ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ, ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ
- 24 Μαΐου 2018
- Rous News
- Καταχωρήθηκε στο Άρθρα πολιτισμούΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΦιλοσοφία

Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς – Φιλόσοφοι
Αριστοτέλης, Αριστοφάνης, Αισχύλος, Δημοσθένης, Ευριπίδης, Επίκτητος, Ηρόδοτος, Θεόκριτος, Θεόφραστος, Θουκυδίδης, Λουκιανός, Όμηρος, Πλάτωνας, Πλούταρχος, Σοφοκλής, Σωκράτης, Ξενοφών, Πίνδαρος, Αντισθένης, Δημόκριτος, κ.α
ΑΙΣΧΥΛΟΣ
Ο μέγιστος των αρχαίων και νεότερων δραματικών ποιητών, για την έντονη δραματικότητα, το βαθύ και συχνά προφητικό της σκέψης του, τη λυρική του έξαρση και την αρμονία των εννοιών με την αισθητική τους έκφραση. Οι τραγωδίες του, τολμηρές τόσο στη σύνθεσή τους, όσο και σαν πλοκή, έχουν ταυτόχρονα πολύ έντονη την αίσθηση και την ψυχολογία του φυσικού και του πραγματικού, ώστε να δονούνται από τον παλμό της πιό σφρίγουσας ζωής. Ο Αισχύλος αποτελεί αναμφισβήτητα την πιό τέλεια ποιητική εκδήλωση του ελληνικού μεγαλείου. Εργα του:
Αγαμέμνων:
Πρόεκειται για το πρώτο δράμα της τριλογίας <<Ορέστεια>> κι αναφέρεται στην δολοφονία του Αγαμέμνονα από τη σύζυγό του Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο. Η σκηνή της προφήτιδος Κασάνδρας, που οδύρεται για την αιχμαλωσία της, ανήκει στις τραγικότερες του παγκοσμίου θεάτρου.
Χοηφόροι:
Το δεύτερο δράμα της <<Ορέστιας>>. Περιέχει την κυριότερη πράξη γύρω από την οποία στρέφεται η Τριλογία και που πάνω της στηρίζεται το ηθικό πρόβλημα που κινεί την <<Ορέστεια>>: Ο Ορέστης θανατώνει τον Αίγισθο και την μητέρα του, ο νους του σαλεύεται και καταδιωκόμενος από τα φαντάσματα των Ερινυών παίρνει τον δρόμο της εξορίας.
Ευμενίδες:
Η τραγωδία που ολοκληρώνει την <<Ορέστεια>>. Εκτυλίσεται στους Δελφούς, όπου ο Απόλλων, αποκοιμίζοντας τις Ερινύες, φυγαδεύει τον Ορέστη, και κατόπιν στην Αθήνα, όπου ύστερα από απόφαση της Αθηνάς, ο μητροκτόνος Ορέστης, δικάζεται από τον Άρειο Πάγο και απαλλάσσεται από την τιμωρία του φόνου.
Επτά επί Θήβας:
Το δράμα αυτό αναφέρεται στην στρατηγική μοίρα των δύο γιών του Οιδίποδα που μονομαχώντας για τον θρόνο των Θηβών αλληλοσκοτώνονται. Ο ύμνος των Ερινυών και ο παθητικότατος θρήνος της Αντιγόνης και της Ισμήνης για τους σκοτωμένους αδελφούς τους είναι από τους λυρικότερους τις αρχαίας τραγωδίας.
Πέρσες:
Το δράμα αυτό αποτελεί υψηλότατο ύμνο των ελληνικών νικών κατά των Περσών, την εποχή των μηδικών πολέμων. Η μεγαλοπρεπής αφήγηση της ναυμαχίας στη Σαλαμίνα, κρίνεται σαν μοναδικό αυπόδειγμα επικολυρικής περιγραφής.
Προμηθεύς Δεσμώτης:
Το πιο μεγαλεπίβολο και υψιπετές έργο του παγκόσμιου θεάτρου. Παρουσιάζει τον Προμηθέα δεμένο πάνω στον Καύκασο, κατά διαταγή του βασιλιά των θεών, προς τιμωρία της φιλανθρωπίας του. Το κράτος του Δία και η Βία, προσωποποιημένα, ο Ήφαιστος, οι Ωκεανίδες, ο Ερμής, ο Ωκεανός, η Ιώ και ο Προμηθέας, δρώντας ανθρώπινα και παθητικά, διατηρούν όλο το θεΐκό μεγαλείο τους.
Ικέτιδες:
Το δράμα αυτό, βασισμένο στην ιστορική παράδοση, εξυμνεί την αρετή και την φιλοξενεία των Ελλήνων. Οι Δαναΐδες, φεύγοντας από την Αίγυπτο, για ν’ αποφύγουν να παντρευτούν με τη βία, φιλοξενούνται και προστατεύονται από τους Αργείους και πάλι ελευθερώνονται από την αποτολμηθείσα αρπαγή. Ο υψηλός λυρισμός του έργου θαυμαζόταν από τους αρχαίους, ήδη, χρόνους.
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Από τους τρεις κορυφαίους Έλληνες τραγικούς, που μας σώθηκαν μερικά έργα τους, ο πιο προσιτός, τόσο στην αρχαιότητα όσο και στην εποχή μας, είναι ο Ευριπίδης. Δραματικός και περιπαθής ποιητής, ένας φιλόσοφος και μαζί ένας ψυχολόγος των ανθρώπινων αρετών και ελαττωμάτων.
Ανδρομάχη:
Το δράμα αυτό εικονίζει, κατά τον πιο θαυμαστό τρόπο, έναν κόσμο αισθημάτων, ζήλειας, μίσους και στοργής. Ο Νεοπτόλεμος, χωρίζοντας από την Ανδρομάχη, παντρεύεται την κόρη του Μενέλαου και της Ελένης, την Ερμιόνη, που συνεννοείται με τον πατέρα της να σκοτώσουν τον γιό που έδωσε η Ανδρομάχη στον Νεοπτόλεμο. Ο Πηλέας, παππούς του παιδιού, σώζει τον μικρό, και Μενέλαος σκοτώνει με δόλο τον Νεοπτόλεμο.
Άλκηστις:
Σύμφωνα με τον όρο που είχε θέσει ο Θεός, ο Άδμητος θα γινόταν αθάνατος, αν κάποιος στενός συγγενής του δεχόταν να θυσιαστεί γι’ αυτόν το σκοπό. Οι γονείς του δεν δέχονται, μα η γυναίκα του η Άλκηστις προσφέρεται πρόθυμα να θυσιαστεί, δίδοντας έτσι μοναδικό παράδειγμα συζυγικής αφοσίωσης.
Μήδεια:
Το τραγικότερο από τα δράματα του Ευριπίδη. Το πάθος της ερωτικής εκδίκησης, ξεπερνώντας σε ένταση αυτό το ερωτικό πάθος, εκφράζεται, στο έργο αυτό, στο έπακρο των εκδηλώσεων του. Προδωμένη από τον Ιάσονα, η Μήδεια καταπνίγει τη μητρική στοργή μέσα της και σκοτώνει τα δυό τους παιδιά για να εκδικηθεί τον σύζυγο.
Ηλέκτρα:
Ο Ορέστης και η αδελφή του Ηλέκτρα θανατώνουν τον φονέα του πατέρα τους Αίγισθο και τη μητέρα τους, συνεργόν του φόνου επίσης, Κλυταιμνήστρα. Η κάθαρση εδώ έρχεται από τον από μηχανής Θεό, που δίνει και την εξάγνιση στους δύο μητροκτόνους. (Η μετάφραση, φιλολογικά πιστή του Άγγελου Τανάγρα).
Ιππόλυτος:
Το νεοτεριστικότερο από τα έργα του Ευριπίδη. Η Φαίδρα αισθάνεται ανόσιο έρωτα προς το γιό του συζύγου της Θησέα, τον Ιππόλυτο. Ο νέος αποκρούει τον έρωτά της και η Φαίδρα αυτοκτονεί, συκοφαντόντας τον στον πατέρα του. Ο Θησέας εξορίζοντας τον Ιππόλυτο, τα καταριέται να καταστραφεί από τον Ποσειδώνα. Η κατάρα πραγματοποιείται, μα η συκοφαντία φανερώνεται κι ο Ιππόλυτος πεθαίνει θρηνούμενος και συγχωρώντας.
Ιφιγένεια εν Αυλίδι:
Μια από τις παθητικότερες και καλύτερες τραγωδίες του Ευριπίδη. Οι προσπάθειες του Αγαμέμνονος να σώσει την κόρη του, η συμπάθεια και κατανόηση του Μενέλαου, που έρχονται αργά, για το θύμα, η τολμηρή αντίσταση του Αχιλλέα εναντίον του στρατού για να σωθεί η μνηστή του, εντείνουν τη δράση και την τραγικότητα. Η λύση του δράματος δίδεται από τον από μηχανής θεό.
Ιφιγένεια εν Ταύροις:
Η Ιφιγένεια που θυσιάζεται από τον πατέρα της Αγαμέμνονα στην Αυλίδα, για να γίνει δυνατόν να αποπλεύσουν τα πλοία της τρωικής επικράτειας, σώζεται την τελευταία στιγμή από την θεά Αρτέμιδα, που τη μεταφέερει στη χώρα των Ταύρων. Εκεί μητροκτόνος πια και περιπλανούμενος, την συναντά ο αδελφός της Ορέστης, ιέρεια της Αρτέμιδος. Φεύγοντας αποκομίζει μαζί της και το άγαλμα της θεάς στην Αθήνα.
Βάκχαι:
Πρόκειται για μια από τις αρτιότερες και οπωσδήποτε την λυρικότερη από τις τραγωδίες του μεγάλου ποιητή. Ο Πενθέας και η μητέρα του Αγαύη, απιστώντας απέναντι των θείων, τιμωρούνται από τον θεό Διόνυσο, γιατί δε θέλησαν να δεχθούν τη λατρεία του στη Θήβα.
