
  • Ο τρελός με την τρελάρα του, γεμίζει την κοιλάρα του.
  • Του παιδιού η κοιλιά κοφίνι και τρελός όποιος του δίνει.
  • Το γέλιο χάνει την τιμή, το κολατσιό το γιόμα και το μικρό το δειλινό χάνει το μέγα δείπνο.
  • Καλογέροι για δουλειά, ούτε κρίση ούτε λαλιά.
    Καλογέροι για φαΐ, όλοι εδώ οι ορφανοί.

Μαγειρική

  • Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει.
  • Να λείπαν τα πιπέργια μου, να δω τις μαγειριές σου.
  • Κανείς δεν ξέρει τι μαγειρεύει του αλλουνού το τσουκάλι.

Αλκοόλ

  • Πίναμαν και λέγαμαν.
  • Κρασί παλιό και λάδι νιό.
  • Δώσ’ κρασί, να βγει η αλήθεια.
  • Το βερεσέ κρασί δυο φορές μεθεί.
  • Ο τρελός είδε τον μεθυσμένο κι έφυγε.
  • Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
  • Εις υγείαν των ερώτων, το ποτήριον το πρώτον.
  • Κρασί σε πίνω για καλό και συ με πας στο βράχο.
  • Αυτά που θες ξενέρωτος, τα κάνεις μεθυσμένος.
  • Όσο πίν’ η πεθερά μας, τόσο μας καλοχαιρετάει.
  • Το μαγκούφι το κρασί, την καρδούλα μου τη σείει.
  • Ο Οκτώβρης θέλει γέλια, γιατί ανοίγουν τα βαρέλια.
  • Όσοι πίνουν και μεθούνε λησμονούν όσα χρωστούνε.
  • Άλλοι σκάφτουν και κλαδεύουν κι άλλοι πίνουν και μεθούν.
  • Όποιος δε βάζει νερό στο κρασί του, το πληρώνει διπλά το φαΐ του.

Ύπνος

  • Αυτός κοιμάται κι η τύχη του δουλεύει.
  • Άνθρωπος κοιμώμενος γάιδαρος δεμένος.
  • Ο πονεμένος αποκοιμήθηκε, ο νηστικός όχι.
  • Όποιος πολύ κοιμάται, κακορίζικος λογάται.
  • Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
  • Ο ύπνος θρέφει μάγουλα και ξεγυμνώνει κώλους.
  • Όταν κοιμάται ο γιόκας μου, ψωμί δε μας γυρεύει.
  • Φοβού τον νιό τον άγρυπνο, το γέρο σαν κοιμάται.
  • Η έγνοια κάνει τη δουλειά κι η ξεγνοιασιά τον ύπνο.
  • Γλυκός ο ύπνος το πρωί, γδυτός ο κώλος τη Λαμπρή.
  • Να κοιμάσαι με τις κότες, να ξυπνάς με τους κοκόρους.

Σπίτι

  • Το θηλυκό πουλί φτιάνει τη φωλιά.
  • Το στενό σπίτι θέλει φαρδιά καρδιά.
  • Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει.
  • Σπίτι μου σπιτάκι μου και σπιτοκαλυβάκι μου.
  • Σπίτι μου σπιτάκι μου και πορδοκαλυβάκι μου.
  • Πρώτα θεμέλια του σπιτιού, ψωμί, κρασί και λάδι.
  • Όποιος πουλάει το σπίτι του, γελάν τα κεραμίδια.
  • Σπίτι που δεν το βλέπει ο ήλιος, το βλέπει ο γιατρός.
  • Άμα δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει.
  • Κατά το πουλί η φωλιά του, και κατά τον άνθρωπο το σπίτι του.

Νοικοκυροσύνη

  • Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά.
  • Η καλή νοικοκυρά, είναι δούλα και κυρά.
  • Ο κακός γείτονας κάνει τον καλό νοικοκύρη.
  • Παστρική καλή Θοδώρα, το τσαρούχι μες στην πίτα.
  • Η καλή νοικοκυρά εις τον ήλιο κοπανίζει και εις τον άνεμο χτενίζει.
  • Το αμπέλι, θέλει αμπελουργό, το σπίτι νοικοκύρη και το καράβι, στο γιαλό, θέλει καραβοκύρη.