Φοίνισσες:
Περιστρέφεται γλυρω από την τραγική παράδοση της αδελφοκτονίας Ετεοκλή και Πολυνείκη. Γεμάτη επεισόδια και σκηνική δράση, όπως ο θάνατος των δύο αδελφών, το διώξιμο του πατέρα τους Οιδίποδα, η γενναία απόφαση της Αντιγόνης κτλ. Θεωρείται μιά από τις ωραιότερες τραγωδίες του Ευριπίδη.
Ικέτιδες:
Δράμα πολιτικό και πατριωτικό, αναγόμενο στον ήρωα Θησέα, θάβει τους Αργείους μπροστά στα τείχη των Θηβών. Τον χορό της τραγωδίας τον αποτελούν οι μητέρες και τα παιδιά των πεσόντων. Αυτά τα χορικά θεωρούνται από τα παθητικότητα της αρχαίας τραγωδίας.
Ηρακλής μαινόμενος:
Το ωραίο αυτό δράμα του μεγάλου τραγικού, αναφέρεται στον Ηρακλή, που, ελευθερώνοντας τα παιδιά του, κυριεύεται ύστερα από μανία και τα σκοτώνει. Μόλις συνέρχεται από την τρέλλα του και καταλαβαίνει τι έχει κάνει, επιχειρεί να αυτοκτονήσει, αλλά τον σώζει ο φίλος του Θησέας.
Ίων:
Το δράμα αυτό διακρίνεται για την περίτεχνη πλοκή του, τις περιπέτειες που με πολλή τέχνη παρεμβάλλονται για την απροσδόκητη έκβαση. Η υπόθεση του περιστρέφεται γύρω από τους κινδύνους, την αναγνώριση και την αναγόρευση, μετά, του Ίωνος, ως κληρονόμου του βασιλέα της Αττικής Ξούθου.
Κύκλωψ:
Σατυρικό Δράμα, που ανάγεται στη γνωστή ομηρική περιπέτεια του Οδυσσέα, με την μέθη και την τύφλωση του Κύκλωπα, που κάνει δυνατή τη σωτηρία του ήρωα και των συντρόφων του. Τα κωμικά επεισόδια κάνουν το έργο αυτό εξαιρετικά ενδιαφέρον για κάθε εποχή.
Ορέστης:
Το πιο πολύπλοκο και νεωτεριστικό δράμα, ισως, του Ευριπίδη. Πες της καταδικάζεται σε θάνατο από τους Αργείους, ενώ ο θείος του μενέλαος τον εγκαταλείπει, από δειλία. Εξαγριωμένος από τη στάση του Μενέλαου ο Ορέστης θέλει να σκοτώσει τη σύζυγό του και την κόρη του Ερμιόνη. Τελικά μετά πείθεται από τον από μηχανής Θεό και παντρεύεται την Ερμιόνη.
Ρήσος:
Νίκη στα νεότερα δράματα της Αττικής τραγωδίας, αν Άνοιξε τον Ευριπίδη, μολονότι από τους Αρχαίους ήδη χρόνους αποδιδόταν σε αυτόν. Φαίνεται να ανήκει μάλλον στη σχολή του Φιλοκλέους. Ανάγεται στο ομηρικό επεισόδιο της αρπαγής της Ελένης από τον Πάρη.
Ηρακλείδες:
Το δράμα αναφέρεται στην περίθαλψη των Ηρακλειδών στην Αττική και αποτελεί ύμνο στην ανδρεία των αργείων και των Αθηναίων Ηρώων. Το επεισόδιο, όπου η Μακαρία παραδίδεται με τη θέλησή της το θάνατο προς χάριν της κοινής σωτηρίας, εντείνει την τραγικότητα του δράματος.
Εκάβη:
Συγκρατώντας την οδύνη της για τον θάνατο του γιου της Πολυδώρου, πίσω της Τροίας συμβάλλει στην καταστροφή του δολοφόνου. Στην τραγωδία τούτη, το πάθος της εκδίκησης στην Εκάβη, περιγράφεται με βαθύτατη ψυχολογία.
Ελένη:
Αντίθετα από την παράδοση, η Ελένη παρουσιάζεται εδώ σαν υπόδειγμα πίστης συζύγου, και βοηθοί μένει από τον σύζυγό της Μενέλαο, κατορθώνουν να γλιτώσει από τον γάμο με τον αιγύπτιο βασιλιά. Η αδελφή του τελευταίου, η θεονόη, που συμπονεί τους συζύγους, είναι από τους καλύτερα διαγραφόμενους χαρακτήρες του έργου.
Τρωάδες:
Το συνταρακτικό τούτο Δράμα αποτελεί εξεικόνιση των τι τον της αλώσεως της Τροίας. Η σφαγή της πολυξένης, ο φόνος του Αστυάνακτος, η όψη της πόλης που πυρπολείται, δεν την πιο δραματική εικόνα πόλης πού καταπατείται από τον εχθρό.
ΣΟΦΟΚΛΗΣ
Απαράμιλλη σε δραματικό και πλαστικό κάλλος, οι τραγωδίες του Σοφοκλή αποτελούν πρότυπα της δραματικής τέχνης όλων των λαών και όλων των εποχών. Αρμονικός υμνητής της φύσης, θαυμαστός ανατόμος του πάθους, φίκος ερευνητής της ανθρώπινης ψυχής και του ηθικού κόσμου, ο Σοφοκλής εξυψώνει, φωτίζει και γοητεύει, με σκέψη, λυρισμό, περιπέτεια και καλλιτεχνική αρτιότητα, το κοινό του.
Αντιγόνη:
Από τα πιο συγκλονιστικά δράματα του παγκόσμιου θεάτρου, το έργο αυτό παρουσιάζει για δήμαρχο τον φυσικό νόμο – τη φωνή του αίματος – προς το νόμο της πολιτείας, που επικρατεί βέβαια και συντρίβει, αλλά δεν μπορεί να ταπεινώσει την ευγένεια του φυσικού νόμου της στοργής.
Ηλέκτρα:
Οι αλλεπάλληλοι διάδοχοι τραγικών γεγονότων πόσοι των αισθημάτων και των παθών δίνουν στην τραγωδία τούτη τον νεωτεριστικότερο τύπο. Υστερα από την ανάγνωση των δύο αδελφών, του Ορέστη και της Ηλέκτρας, αποφασίζεται η εκδίκηση της πατρικής δολοφονίας: Ο φόνος της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου.
Οιδίπους Τύραννος:
Ο τραγικός θρύλος της ακούσιας αυτοκτονίας του Οιδίποδος και του γάμου του με την μητέρα του δραματοποιείται στο έργο αυτό σαν αποκάλυψη που έρχεται από τον Θεό με την αυτοκτονία της μητέρας, αιμομίκτριας, εν αγνοία της, καί της εκούσιας τύφλωσης του Οιδίποδα.
Τραχίνιαι:
Το δράμα αυτό περιστρέφεται γύρω από τον οικτρό θάνατο του Ηρακλή από ερωτικά φίλτρα της συζύγου του Δηιάνειρας, που είχε παρασυρθεί στην πράξη της από υπερβολικό έρωτα. Η ακούσια δολοφόνος αυτοκτονεί και ο Ηρακλής, πριν πεθάνει μαθαίνει πως είναι αθώα.
Φιλοκτήτης:
Ο νεοπτόλεμος, για να πάρει στην κατοχή του τα πατρικά όπλα από τον Φιλοκτήτη, ύστερα από χρήσιμο, στην αρχή μεταχειρίζεται δόλο, όπως τον είχε συμβουλέψει ο Οδυσσέας. Συγκινημένος όμως, από τη γενναιοψυχία του ήρωα, μετανοεί, φανερώνει την απάτη και παραιτείται από τα σχέδιά του. Αιτίες που παρουσιάζεται σαν από μηχανής θεός, συμβιβάζει τα πράγματα και δίνει την γνωστή από τον Όμηρο λύση.
Αίας:
Αναφέρεται στον ομηρικό ήρωα, ο παρεφρόνησε, κατά θεία βουλή, για την αλαζονεία του. Συνεχόμενος ο ήρωας και νιώθοντας ντροπή, αυτοκτονεί. Τώρα από επέμβαση του αδελφού του Τεύκρου και του αντιπάλου του Οδυσσέα κηδεύεται με μεγάλη λαμπρότητα για τον ηρωισμό του και την άλλη του αγαθότητα.
Οιδίπους επί κολωνώ:
Το τελευταίο από τα δράματα του Σοφοκλή. Παρουσιάζει τις τελευταίες περιπέτειες του Οιδίποδα και κλείνει με το θάνατό του στον Κολωνό. Η γενική έξαρση, ο λυρισμός, η εξύμνηση των Αθηνών, το μεγαλείο του ήρωα που πεθαίνει, αναδεικνύουν το δράμα αυτό ως ένα από τα αριστουργήματα του παγκοσμίου θεάτρου.
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ
Ο μέγιστος κωμικός και σατυριστής των ανθρώπινων ελαττωμάτων, ο θαυμαστός ηθογράφος και δαιμόνιος επινοητής σκηνικής πλοκής. Με λίτη και γυμνή φράση, προσιτή σε ανθρώπους με ώριμη σκέψη, ο Αριστοφάνης είναι και παραμένει κυρίως ένας κατεξοχήν ηθικολόγος, που δεν προδίδει ποτέ τον υψηλό ποιητή. Οι κωμωδίες του έχουν τόση γενικότητα και τόση ζωντάνια, πού παραμένουν πάντοτε επίκαιρες.
Οι Όρνιθες:
Η κωμωδία αυτή αποτελεί σάτυρα της κοινωνικής διαφθοράς και σκώμμα εναντίον των θεωριών για καινούργια πολιτεύματα. Ο μύθος πλέκεται γύρω από δύο Αθηναίους πολίτες που πάνε στα πουλιά για να ιδρύσουν εκεί μία νέα πολιτεία.
Οι βάτραχοι:
Κωμωδία φιλολογικού θέματος, οπου γελοιοποιούνται πολύ από τους ποιητές και σάτυροιζετέται η κατάπτωση, βλέπει ο Αριστοφάνης στην τέχνη της εποχής του. Ο Ευριπίδης και ο αισχύλος παρουσιάζονται από σκηνής, και ο δεύτερος ανακηρύσσεται ως ύπατος τραγικός. Αίνιγμα για καταχρήσεις και διαφθορά δίδουν στην κωμωδία τεράστιο κοινωνικό ενδιαφέρον.
Εκκλησιάζουσες:
Το έργο γελοιοποιηθεί με δυο λόγια για τις γυναικείες ελευθερίες και την χειραφέτηση της γυναίκας, και σατιρίζει κυρίως της τότε καινοφανείς θεωρίες περί κοινογαμίας και κοινοκτημοσύνης.
Νεφέλες:
Το έργο του αυτό ο Αριστοφάνης σοφόστές. Σαν σοφιστής παίρνεται κι ο Σωκράτης, γύρω από τον οποίο δρουν και κινούνται θαυμάσιοι κωμικοί τύποι. Η υπέραπολογία των αρχαίων ηθών και η επίθεση εναντίον της ανηθικότητας της εποχής αποτελούν τον κύριο χαρακτήρα της κωμωδίας.
Λυσιστράτη:
Εδώ ο Αριστοφάνης επικρίνει, σατιρίζοντας με τον τρόπο του, του πολεμομανία των Αθηναίων. Για να σταματήσω καταστρεπτικός Πελοποννησιακός πόλεμος, οι γυναίκες απέχουν όλων των συζυγικών καθηκόντων τους, και έτσι πλέκεται ένας κωμικότατος και σατυρικότατος μύθος.
Θεσμοφοριάζουσες:
Μία σάτιρα με εξαιρετικά ευφυή πλοκή, που στρέφεται εναντίον του Ευριπίδη, τον οποίο παρουσιάζει, για να σωθεί από τις γυναίκες ο πεθερός του, είναι καταφεύγει στη βοήθεια δύο γύναιων.
Ειρήνη:
Σατιρίζει την πόλη πραγμάτωση νι και την Αθηναίων όσο και των άλλων Ελλήνων. Με κωμικότατη και κυρίως συμβολική πλοκή, βγαίνει στο φως η θαμμένη από τους θεούς Ειρήνη, για να εξυμνηθούν αμέσως τα αγαθά της.
Σφήκες:
Στην κωμωδία αυτή ο Αριστοφάνης υρίζει τη μανία που είχαν οι Αθηναίοι για δικαστήρια και δίκες και επιπλέον παρουσιάζουν κοινωνικά άτοπα της τότε δικαστικής κατάστασης. Οι ίδιοι οι δικαστές, που παρουσιάζονται ως χορός Σφηκών, ενώ δήθεν υπερασπίζουν κόβει τους δικαστικούς θεσμούς.
Αχαρνής:
Χορός τον αποτελούν Αχαρνείς χωριάτες, επικρίνει τους ρήτορες και τους πολιτικούς σαν αίτιους του Πελοποννησιακού πολέμου και την καταστρεπτική για την Αθήνα φιλόδοξη πολιτική. Τα επεισόδια του έργου είναι από τα Everest Ιερά της αρχαίας κωμωδίας και δίνουν μία ζωντανή εικόνα του τότε αστικού βίου.
Ιππείς:
Στην κωμωδία αυτή καυτηριάζει δηκτικότατα ο δημοκόπος Κλέων, πρώην βυρσοδέψης, και η στρατηγεία του στην Πύλο. Ο χορός του έργου αποτελείται από μέλη της τάξεως των Ιππέων, γιατί η τάξη αυτή ακριβώς είχε καταδικάσει άλλοτε τον κλέωνα για δωροδοκία. Αλλά το έργο σατυρίζει και πολλά αλλά από τότε πολιτικά και κοινωνικά ήθη των Αθηναίων.
Πλούτος:
Η χωρίς αμφιβολία παραστατικότερη κωμωδία του Αριστοφάνη, περιστρέφεται γύρω από ένα γενικότερο θέμα. Ενας γέρος ενάρετος και φτωχός, συμμορφούμενος με χρησμό, συναντά τον Πλούτο, τυφλό. Θεραπεύοντας τον γίνεται πλούσιος, όπως και άλλοι ενάρετοι, γιατί είχε αποκατασταθεί η πρέπουσα τάξη και είχε σταματήσει η ανηθικότητα που κυριαρχούσε πριν, όταν ο πλούτος ήταν τυφλός. Ολόκληρη η πλοκή διαπνέεται από καυστικότατη σάτυρα.
ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ
Κομψός στο ύφος, πυρρωνιστής στη σκέψη, σκώπτης και χαριτολόγος. O Λουκιανός συμπερίλαβε στις διηγήσεις του, στους διαλόγους του, θεών, ανθρώπων και νεκρών και στις ποικίλες άλλες μελέτες του ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο.
Άπαντα
Τόμος Α:
Όνειρο ή Λουκιανού βίβλος.
– Προς εκείνον που είπε: είσαι Προμηθέας στα έργα σου.
– Πλοίον ή ευχές.
-Περί πένθους. Τίμων ο μισάνθρωπος.
-Εγκώμιο μυίγας.
-Θεών διάλογοι. Κρίσεις Θεών.
-Προς Νιγρίνον επιστολή.
-Νιγρίνος ή περί φιλοσοφικού χαρακτήρος.
-Δίκη φωνηέντων.
Τόμος Β:
Διάλογοι θαλασσίων Θεών. -Αλκυών ή περί μεταμορφώσεως.
-Προμηθεύς ή Καύκασος.
-Νεκρικοί διάλογοι.
-Μένιππος ή νεκρομαντεία.
-Φιλοψευδής ή άπιστων.
-Πως πρέπει να γράφεται η Ιστορία.
Τόμος Γ:
Αληθινή ιστορία. -Τυραννοκτόνος. -Αποκηρυττόμενος.
-Φάλαρις λόγος.
– Αλέξανρος ή ψευδομάντης.
-Ο Ηρακλής.
-Ο Διόνυσος.
-Ψευδολογιστής.
Τόμος Δ:
Δις κατηγορούμενος ή Δικαστήρια.
-Περί παρασίτου. Ανάχαρσις.
-Προς τον απαίδευτον και πολλά βιβλία αγοράζοντα.
-Ότι δεν πρέπει να πιστεύουμε εύκολα τη διαβολή.
-Ζευς ελεγχόμενος.
-Ρητόρων διδάσκαλοι.
-Ικαρομένιππος ή Υπερνέφελος.
Τόμος Ε:
Ιππίας ή περί του λουτρού. -Μακρόβιοι.
-Ο θάνατος του Περεγρίνου. -Οι δραπέται. Περί του ηλέκτρου ή των κύκνων.
-Περί του οίκου.
-Πατρίδος εγκώμιων.
-Περί των διψάδων.
-Περί ορχήσεως.
-Ευνούχος.
-Βίος Δημώνακτος.
-Διάλεξη με τον Ησίοδον. Χάρων ή επισκοπούντες.
Τόμος ΣΤ:
Εικόνες.
-Υπερ των εικόνων.
-Εταιρικοί διάλογοι.
-Όνειρος ή αλεκτρύων.
-Συμπόσιων ή Λαπίθαι.
-Θεών εκκλησία.
-Βίων πράσις.
-Αλιεύς.
-Ψευδοσοφιστής.
-Περί Συρίης Θεού.
-Ζεύς τραγωδός.
ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ
Οι αντιλήψεις για τον κόσμο, για τον άνθρωπο, για την ηθική του περίφημου στωικού φιλόσοφου.
Ο Επίκτητος ανέπτυξε ένα φιλοσοφικό σύστημα που θεμελίωνε σε βάσεις από την ηθική του Σενέκα και το οποίο ήταν κυρίως ένα είδος θρησκευτικής διδασκαλίας που έμοιαζε πολύ με τον χριστιανισμό. Επίκεντρο της φιλοσοφίας του Επίκτητου είναι ο άνθρωπος και η εκπαιδευτική αγωγή του με έμφαση στην ηθική. Η εκπαίδευση για τον φιλόσοφο είναι το μέσο με το οποίο μπορεί να κατοχυρώσει ο άνθρωπος την ελευθερία του. Μέσω της άσκησης της φιλοσοφίας ο άνθρωπος μπορεί να διακρίνει τα πράγματα που βρίσκονται υπό την εξουσία του από εκείνα που δεν βρίσκονται υπό την εξουσία του. Κατά τον Επίκτητο, η έννοια της ευδαιμονίας εδράζεται στη γνώση των «εφ’ ημίν» (στα οποία υπάγονται οι προσωπικές μας πράξεις, οι σκέψεις κλπ.) και των «ουκ εφ’ ημίν» (στα οποία υπάγονται ο πλούτος, η δόξα κλπ.).
ο Φλάβιος Αρριανός ήταν εκείνος ο οποίος κατέγραψε τις φιλοσοφικές απόψεις του σε οκτώ βιβλία με τον γενικό τίτλο Διατριβαί, από τα οποία όμως έχουν διασωθεί μόνον τέσσερα.
Ο Αρριανός είναι και ο καταγραφέας της διδασκαλίας που παρατίθεται στο Εγχειρίδιον, ένα είδος συνοπτικής παρουσίασης των Διατριβών.
Το έργο του εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους φιλοσόφους του Νεοπλατωνισμού αλλά και από την χριστιανική Εκκλησία.
Από τον Σιμπλίκιο διασώθηκε ένα υπόμνημα γραμμένο τον 6ο αι. και από τον Γεώργιο Λεκαπηνό άλλο ένα γραμμένο κατά τον 14ο αι.
Το συνολικό έργο του μεταγράφηκε σε μικρογράμματη γραφή (Στουδιτική) κατά το 900 υπό την επιμέλεια του Αρέθα.
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ
Χαρακτήρες:
Το κατ’ εξοχήν ηθικογραφικό και ψυχολογικό έργο του συγγραφέα και φιλόσοφου, που παρέμεινε πρότυπο στο είδος του, αποτελεί μια περιγραφή και, ταυτόχρονα, μια σάτυρα κοινωνικών και ατομικών κακιών και ελαττωμάτων.