Αίτιο & Αποτέλεσμα

  • Γλυκά τρως, πικρά κλάνεις.
  • Μικρός δαίμων μεγάλη πειρασία.
  • Βρέχει ο Θεός και φταίν’ οι μήνες.
  • Όπως έστρωσες, έτσι θα κοιμηθείς.
  • Ο μύλος αυτό που του βάνεις αλέθει.
  • Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα.
  • Η κότα έκανε τ’ αυγό ή το αυγό την κότα;
  • Όποιος διάβολο αγόρασε, διάβολο πουλάει.
  • Ό,τι βάνει ο στόμος, βγάνει κι ο κώλος.
  • Καναπίτσα δώσαμε, καναπιτσόσπορο πήραμε.
  • Τα ’φερε ο διάολος κι η σκούφια του Μιχάλη.
  • Αλλού χτυπάει το νερό κι αλλού αλέθει ο μύλος.
  • Όποιος κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στο αλάτι.
  • Αν δεν αστράψει, δεν βροντά, κι αν δε βροντά δε βρέχει.

Γεγονότα

  • Όπου μιλούν τα πράγματα, τα στόματα σωπαίνουν.

Ανταμοιβή

  • Να λιλί, δώσ’ μου τσιτσί.
  • Ό,τι πράξεις, θα εισπράξεις.
  • Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.
  • Δουλειά χωρίς ανταμοιβή λέγεται τιμωρία.
  • Άγιος που δε θαυματουργεί, μηδέ δοξολογιέται.
  • Τον δουλευτή σου πλέρωνε και ψυχικά μην κάνεις.

Ευτυχία & Δυστυχία

  • Ο άντρας μου στα χάρβαλα, κι εγώ στα χαρβαλώματα.
  • Η ευτυχία κάνει φίλους και η δυστυχία τους δοκιμάζει.
  • Καλύτερα καλύβα όπου γελούν, παρά παλάτι όπου κλαίνε.

Ηρεμία & Γαλήνη

  • Μήτε μέλι θέλω μήτε μελίσσια.
  • Μετά τη μπόρα έρχεται η γαλήνη.
  • Ούτε κότες έχω ούτε με την αλεπού μαλώνω.

Απουσία

  • Σκόρπισαν σαν του λαγού τα παιδιά.
  • Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;
  • Όταν λείπει η γάτα, χορεύουν τα ποντίκια.
  • Σα λείπεις απ’ το γάμο σου, άλλος γλεντά τη νύφη.

Άνοδος & Κάθοδος

  • Απ’ τα γρίβα τ’ άλογα, στα κούντρικα γαϊδούρια!
  • Τον αγά και γάιδαρο να τον ιδείς, να μην τον καβαλήσεις.
  • Ούτε διάκο σ’ είδαμε ούτε πρωτοσύγκελο, και συ δεσπότης έγινες;
  • Ο Θεός φτιάχνει σκάλες, κι άλλους ανεβάζει κι άλλους κατεβάζει.
  • Ποτέ σου μην περιφρονείς τα κάτω σκαλοπάτια, γιατί σ’ αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.

Πρόοδος & Ανάπτυξη

  • Όσο πιο αραιά φυτεύεις τα σκόρδα, τόσο πιο πολύ χοντραίνουν.

Υπερίσχυση

  • Η τέχνη και η πονηριά τη νικά την αντρειά.
  • Σώπα συ να κρίνω γω, σήκω συ να κάτσω γω.
  • Όταν λαλούν οι κόρακες, τα αηδόνια φεύγουν.
  • Όποιος σε κλάσει χέσε τον μη βγει καλύτερός σου.
  • Αλί στον άντρα τον καλό που πιάσουν δυο σπασμένοι.
  • Κυλά η πέτρα εις τ’ αυγό, αλίμονο στ’ αυγό. Κυλά τ’ αυγό στην πέτρα αλίμονο στ’ αυγό.

Λάθη & Σφάλματα

  • Τα παθήματα μαθήματα.
  • Παλιά αμαρτία, καινούργια ντροπή.
  • Τα λάθη για τους ανθρώπους είναι.
  • Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα.
  • Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό του κεφαλιού του.
  • Στραβά πηγαίνεις κάβουρα, θα ιδώ την προκοπή σου.
  • Ζήε γέρο να παθαίνεις, ζήε γέρο να μαθαίνεις.