Το έργο του Θεόφραστου ήταν ιδιαίτερα πλούσιο, καθώς εκτιμάται πως έγραψε συνολικά περίπου 240 έργα, τα οποία πραγματεύονται ένα πλήθος θεμάτων γύρω από την Ηθική, τη Λογική, τη ρητορική, την ιστορία των επιστημών ή τη μεταφυσική και κυρίως τη Βοτανική και τη Ζωολογία. Σήμερα σώζονται κυρίως αποσπάσματα του έργου του, αλλά και ορισμένα πλήρη κείμενα, που είναι οι Περὶ φυτῶν ἱστορίαι (9 βιβλία), τα Περὶ φυτῶν αἰτιῶν (6 βιβλία) καθώς και το πιο γνωστό του έργο, οι Χαρακτῆρες. Τα δύο πρώτα έργα αποτελούν μάλλον τα πρώτα συγγράμματα στον τομέα της Βοτανικής, από την εποχή της αρχαιότητας ώς τον Μεσαίωνα. Μια σημαντική παρακαταθήκη του στην βοτανική είναι, ότι έχει ονομαστεί σήμερα προς τιμήν του ο ενδημικός φοίνικας της νότιας Ελλάδας, ως Φοίνικας του Θεοφράστου (phoenix theophrastii), καθώς εκείνος ήταν, που αναφέρθηκε πρώτος και έντονα για την ύπαρξη αυτού του φυτού στον ελλαδικό χώρο, μέσα στο έργο του.
Στους Χαρακτήρες ο Θεόφραστος περιγράφει τα εσωτερικά και ψυχικά γνωρίσματα ανάλογα με το ήθος των ανθρώπων, ενώ μέχρι σήμερα δεν είναι βέβαιο, αν αποτελούσαν αυτοτελές έργο ή τμήμα κάποιου άλλου ή σημειώματα του Θεόφραστου. Συνολικά περιγράφονται 30 διαφορετικοί χαρακτήρες, εκ των οποίων οι 15 περιλαμβανόταν στην πρώτη έκδοση του έργου (1522), ενώ το 1527 ανακαλύφθηκαν επιπλέον οκτώ και το 1599 ακόμη πέντε. Δύο ακόμη, οι τελευταίοι, από τους περιγραφόμενους χαρακτήρες ανακαλύφθηκαν μόλις το 1786. Η ακριβής χρονολογία συγγραφής του έργου δεν είναι γνωστή. Θεωρείται πιθανό, πως δεν γράφτηκαν όλοι οι χαρακτήρες συγχρόνως· άλλοι μελετητές τους χρονολογούν περίπου στο 317 π.Χ. Σε ότι αφορά την σύνθεσή τους, ο Θεόφραστος πιθανότατα στηρίχτηκε ως ένα βαθμό στο έργο του Αριστοτέλη Περί Ηθικής.
Το έργο περιλαμβάνει τα κεφάλαια περὶ εἰρωνείας, κολακείας, ἀδολεσχίας, ἀγροικίας, ἀρεσκείας, ἀπονοίας, λαλιᾶς, λογοποΐας, ἀναισχυντίας, μικρολογίας· βδελυρίας, ἀκαιρίας, περιεργείας, ἀναισθησίας, αὐθαδείας, δεισιδαιμονίας, μεμψιμοιρίας, ἀπιστίας, δυσχερείας, ἀηδίας· μικροφιλοτιμίας, ἀνελευθερίας, ἀλαζωνείας, ὑπερηφανίας, δειλίας, ὀλιγαρχίας, ὀψιμαθίας, κακολογίας, φιλοπονηρίας, αἰσχροκερδείας.
Το 1605 έγινε στο Χάναου της Έσσης η πρώτη έκδοση των έργων του Περὶ λίθων, περὶ ἀνέμων, περὶ σημείων ὑδάτων καὶ πνευμάτων, περὶ σημείων χειμῶνος, περὶ εὐδείας σημείων, περὶ πυρός, περὶ ὀσμῶν, περὶ ἱδρώτων, περὶ ἰλίγγων, περὶ κόπων, περὶ λιποψυχίας, περὶ ἠθικῶν χαρακτήρων στα ελληνικά και στα λατινικά με μετάφραση τού Δανιήλ Φουρλάνου του Κρητός.
ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ
Ειδύλλια:
Ο κοντινότερος και συγκενικότερός μας από τους αρχαίους ποιητές, υμνητής του έρωτα και της φύσης, που το έργο του, στο σύνολό του, έχει πολλές ομοιότητες και αναλογίες με τη δημοτική μας ποίηση. Τα σωζόμενα ποιήματά του, βουκολικά, ερωτικά, μίμοι, επιγράμματα, διαπνέονται από ζωή και ομορφιά, που μας προσφέρουν μια ζωντανή εικόνα του αρχαίου βίου με εκπληκτική νεωτεριστικότητα.
ΗΡΟΔΟΤΟΣ
Πατέρας της Ιστορίας ονομάστηκε ο Ηρόδοτος, που η πιστοποιημένη κι από άλλες πηγές ακρίβεια των όσων εκθέτει, αμιλλάται προς τη γοητεία του ύφους του.
Ο Ηρόδοτος δεν έδωσε τίτλο στο έργο του, στο προοίμιό του χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό Ιστορίης Απόδεξις. Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι το ονόμασαν «Ηροδότου Μούσαι», το χώρισαν σε εννέα βιβλία και έδωσαν σε καθένα το όνομα μιας μούσας. Θέμα και κύριος άξονας του έργου του είναι οι πόλεμοι Ελλήνων και Περσών που αρχίζουν το 494 π.Χ. με την κατάπνιξη της Ιωνικής Επανάστασης και τελειώνουν το 479 π.Χ. με την κατάληψη του περσικού φρουρίου της Σηστού, στη Θρακική χερσόνησο του Ελλήσποντου, από τους Έλληνες.
Μούσες:
Στο θαυμάσιο έργο του, τις ”Μούσες”, μας ιστορεί τη ζωή των αρχαίων Ασιατικών εθνών, διαφόρων βάρβαρων λαών, της Αιγύπτου και της Ελλάδος μέχρι των Μηδικών πολέμων. Οι εθνικοί και θρησκευτικοί μύθοι που αναφέρει, οι περιγραφές των τόπων και των ηθών και εθίμων, καθώς και τα διάφορα επεισόδια που παρεμβάλλει στις ιστορίες των λαών προσθέτουν άφθαστη ομορφιά στο βιβλίο, γι’ αυτό και οι αρχαίοι έδωσαν τα ονόματα των εννέα μουσών στα εννέα κεφάλαιά του.
ΘΟΥΚΙΔΙΔΗΣ
Η αμερόληπτη ακρίβεια, η βαθυστόχαστη κριτική, η συντομία και λιτότητα του λόγου και τα αδρά του νοήματα, ανάδειξαν τον Θουκυδίδη ως τον κορυφαίο ιστορικό του κόσμου όλων των εποχών.
Πόλεμος:
Στο μοναδικό έργο του μας εξιστορεί με θαυμάσιο τρόπο τον μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο των Ελλήνων, το αποτέλεσμα του υπήρξε η ανεπανόρθωτη εξασθένιση της Ελλάδος. Ανατρέχοντας στα απώτατα αιτία, ο Θουκυδίδης εξηγεί τα σχετικά με την ανάπτυξη του Ελληνισμού από τους αρχαιότατους χρόνους, περιγράφει τη σύσταση και την ζωή των Πολιτειών – Κρατών, δίνοντάς μας έτσι μία εικόνα της ζωής των Ελλήνων.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
Ο τελειότερος και σημαντικότερος από τους τελευταίους Έλληνες κλασικούς, για το ύφος, το απέραντο της σοφίας του και των γνώσεών του και την αδρότητα της σκέψης του. Ιστορικός, ηθικολόγος φιλόσοφος, συμπεριέλαβε αμύθητο πλούτο γνώσεων, δοξασιών και γεγονότων όλου του αρχαίου Ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου μέχρι των χριστιανικών χρόνων.
Βίοι Παράλληλοι:
Στους “Παράλληλους Βίους” του δεν βιογράφει απλά, παρά κρίνει και συγκρίνει την ιστορία μεγάλων Ελλήνων και Ρωμαίων ανδρών, περιλαμβάνοντας ταυτόχρονα και όλα τα σχετιζόμενα με αυτούς και την εποχή τους γεγονότα, ολόκληρη σχεδόν την πολιτική και κοινωνική και εν μέρη την πνευματική ζωή της Ελλάδος και της Ρώμης. Παράλληλοι Βίοι του αποτελούν μία αισθητικά δοσμένη φιλοσοφική εγκυκλοπαίδεια της Ελληνικής και Ρωμαϊκής ιστορίας.
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ
Ο Δημοσθένης θεωρείται ως ο μεγαλύτερος ρήτορας του κόσμου και οι λόγοι του είναι το τελειότερο υπόδειγμα ρητορικής τέχνης. Οι λόγοι αυτοί δυνατοί και κυριολεκτούντες, ακαταμάχητοι στην επιχειρηματολογία τους, είναι αληθινά καλλιτεχνήματα στοχασμού και έκφρασης.
Ο περί του Στέφανου λόγος:
Ο περί του Στέφανου λόγος η απολογία του πολιτικού του βίου. Περιέχει τόσο μεγάλο πλούτο σε έξαρση και ρητορικά σχήματα, μην αποτελέσει πρότυπο για την διδασκαλία της ρητορικής τέχνης.
Οι τρεις Ολυνθιακοί:
Στους τρεις Ολυνθιακούς του εκθέτει, αποκαλύπτοντας την έτσι στους Αθηναίους, την πολιτική και τους σκοπούς του Φιλίππου, του βασιλιά της Μακεδονίας, επικρίνοντας τους ταυτόχρονα για την αδράνειά τους. Οι τρεις Ολυνθιακοί κρίνονται κατεξοχήν οι πολιτικοί οι λόγοι του μεγάλου Αθηναίου ρήτορα.
Οι τέσσερις φιλιππικοί:
Τοπική αποτελούν δριμύτατη επίθεση εναντίον του Φιλίππου και ταυτόχρονα πρόκληση σε άμεση εναντίον του ενέργεια των Αθηνών και των άλλων ελληνικών Πολιτειών-Κρατών.
ΟΜΗΡΟΣ
Τα μέγιστα Και αν υπερβεί τα ποιητικά μνημεία της παγκόσμιας σκέψης αποτελούν τα δύο αριστουργηματικά έπη, η Ιλιάδα και Η Οδύσσεια του Ομήρου. Ιούλης αν οι αρχαίοι πολιτισμοί της ανατολής σε γνώσεις, θρησκευτικές δοξασίες, μύθος και σύμβολα, σε ηθικές αντιλήψεις και σε τέχνη, πολλαπλασιασμένα από την πλούσια ελληνική διανόηση και διυλισμένα από την καθαρή και λεπτή ελληνική αισθητική, κατάληξαν στον Όμηρο, σαν απόσταγμα ποίησης, πλαστικότητας και καλούς. Ετσι τα δύο ομηρικά έπη αποτέλεσαν και παράμειναν έκτοτε δύο αστείρευτες πηγές κάθε τέχνης, ιδανικά και άφθαστα πρότυπα για κάθε ποίηση.
Ιλιάδα:
Το κυρίως ηρωικό έπος. Βασίζεται στην φιλονικία μεταξύ του Αγαμέμνονος και Αχιλλέως, περιγράφει όλα τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις που είχε στην τρωική εκστρατεία και ανατρέχει επεισοδιακά σε όσα προηγήθηκαν της εκστρατείας και στην εν γένει ελληνική μυθολογία. Θεοί, ήρωες, παραδόσεις, περιπέτειες, περιγραφές, αποτελούν στην Ιλιάδα έναν κόσμο που κινείται και ζει με όλη την ενέργεια της αλήθειας και μέσα στο άπλετο φως της πιο υψηλής ποίησης.
Οδύσσεια:
Το πολυσύνθετο και πολυμερές έπος αυτό του Ομήρου διηγείται την δεκάχρονη περιπλάνηση του Οδυσσέα, ύστερα από τον Τρωικό Πόλεμο, επιστρέφοντας στην Ιθάκη. Οι πολιτισμοί, οι θρησκείες, η ιστορία, τα ήθη των τότε λαών, καθώς και των μυθολογούμενων, περιλαμβάνονται και συμπλέκονται στην αριστουργηματική περιπετειώδη αφήγηση.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Ο πλησιέστερος και εγκυκλοπαιδικό τέρος από τους φιλοσόφους όλων των εποχών, το έργο του υπήρξε η βάση ολόκληρης της νεότερης επιστήμης και φιλοσοφίας.
Η αριστοτελική ηθική στην αναζήτηση της αιώνιας αλήθειας στο μέτρο που αυτές είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής (προαίρεση) στα πλαίσια των ανθρώπινων πράξεων και είναι πιθανόν να εκτελεστούν ή να μη εκτελεστούν συγκαταλέγονται η ηθική, η αρετή, η δικαιοσύνη και το ύψιστο ιδεώδες.
Η αρχή της μεσότητας, κατά τον Αριστοτέλη, βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ακρότητες, από τις οποίες η μια είναι η έλλειψις και η άλλη η υπερβολή. Η ανδρεία, για παράδειγμα, είναι το σωστό μέτρο ανάμεσα στη δειλία και στο θράσος, η γενναιοδωρία ανάμεσα στην τσιγκουνιά και τη σπατάλη. Η αρετή ως προς την ουσία και τον ορισμό είναι μεσότητα, αλλά ως προς το άριστο και την τελειότητα είναι ακρότητα και η ηδονή είναι επακόλουθο της ευδαιμονίας και όχι το αντίστροφο. Η ταύτιση της ευδαιμονίας με το ύψιστο αγαθό είναι αναγκαία και από λογική άποψη, γιατί χωρίς την ευδαιμονία η ανθρώπινη δραστηριότητα θα ήταν μάταιη.
Ο Αριστοτέλης κάλυψε με το έργο του όλες τις φιλοσοφικές έννοιες και αναζητήσεις: φύση, ον, ηθική, δικαιοσύνη σε συνδυασμό με την κριτική έρευνα της πολιτικής εξέλιξης των ελληνικών πόλεων-κρατών.
Λογικά ή Όργανον
Οι πραγματείες αυτές αποτελούν την αιώνια δόξα του φιλοσόφου, γιατί πρώτος αυτός διατύπωσε τους νόμους της ανθρώπινης νόησης και τους τρόπους του συλλογισμού. Αποτελούν πραγματείες χρήσιμες για τη γνώση και είναι οι εξής έξι:
Περί Ερμηνείας
Κατηγορίαι
Αναλυτικά Πρότερα
Αναλυτικά Ύστερα
Τοπικοί και Σοφιστικοί Έλεγχοι
Φυσικά
Φυσική ακρόαση” (βιβλία 8)
Περί ουρανού” (βιβλία 4)
Περί γενέσεως και φθοράς” (βιβλία 3)
Μετεωρολογικά” (βιβλία 4)
Περί κόσμου” (ψευδεπίγραφο)
Βιολογικά
Με τα έργα του αυτά έγινε ο δημιουργός της φυσικής επιστήμης, της ζωολογίας και της συγκριτικής ανατομίας. Με τις πραγματείες αυτές έστρεψε ο Αριστοτέλης τη φιλοσοφική συζήτηση στο γόνιμο έδαφος του αισθητού κόσμου.
Περί ζώων ιστορίας (βιβλία 10)
Περί ζώων μορίων (βιβλία 4)
Περί ζώων πορείας (1 βιβλίο)
Περί ζώων κινήσεως
Περί ζώων γενέσεως (βιβλία 5)
Περί φυτών (ψευδεπίγραφο)
Περί ψυχολογίας
Εκτός από το πρώτο, τα υπόλοιπα της ομάδας αυτής είναι γνωστά με το κοινό όνομα “Μικρά φυσικά”.
Μικρά φυσικά:
Ιστορία πολιτική και πολιτειακή των Αθηνών, κυριότερο από το μεγάλο περί πολιτευμάτων έργο του Αριστοτέλη. Στην ιστορία αυτή θαυμάζεται ιδιαίτερα η λιτότητα και η οικονομία του έργου.
Περί Ψυχής (βιβλία 3):
Στο πολυφημησμένο αυτό έργο του ο Αριστοτέλης διατύπωσε τις μεταφυσικές θεωρίες του για την ψυχή, καθιστώντας τες του φυσικού κόσμου και του ορθού λόγου. Οι αντιλήψεις του υπήρξαν η αφετηρία τα νεότερα μεταφυσικά συστήματα.
Περί αισθήσεως και αισθητών
Περί μνήμης και αναμνήσεως
Περί ύπνου και εγρηγορήσεως
Περί ενυπνίων
Περί μαντικής της εν τοις ύπνοις
Περί μακροβιότητος και βραχυβιότητος
Περί ζωής και θανάτου
Περί αναπνοής
Περί πνεύματος (ψευδεπίγραφο)
Μετά τα φυσικά
Από το Μετά τα φυσικά ή πρώτη φιλοσοφία, όπως το αποκαλούσε ο Αριστοτέλης προήλθε ο όρος “μεταφυσική” των νεότερων χρόνων. Στα 12 βιβλία που ακολουθούν τα Φυσικά προσθέτουν συνήθως και τη διατριβή “Περί Μελίσσου, Ξενοφάνους και Γοργίου” (πιθανώς ψευδεπίγραφο). Στην ομάδα αυτή των έργων του ο Αριστοτέλης εξετάζει τις πρώτες αρχές όλων των όντων και των “κινουμένων” και των “ακινήτων”.
Ηθικά
Το έργο του Αριστοτέλη “Ηθικά Νικομάχεια” μεταφ. στα Λατινικά. Αυτά ιδιαίτερα τα τίμησαν οι θεολόγοι.
Ηθικά Ευδήμεια (βιβλία 7)
Ηθικά μεγάλα (βιβλία 2)
Ηθικά Νικομάχεια (βιβλία 10) :
Πρόκειται για το πιο νεωτεριστικό έργο του μεγάλου φιλοσόφου. Στα ηθικά νικομάχεια εξετάζονται, αναλύονται και διατυπώνονται από θεωρητικής και ταυτόχρονα πρακτικής απόψεως, οι αρχές της κοινωνικής και της ατομικής ηθικής.
Πολιτικά
Αποτελούν, και σήμερα ακόμα, τη βάση των ερευνών για όσους ασχολούνται με τις πολιτικές επιστήμες.
Πολιτικά (βιβλία 9)
Αθηναίων Πολιτεία
Οικονομικά (βιβλία 2)
Τεχνικά
Ρητορική (βιβλία 3)
Ποιητική (βιβλίο 1, με πιθανή ύπαρξη και δεύτερου βιβλίου που δεν διασώθηκε)
Προβλήματα
Περιέχουν προβλήματα από διάφορες περιοχές της γνώσης. Στο σώμα των αριστοτελικών έργων έχουν συμπεριληφθεί και τα ακόλουθα ακόμα έργα, που δε θεωρούνται γνήσια: Φυσιογνωμικά, Περί θαυμασίων ακουσμάτων, Περί χρωμάτων, Περί ατόμων γραμμών, Μηχανικά, Ρητορική προς Αλέξανδρον και Περί ακουστών.
ΞΕΝΟΦΩΝ
Λαξευτής του λόγου, χαρακτηριζόμενος κυρίως για την σαφήνεια του, τη λιτότητα και την περιγραφικότητα του. Ο Ξενοφών αποτελεί υπόδειγμα της Αττικής καλλιέπεια καλλιέπειας ένας από τους μεγαλύτερους ιστορικούς και ηθικολόγους της παγκόσμιας γραμματολογίας.
Απομνημονεύματα:
Τα Απομνημονεύματά του Ξενοφώντος είναι η περίληψη της κ διδασκαλίας του Σωκράτη, που Επίσης υπήρξε μαθητής, και αναφέρονται κυρίως τις ηθικές αντιλήψεις του μεγάλου φιλοσόφου.