Απώλεια

  • Όποιος λυπάται το καρφί, χάνει και το πέταλο.
  • Εγώ τα μάτια τα ‘χασα, τα φρύδια τι τα θέλω;
  • Αν χάσουμε το τσεκούρι μας, μας μένει το στειλιάρι.
  • Άντρα, γουρούνι, γάιδαρο, και ποιον να πρωτοκλάψω;
  • Για το καρφί χάνεται το πέταλο, για το πέταλο τ’ άλογο.

Αναπόφευκτο

  • Άσπαστα τ’ αυγά δεν πάνε στο τηγάνι.
  • Κώλο είδες; Καρτέρα και τα σκατά του.
  • Το πράμα που γεννάει εκείνο και ψοφάει.
  • Έτσι το ‘χει το λινάρι, να ανθεί τον Αλωνάρη.
  • Πότε ξημέρωσε και δεν βράδιασε;
  • Ή θα βρέξει ή θα χιονίσει ή καλό καιρό θα κάνει.
  • Όπου βροντές και αστραπές, περίμενε βροχές.
  • Πώς πάν’ αράπη τα παιδιά σου; Όσο πάνε και μαυρίζουνε.
  • Ούτε εκκλησιά χωρίς καμπάνα, ούτε χωριό χωρίς πουτάνα.
  • Όποιος πηδάει πολλά παλούκια, στο τέλος κάποιο θα μπει στον κώλο του.

Αμετάκλητες Εξελίξεις

  • Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω.
  • Άμα ραγίσει το γυαλί, δεν ξανακολλάει.
  • Το δέντρο όταν ξεραθεί, το νερό δεν ωφελεί.
  • Ουδέν λάθος αναγνωρίζεται μετά την απομάκρυνσιν εκ του ταμείου.
  • Ό,τι κόβει το μαχαίρι γιατρεύεται, ό,τι κόβει η γλώσσα δε γιατρεύεται.

Σχετικότητα

  • Ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε.
  • Ο ποντικός στην τρύπα του μεγάλος άρχος είναι.
  • Όποιος δεν είδε κάστρο, είδε φούρνο κι εθάμαξε.

Ισορροπία

  • Όταν ο Θεός σου δίνει αλεύρι, σου παίρνει ο διάβολος το σακί.

Αταξία

  • Όπως η αγελάδα την κοπριά.
  • Δε γνωρίζει το σκυλί τον αφέντη του.
  • Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα.
  • Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται.
  • Απ’ τη λεχώνα στη μαμή, εχάθη το παιδί.
  • Μπάτε σκύλοι αλέστε κι αλεστικά μη δώστε.
  • Του κακού καιρού τα γνέφια, άλλα πάνω κι άλλα κάτω.

Κατάντια

  • Ήρθα βασιλιάς και φεύγω γύφτος.
  • Αφεντικά και δούλοι, το ίδιο γενήκαμε ούλοι.
  • Μάθαν πως γαμιόμαστε, πλακώσανε κι οι γύφτοι.
  • Πες μου ποια είν’ η συντροφιά σου, να σου πω την καταντιά σου.
  • Εκεί που κρεμούσαν οι κλέφτες τ’ άρματα, κρεμούν οι γύφτοι τα νταούλια.
  • Μη λυπηθείς αμάθητο γιατί θα καλομάθει. Λυπήσου καλομάθητο όταν θα κακοπάθει.
  • Τ’ αγγειά γινήκαν θυμιατά και τα σκατά λιβάνι. Οι βλάχοι γίναν δήμαρχοι κι οι γύφτοι καπετάνιοι.

Κούραση

  • Η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη.
  • Μονάχος δούλευε, ποτέ δεν θ’ αποστάσεις.
  • Βαστάτε ποδαράκια μου [να μη σας χέσει ο κώλος μου].
  • Όποιος διατάζει κι όποιος κλάνει ποτέ του δεν κουράζεται.