Κύρου ανάβασις:
Ιστορία της εκστρατείας του Κύρου του νεότερου και κυρίως η αφήγηση της επιστροφής των 10 χιλιάδων Ελλήνων υπό την στρατηγεία του Ξενοφώντος. Η περιγραφή των χωρών και των λαών της Ασίας επιτείνει την ζωηρότητα του ύφους και το ενδιαφέρον της ιστορικής αφήγησης.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Στους θαυμάσιους διαλόγους του ο Πλάτων απέδωσε την διδασκαλία του Σωκράτη και διατύπωσε εξαιρετικής γενικότητας δικές του θεωρίες για τον κόσμο και για τον άνθρωπο, για την ψυχή και για το νου, για την πολιτεία και για την ηθική, επηρεάζοντας βαθύτερα τον χριστιανισμό και τις ηθικές και κοινωνικές αντιλήψεις των νεότερων χρόνων ως τις μέρες μας. Οι διάλογοι του αποτελούν άρτια εγκυκλοπαιδική διδασκαλία της αρχαίας σοφίας, και έχουν τόση φυσικότητα, περιγραφή και χάρη, που μπορούν να χαρακτηριστούν και ως φιλοσοφικά δράματα.
Φαίδων
Πρόκειται για υψηλή και βαθιά μελέτη περί ψυχής. Ο Σωκράτης, ανάμεσα στους μαθητές του, στις τελευταίες ώρες της ζωής του, διδάσκει με ηρεμία και γαλήνη τον θείο προορισμό του ανθρώπου και φέρνει δυνατά επιχειρήματα για την ύπαρξη ζωής υστερ’ από τον θάνατο. Η λιτή δραματική αφήγησή του θανάτου του Σωκράτη, με κώνειο, είναι από τις ωραιότερες σελίδες της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Κριτών
Ο μεγάλος φιλόσοφος, παρακινούμενος από τον Κρίτωνα να φύγει, για να μην υποστεί την άδικη τιμωρία, αρνείται και εξηγώντας τους λόγους διδάσκει γιατί και πως πρέπει ν’ αγαπάμε και να σεβόμαστε την πατρίδα και τους νόμους της.
Θεαίτητος
Από τα τελευταία έργα του Πλάτωνα. Σε αυτό ερευνώνται τα σχετικά με την ανθρώπινη γνώση και καθορίζεται το τί είναι επιστήμη. Η ενάργια της σκέψης, η βαθύτητα του νοήματος και η ακρίβεια της φιλοσοφικής διατύπωσης κάνουν τον ”Θεαίτητο” έναν από τους εξοχώτερους πλατωνικούς διαλόγους.
Κρατύλος
Με βαθύτατη παρατηρητικότητα κι’ εύλυπτη ανάλυση στο διάλογο αυτό, εξετάζεται το πως δημιουργήθηκε η γλώσσα, για το πως πρέπει ν΄αποβλέπουμε στη μουσική ετυμολογία των λέξεων και ίσαμε ποιό σημείο είναι δυνατόν να χειραφετηθεί η σκέψη από τις ατέλειες της γλώσσας.
Σοφιστής
Πρόκειται για εξαιρετικά τολμηρή φιλοσοφική έξαρση προς εξακρίβωση των ορίων της ανθρώπινης νοήσεως, γι’ αυτό και θεωρείται ως η μεταφυσική του Πλάτωνος. Σε ό,τι αφορά στην λογική του, είναι ο πιο πολύτροπος και οξύς από τους πλατωνικούς διαλόγους.
Πολιτικός
Στον διάλογο τούτο αναλύεται φιλοσοφικά η ανθρώπινη ενέργεια στην πράξη και στη θεωρία, κι ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας έναν μύθο, παρουσιάζει άλλο είδος πολιτεύματος για να υποδείξει τις ατέλειες των υπαρχόντων πολιτευμάτων. Έτσι, ο διάλογος αυτός αποτελεί την κατ΄εξοχήν κοινωνιολογική μελέτη του Πλάτωνος.
Χαρμίδης
Ο ”Χαρμίδης” αποτελεί επισκόπηση της ηθικής, κ’ εξετάζει κυρίως το τι είναι σωφροσύνη, για να συμπεράνει ότι και αυτή, όπως τόσες άλλες ηθικές αξίες, είναι σχετική και επομένως απροσδιόριστη από πολλές απόψεις.
Ιππίας μείζων και ελάσσων
Στον ”Ιππία μείζονα”, ο Σωκράτης φέρνει σε αντιφάσεις τον σοφιστή Ιππία, προκαλόντας τον να ορίσει το Ωραίο. Ερευνάται αν Ωραίο είναι το πρέπον ή το χρήσιμο ή το ικανό ή γενικότεραακόμα, αν το Ωραίο είναι το αίτιο του αγαθού ή πιό θετικά, αυτό που ευχαριστεί την όραση και την ακοή. Όλους τους ορισμούς αυτούς, ο Σωκράτης τους ελέγχει ως ατελείς, υποδυκνείοντας εντούτοις ως κάτι ευχάριστω και επαρκή για τον νου μια τέτοια πολλαπλή και διαφορότροπη επισκόπηση των γενικών ζητημάτων. Σε παρόμοιο συμπέρασμα καταλήγει και ο ”Ιππίας ελάσσων”, ερευνώντας όμως κάτι άλλο: αν και κατά πόσον η αλήθεια διαφέρει από το ψέμμα.
Φαίδρος
Περιμάχητος διάλογος, που από την αρχαιότητα κιόλας, πότε προκαλούσε τον έπαινο και πότε την επίκριση για τις παράτολμες περί ηθικής ιδέες του, οι οποίες ανπτύσονται τεχνικότατα και με παραστατικό λυρισμό. Πραγματεύεται τον έρωτα, το κάλλος και όλα τα ανάλογα ψυχικά συναισθήματα, αντικρούοντας και συμπληρώνοντας έναν σχετικό λόγο του Λυσίου και αποδείχνοντας, ταυτόχρονα, πως η ρητορική μόνο με τη φιλοσοφία μπορεί να αναχθεί σε τέχνη.
Αλκιβιάδης Α’
Αλκιβιάδης Β’
Η αυτεπίγνωση, το ”γνώθι σαυτόν”, κι ακόμη βαθύτερα η θεώρηση του εσωτερικού κόσμου μας τίθεται στον ”Αλκιβιάδη” σαν αφετηρία και βάση της εξύψωσης του ανθρώπου. Αφού διευκρινισθεί πρακτικά, ότι χωρίς την αυτεπίγνωση δεν έχουμε ορθή αντίληψη του δικαίου και του ωφελίμου, μετά γενικεύεται η ιδέα της αυτεπίγνωσης και η ωφέλεια που έχουμε απ’ αυτήν παρουσιάζεται σαν εκείνο που κατ’ εξοχήν τελειοποιεί τον άνθρωπο και που τον εξυψώνει προς το θείο. Έτσι, οι αντιλήψεις του διαλόγου τούτου είναι ο πυρήνας, μπορεί να πει κανείς, της Νεοπλατωνικής Φιλοσοφίας. Ο συναπτόμενος διάλογος ”Αλκιβιάδης Β” ξεκινόντας απο το ότι οι άνθρωποι προσεύχονται για να ζητήσουν πολλές φορές επιβλαβή πράγματα, καταλήγει στο ότι αγνοούμε το τί είναι το ωφέλιμο και τί το αγαθό.
Ιππαρχος Οι αντεραστές
Στον πρ’ωτο από τους δύο αυτούς διαλόγους, τον ”Ίππαρχο”, ερευνάται τι είναι τι είναι η αγάπη του κέρδους και πιο γενικά, η τάση του ανθρώπου να ωφεληθεί από τον διπλανό του και να επικρατήσει και κατά πόσο μια τέτοια τάση είναι βλαβερή και άδικη. Αφού αποδειχθεί η σχετικότητα των παρόμοιων αντιλήψεων, συμπερένεται ότι η φιλοκέρδια είναι μια φυσική ανθρώπινη ροπή. Στους ”Αντεραστές” εξετάζεται τι είναι φιλοσοφία και κατά πόσον και πως ωφελεί, κατακρίνονται δε αυτοί που την απλή πολυμάθεια την παρουσιάζουνε σαν σοφία.
Ερυξίας, Αξίοχος, Αλκυών
Στον πρώτο από τους τρεις αυτούς διαλόγους ερευνάται τί είναι πλούτος και κατά πόσον μπορεί να είναι ωφέλιμος στον άνθρωπο. Στο δεύτερο, τον ”Αξίοχο”, γίνεται επισκόπηση της εσωτερικής πίστης που έχει ο άνθρωπος για την ψυχή και η πίστη τούτη προβάλεται έμμεσα σαν εκμηδένιση του φόβου του θανάτου. Στην ”Αλυόνα”, ποιητικά και με κάποιο μυστικισμό, ερμηνεύεται η μεταμορφωτική δύναμη της ύλης της φύσεως.
Παρμενίδης
Ο Παρμενίδης και ο Ζήνων ο Ελεάτης υποστηρίζουν δογματικά το ενιαίο του σύμπαντος, αποδείχνοντας με πλήθος μεταφυσικούς ισχυρισμούς το αδύνατο της πολλαπλότητας των όντων. Μα ο Σωκράτης, με αλλεπάλληλες ερωτήσεις τους φέρνει σε αντιφάσεις, για να προκύψει τελικά ως βαθύτερο συμπέρασμα του διαλόγου, η σχετικότητα των ανθρωπίνων γνώσεων και το σφαλερό της δογματικής θεωρίας.
Συμπόσιον
Σε συμπόσιο όπου γιορτάζεται η νίκη του πλούσιου δραματικού ποιητού Αγάθωνα, οι συνδαιτυμόνες αποφασίζουν να εγκωμιάσουν, κάθε ένας χωριστά, τον έρωτα. Τελευταίος μιλάει ο Σωκράτης για να ορίσει ότι ο έρωτας, όπως τον εννοούν όλοι, είναι η επιθυμία του ανθρώπου για την ομορφιά. Στην διήγησή του περιλαμβάνει τον μύθο της γέννησης του έρωτα, γεμάτο βαθύ και υψηλό μυστικισμό, και παρουσιάζει ιδεολογικά τον ερωτικό πόθο σαν φιλοσοφική έφεση, ως τάση προς ευδαιμονία και μαζί αθανασία. Ο ξαφνικός ερχομός του Αλκιβιάδη, μεθυσμένου, που πειράζει φιλικά τον Σωκράτης, επιβεβαιώνει παραστατικά τη σωκρατική ιδεολογία.
Ευθύδημος
Ο διάλογος αυτός αποτελεί σφοδρή επίθεση και επίκριση των αμφιγνωμιών, των σφαλερών συλλογισμών και της κενότητας της σκέψης και των γνώσεων των σοφιστών, όχι τόσο των επιφανών και φιλοσοφούντων, όσο των κοινών ρητορευόντων. Ορισμένοι υπαινιγμοί αφορούν στον Αντισθένη και στον Ισοκράτη.
Μένων
Από τους πιο λιτούς πλατωνικούς διαλόγους, που δείχνει εντούτοις την ευρύτητα και την πολυμέρεια του μεγάλου φιλοσόφου. Εξετάζει και αναλύει την αρετή, αν και κατά πόσον είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Η μαθηματικά διατυπωμένη σκέψη, η αλληλουχία και η ακρίβεια των συλλογιστικών επιχειρημάτων καθώς και η οικονομία του, που περιορίζει αυστηρά το θέμα του, πλησιάζουν τον διάλογο αυτόν στη λεγόμενη, κιόλας, θετική φιλοσοφία.
Θεάγης. Περί δικαίου. Περί Αρετής.
Στον πρώτο από τους τρεις αυτούς διαλόγους ο Πλάτων εξετάζει το τι είναι σοφία και αν μπορεί να διδαχθεί και θέτει σαν βάση της μόρφωσης και της επίδοσης του ανθρώπου την εσωτερική φυσική κλήση του. Στον διάλογο αυτό γίνεται πολύ λόγος από τον Σωκράτη για το γνωστό δαιμόνιό του. Στον δεύτερο ερευνάται αν η αντίληψη του δικαίου είναι έμφυτη ή επίκτητη και στον τρίτο αν μπορεί να διδαχθεί ή όχι η αρετή για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αρετή είναι θείο δώρο.
Φίληβος
Στην ερώτηση που βασίζεται το αγαθό ο Φίληβος απαντά προβάλλοντας την ηδονή και ο Σωκράτης αντιπροβάλλει τη φρόνηση. Κι αφού δειχτεί ότι για τον άνθρωπο είναι σημαντικότερη η φρόνηση, ως κάτι πεπερασμένο και αντιληπτό, συμπεραίνεται ότι ο συνδυασμός φρονήσης και αρετής οδηγεί στο αγαθό.
Πρωταγόρας
Ύστερα από ωραία και ειρωνική περιγραφή των επιδειχτικών και φαντασμένων τρόπων των σοφιστών, γίνεται συζήτηση, ανάμεσα στον Σωκράτη και τον Πρωταγόρα, περί αρετής. Επιδέξια φέρνοντας σε αδιέξοδο τον σοφιστή, ο Σωκράτης αποδείχνει πως η αρετή είναι αυτοδίδαχτη κι ύστερα, μεταστρέφοντας τους συλλογισμούς του την παρουσιάζει σαν αποτέλεσμα γνώσης.
Κριτίας
Αναφερόμενος στη μυθολογούμενη χώρα της Ατλαντίδος, της οποίας μας δίδεται ποιητική και εξαιρετικά παραστατική περιγραφή, ο Πλάτων διατυπώνει εδώ το ιδανικό, κατά την αντίληψή του πολιτικό και κοινωνικό σύστημα: έναν συνδυασμό μοναρχίας και ομοσπονδιακής οργάνωσης.
Λάχης
Ο διάλογος αυτός θέτει σαν βάση της ανατροφής την ανδρεία, κι από ηθική κι από υλική άποψη. Εξετάζοντας το τι είναι ανδρεία και μην καταλήγοντας σε κανέναν ορισμό, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι αρετές δεν μπορούν να καθοριστούν θεωρητικά και απόλυτα.
Λύσις
Διάλογος μεταξύ Σωκράτη και ωραίων εφήβων στην παλαίστρα, που ερευνά τα σχετικά με την φιλία που αρμόζει στους νέους απέναντι των μεγαλυτέρων τους και πιο γενικά την φιλία σαν ατομική και κοινωνική αρετή.
Η Απολογία του Σωκράτη
Το δράμα της δίκης και της καταδίκης του Σωκράτη και κυρίως η απλή και σοφή εξιστόριση της ζωής και της διδασκαλίας του όπως μας δίνεται από τον ίδιο τον Σωκράτη, ενώ απολογείται σαν υπεράσπιση του εαυτού του κατά των κατηγόρων του.
Ευθύφρων
Στο διάλογο αυτό εξετάζεται και αναλύεται με βαθύτητα φιλοσοφική και φιλελευθερισμό το τι είναι οσιότης, δηλαδή ευσέβεια, αρετή και νομιμοφροσύνη. Επικρίνοντας την πρόληψη και την κατά τύπους μόνο και παράδοση ευσέβεια, θέτει σαν αφετηρία και γνόμωνα της αληθινής ηθικής την έμφυτη και κατά συνείδηση ηθικότητα.
Γοργίας
Συζήτηση του Σωκράτη με τον διάσημο σοφιστή της αρχαιότητας Γοργία, που δίδασκε πως η τυπική μόρφωση, η επιστημονική πολυμάθεια, όπως λέγεται σήμερα, αρκεί για ν’ αναδειχθεί ένας άνθρωπος. Θέμα της συζήτησης είναι αν η ρητορική πετυχαίνει να δώσει την υπεροχή, πράγμα που αποκρούει ο Σωκράτης, αποδείκνύοντας πως η αληθινή μόρφωση είναι αυτή που θεμελιώνεται πάνω στη φιλοσοφία.
Μενέξενος
Μοναδικός στο είδος του διάλογος, γιατί αποτελώντας τάχα εγκώμιο για Αθηναίους που έπεσαν στον πόλεμο, γραμμένο από την Ασπασία, στην πραγματικότητα δεν είναι παρά λεπτή και ειρωνική σάτυρα της φλύαρης ρητορίας και των ρητόρων της εποχής εκε΄πινης, των οποίων μιμείται με θαυμαστή τέχνη το ύφος και την παραλογιζόμενη σοφιστεία.
Τίμαιος
Αποτελεί σύστημα μεταφυσικής φιλοσοφία περί γενέσεως του κόσμου και περί φύσεως του ανθρώπου, που παρουσιάζει πολλή συγγένεια με τις θεωρίες των Πυθαγορείων. Ο Τίμαιος αναπτύσσει βαθύτατες ιδέες για τον χαρακτήρα του κόσμου και ο Σωκράτης διευκρινίζει, συντελώντας στην ενάργεια και την παραστικότητα του πλατωνικού ύφους.
Ιων. Μίνως. Δημόδοκος. Σίσυφος. Κλειτοφών.
Ο πρώτος από τους διαλόγους αυτούς ελέγχει την επιπόλαιη γνώση. Ο δεύτερος αναφέρεται στις περί του δικαίου και της αρετής γενικές και σχετικές αντιλήψεις. Ο ”Δημόδοκος ξεκινώντας από το ερώτημα, αν και από ποιούς πρέπει να ζητάμε συμβουλές, ανάγεται, πιό γενικά, στην εξέταση του τρόπου και του ποιού της επίκτητης μόρφωσης. Ο ”Σίσυφος” αναλύει τι είναι πρακτική και τι θεωρητική σκέψη και πόσο είναι ωφέλιμη. Ο ”Κλειτοφών”, τέλος, επισκοπώντας τις περί ηθικής αντιλήψεις, αποδυκνείει τη σχετικότητά τους.
Πολιτεία
Το πρωτοτυπότερο και πλαστικώτερο από τα πλατωνικά έργα, αποτελούμενο από δέκα βιβλία. Το πρώτο βιβλίο, που αναφέρεται στην δικαιοσύνη, γίνεται η αφετηρία για να διατυπωθεί μετά η ιδέα του ιδανικού πολιτεύματος. Η οριζομένη ισότητα δικαιωμάτων των πολιτών, ο διακανονισμός ίσης εργασίας, η κατανομή των πολιτών σε τρεις τάξεις, η εξίσωση ανδρών και γυναικών, η κοινογαμία και η κοινοκτημοσύνη, αποκλεισμός των ποιητών, ο περιορισμός της αύξησης του πληθυσμού, οι πρωτόρρυθμες γενικές αρχές του κοινωνικού και αστικού δικαίου, συνδυαζόμενες σε οργανικό σύστημα στο έργο αυτό, αποτελέσανε την αφετηρία πολλών φιλοσοφικών, κοινωνιολογικών και πολιτικών θεωριών. Έτσι, που και από την άποψη αυτή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δημιουργήματά της ανθρώπινης σκέψης.
Νόμοι και επινομίς
Το πιό ώριμο από τα έργα του Πλάτωνα, σε δώδεκα βιβλία. Ο διάλογος, στον οποίο δεν παρουσιάζεται πιά, διδάσκοντας ή ελέγχοντας, ο Σωκράτης, μα κάποιος ανώνυμος Αθηναίος, δηλαδή ο Πλάτωνας, διεξάγεται κατά το διάστημα μιάς πορείας από την Κνωσσό ως το άντρο του Διός μιάς ημέρας. Στον διάλογο παίρνουνε μέρος ο Λακεδαιμόνιος Μέγιλος και ο Κρητικός Κλεινίας, που εκπροσωπούν τα δύο περιφημότερα αρχαία πολιτεύματα, το μινωικό και το σπαρτιατικό. Εδώ δε θα συναντήσουμε περιγραφές χαρακτήρων και επεισόδια, κάθε συζητητής παρουσιάζεται απλά σαν εκπρόσωπος μιάς ορισμένης θεωρίας, για να διατυπωθεί τελικά η ώριμη φιλοσοφική αντίληψη του Πλάτωνα σε πολιτικό σύστημα, επιδεχτικό εφαρμογής. Η ”Επινομίς”, αποτελώντας συνέχεια των ”Νόμων” είναι ταυτόχρονα και μιά επεξήγηση τους συχνά.