Φτώχεια

  • Η φτώχεια φέρνει γκρίνια.
  • Όπου φτωχός κι η μοίρα του.
  • Η φτώχεια θέλει καλοπέραση.
  • Έκανε το σκατό του παξιμάδι.
  • Ψωμί δεν έχουμε, τυρί ζητάμε.
  • Αδειανό βαρέλι, φίλο δεν πιάνει.
  • Αργεί ο Θεός και σκάει ο φτωχός.
  • Βοήθα με φτωχέ να μη σου μοιάσω.
  • Του φτωχού τ’ αρνί κριάρι δε γίνεται.
  • Κώλοι υπάρχουν, λεφτά δεν υπάρχουν.
  • Παντού φτωχός, στο πανηγύρι πλούσιος.
  • Του φτωχού το εύρημα, ή καρφί ή πέταλο.
  • Σιγά-σιγά τα όργανα κι είναι φτωχός ο γάμος.
  • Θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός.
  • Ανάθεμα δυο πράγματα, φτώχεια και γεράματα.
  • Αγάλι – αγάλι τούμπανα, τι ‘ναι φτωχός ο γάμος.
  • Εδώ ψωμί δεν έχουμε, ραπανάκια για την όρεξη.
  • Ο φτωχός με τ’ όνειρό του χαίρεται το ριζικό του.
  • Που γραψ’ ο Θεός ξεβράκωτο, ποτέ βρακί δε βάζει.
  • Τον φτωχό και τον χωριάτη ξένη έγνοια τον γερνάει.
  • Βρακί δεν έχει ο κώλος μας, γαρίφαλο στ’ αυτί μας.
  • Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί δεν έχει να φάει.
  • Δεν είχε ο φτωχός να φάει κι έκανε για την ψυχή του.
  • Του φτωχού η κοιλία όταν γομούτε η ψωλίατ’ σκούτε.
  • Ήθελε ο φτωχός να παντρευθεί κι η νύχτα δεν ευρέθη.
  • Θέλεις το φτωχό να σκάσει; Πες του λίρες να σ’ αλλάξει.
  • Έκατσε η δουλειά στην πόρτα και κυνήγησε τη φτώχεια.
  • Άσχημη Λαμπρή όταν βρέχει κι ο φτωχός όταν δεν έχει.
  • Στραβά φορεί το φέσι του, παρά δεν έχ’ στην τσέπη του.
  • Φτωχού καμπάνα δεν αχάει, του πλούσιου ξεκουφαίνει.
  • Έχει ο σάκος άλευρα; Χριστός Ανέστη. Δεν έχει; θάνατον πατήσας.
  • Να ‘χαμε τραχανά και λάδι, να μας έδινε η γειτόνισσα τον τέντζερη.
  • Κάλλιο να ‘χω στον τόπο μου ελιές και παξιμάδι παρά στα ξένα ζάχαρη και να ορίζουν άλλοι.
  • Ποτέ μη δώσεις στον φτωχό πόρτα και παραθύρι και πάπλωμα να σκεπαστεί, μη σηκωθεί και φύγει.

Καταστροφή

  • Εδώ οι πέτρες καίονται, τα ξύλα τι να πούνε.
  • Ρημαδιό στο χειμαδιό, ούτε γάλα, ούτε αυγό.

Ερημιά

  • Έρμα μαντριά γιομάτα λύκους.

Πείνα

  • Έπεσε ο λύκος στ’ άντερα.
  • Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.
  • Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται.
  • Ο πονεμένος αποκοιμήθηκε, ο νηστικός όχι.
  • Αδύνατον ένι πεινών μη μνημονεύειν άρτου.
  • Ο χορτάτος τον πεινασμένο δεν τον πιστεύει.
  • Εμείς ψωμί δεν έχουμε κι η γάτα πίτα σέρνει.
  • Η πείνα κάστρα πολεμά και κάστρα παραδίνει.
  • Ο πεινασμένος γάιδαρος, ξυλιές δε λογαριάζει.
  • Από το γάμο έρχομαι και μα την πείνα που ‘χω.
  • Όταν κοιμάται ο γιόκας μου, ψωμί δε μας γυρεύει.
  • Πάνω που έμαθε ο γάιδαρος να μην τρώει, ψόφησε.
  • Ας πηδάμε κι ας γελάμε για να λεν πως δεν πεινάμε.
  • Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί δεν έχει να φάει.
  • Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν.
  • Αν δεν πεινάσουν οι φτωχοί, οι πλούσιοι δε χορταίνουν.

 

 

Προβολές: 2.557

Σχετικά με τον Δημιουργό

ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

Ετικέτες

Σχόλια

Μην ξεχάσεις

Δεν μπορείτε να αντιγράψετε περιεχόμενο αυτής της σελίδας!