Επιστολές και όροι
Οι αποδιδόμενες, από την αρχαιότητα κιόλας, επιστολές στον Πλάτωνα, αναφέρονται στις φιλοσοφικές αντιλήψεις του και δίνουν πλείστες όσες λεπτομέρειες για την ζωή του μεγάλου φιλοσόφου. Με τις ”Επιστολές” συνεκδίδονται και οι ”’Οροι”, ερμηνεία δηλαδή, ειδικών λέξεων και φιλοσοφικών όρων που συναντόνται στα διάφορα έργα του Πλάτωνα.
ΠΙΝΔΑΡΟΣ:
Ο Πίνδαρος υπήρξε λυρικός ποιητής της Αρχαίας Ελλάδας (522 π.Χ. – 443 π.Χ.).
Γεννήθηκε το 522 ή το 518 π.Χ. στις Κυνός Κεφαλές, συνοικισμό της Θήβας. Ήταν γιος του Δαίφαντου και της Κλεοδίκης. Τα έθιμα και οι παραδόσεις της οικογένειάς του άφησαν το αποτύπωμά τους στην ποίησή του και παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποτίμηση των σχέσεων του ποιητή με τους συγχρόνους του. Η φυλή των Αιγιδών βαθιά ριζωμένη γενεαλογικά στον μύθου του Αιγέα, ανήκε στο Κάδμειο στοιχείο της πόλης των Θηβών, δηλαδή στην πρεσβύτερη ευγενική τάξη της πόλης που αναζητούσε την προγονική της κληρονομιά στις ημέρες του ιδρυτή των Θηβών Κάδμου.
Ο ίδιος αναφέρει ότι η γέννησή του συνέπεσε με τη γιορτή των Πυθίων (Vita Ambrosiana, frgm. 193), αλλά δεν είναι σίγουρο αν πρόκειται για τα Πύθια του 522 ή του 518 π.Χ. Άγνωστη είναι και η χρονολογία θανάτου του. Από τη χρονολόγηση του τελευταίου σωζόμενου ποιήματος οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι πέθανε γύρω στο 446 π.Χ. Ολοκλήρωσε την ποιητική του εκπαίδευση τόσο στη Θήβα όσο και στην Αθήνα.
Εξαιτίας της φήμης του, το σπίτι του έγινε ένα από τα αξιοθέατα των αρχαίων Θηβών και ο Αρριανός αναφέρει ότι ο Μέγας Αλέξανδρος, ως ένδειξη τιμής προς τον ποιητή, το εξαίρεσε από την καταστροφή με την οποία τιμώρησε το 335 π.Χ. την υπόλοιπη πόλη, καθώς ο Πίνδαρος είχε συνθέσει εγκώμια για τον Αλέξανδρο Α΄ της Μακεδονίας.
Ο Πίνδαρος ασχολήθηκε με τη χορική λυρική ποίηση. Από τα σωζόμενα έργα του το μεγαλύτερο όγκο αποτελούν τα Επινίκια, χορωδιακά άσματα που ψάλλονταν στην πατρίδα του νικητή κατά τον εορτασμό της επιτυχίας του ή ακόμα και στον χώρο διεξαγωγής των αγώνων.
Ο Πίνδαρος έγραψε χορικές αρκετών τύπων. Σύμφωνα με τους βιογράφους της ύστερης αρχαιότητας αυτές οι ωδές ταξινομήθηκαν από τους λόγιους της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας σε είδη:
- Ύμνοι, 1 βιβλίο
- Παιάνες, 1 βιβλίο
- Διθύραμβοι, 2 βιβλία
- Προσόδια, 1 βιβλίο
- Παρθένια, 3 βιβλία, (περί των νεαρών γυναικών)
- Υπορχήματα 1 βιβλίο, (υποστηρικτικά χορού)
- Εγκώμια, 1 βιβλίο
- Θρήνοι, 1 βιβλίο
- Επινίκια, 4 βιβλία
Από αυτό το εκτενές corpus μόνον οι επινίκιες ωδές έχουν διασωθεί πλήρεις. Οι υπόλοιπες είναι γνωστές μόνον από παραπομπές άλλων συγγραφέων ή σπαράγματα παπύρων που ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο.
- Ολυμπιόνικοι
- Νεμεόνικοι
- Πυθιόνικοι
- Ισθμιόνικοι
ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ
Ο Αντισθένης ο νεότερος, ήταν Έλληνας φιλόσοφος, ιδρυτής της σχολής των Κυνικών Φιλοσόφων. Γεννήθηκε στην Αθήνα, το 444 π.Χ. Υπήρξε αρχικά μαθητής του Γοργία και στην συνέχεια του Σωκράτη.
Ο Αντισθένης ήταν γιος του Αντισθένη, ενός Αθηναίου, ενώ η μητέρα του ήταν από την Θράκη. Πολέμησε στη Μάχη της Τανάγρας (426 π.Χ.). Είχε την φήμη εγκρατούς ανθρώπου. Κυκλοφορούσε στην αγορά, φορώντας μόνο έναν τρίβωνα, ένα σακούλι στον ώμο και κρατούσε ένα ραβδί. Περιφρονούσε κάθε άνεση και κοινωνική συμβατικότητα, σαν τον Διογένη από την Σινώπη που υπήρξε και μαθητής του. Αυτός και οι μαθητές του ονομάστηκαν Κυνικοί.
Συνήθιζε να λέει “Η αληθινή αρετή δεν έχει ανάγκη από τίποτα. Ούτε νόμων ανάγκη έχει ο σοφός που δρα και φέρεται σύμφωνα με την κρίση του. Οι νόμοι είναι για τους πολλούς και τους μέτριους και όχι για τους Εκλεκτούς”.
Διδασκαλία
Στις διαλεκτικές συζητήσεις δοκίμαζε να ανατρέψει τον ορισμό του Σωκράτη για τις γενικές έννοιες. Καταπολεμούσε, δηλαδή, την περί ιδεών θεωρία του Πλάτωνα, και παραδεχόταν σαν πραγματικό μόνο το επί μέρους. Μονάχα αυτό που βλέπουμε, αγγίζουμε ή άλλως πως αισθανόμαστε υπάρχει πραγματικά (αισθησιοκρατική διδασκαλία).
Οι γενικές έννοιες κατά τον Αντισθένη είναι ανύπαρκτες (ίππον μεν ορώ, ιππόττητα δε ουκ ορώ) κάθε δε έννοια εννοεί ένα μόνο πράγμα. Από δω συνάγει ο φιλόσοφος ότι δεν μπορεί σε κανένα υποκείμενο ν’ αποδοθεί διαφορετική έννοια, και οι μόνες σωστές κρίσεις είναι οι ταυτολογικές (Α εστίν Α). δεν είναι ορθό, π.χ., να λέμε ο χρυσός είναι ξανθός, μα ο χρυσός είναι χρυσός, όχι ο άνθρωπος είναι θνητός αλλά το θνητό είναι θνητό.
Γι’ αυτό το λόγο ο Αντισθένης απέρριπτε και τον ορισμό που στηρίζεται πάνω στα ουσιώδη γνωρίσματα. Τα διδάγματα αυτά πρόθυμα ασπάσθηκαν οι Κυνικοί. Και από αυτά πηγάζει η τάση των Κυνικών να κάνουν τους εαυτούς των τελείως ανεξάρτητους από τις ανάγκες του έξω κόσμου, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις ανάγκες τους, ασκούμενοι να υπομένουν κάθε στέρηση και κάθε πόνο, και θεωρώντας τις απολαύσεις και ιδιαίτερα την ηδονή μέγιστα κακά.
ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ
Ο Δημόκριτος (~460 π.Χ.- 370 π.Χ., ΕΤΥΜ. αρχ., αρχική σημ. “ο κριτής του δήμου”, δῆμος + -κριτός< κρίνω) ήταν Έλληνας προσωκρατικός φιλόσοφος, ο οποίος γεννήθηκε στα Άβδηρα της Θράκης.
Ήταν μαθητής του Λεύκιππου. Πίστευε ότι η ύλη αποτελείτο από αδιάσπαστα, αόρατα στοιχεία, τα άτομα. Επίσης ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι ο Γαλαξίας είναι το φως από μακρινά αστέρια. Ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανέφεραν ότι το σύμπαν έχει και άλλους “κόσμους” και μάλιστα ορισμένους κατοικημένους. Ο Δημόκριτος ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα (“μη ον”), είναι δηλαδή κάτι το υπαρκτό.
Τα έργα του
Από τα αποδιδόμενα στο Δημόκριτο έργα είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Μέγας διάκοσμος ήταν στην πραγματικότητα έργο του Λεύκιππου. Η πληροφορία αυτή προέρχεται από την Περιπατητική Σχολή και μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη, αφού έχει την αφετηρία της στις ειδικές πραγματείες για το Δημόκριτο, που συνέταξαν τόσο ο Αριστοτέλης όσο και ο Θεόφραστος. Στον Λεύκιππο αποδίδεται από τον Αέτιο και ένα άλλο έργο, το Περί νου. Δεν έχουμε λόγους να αμφιβάλλουμε γι’ αυτήν την πληροφορία. Το περιεχόμενο του έργου μπορεί να αποτελούσε μια επίθεση κατά της αναξαγόρειας θεωρίας για το Νου που διακοσμεί τα πράγματα.
Αν κρίνουμε από τον αριθμό των έργων του Δημόκριτου, η συγγραφική του δραστηριότητα πρέπει να εκτεινόταν σε μια μεγάλη χρονική περίοδο. Δεν μπορούμε, ωστόσο, να αποδώσουμε διαφορετικά έργα σε διαφορετικές περιόδους της ζωής του, αφού κανένα απ’ αυτά τα έργα δε σώθηκε ακέραιο. Ούτε και η δήλωσή του ότι έγραψε το Μικρό διάκοσμο 730 χρόνια μετά την πτώση της Τροίας (απ. Ι) μας βοηθά ιδιαίτερα στη χρονολόγηση του έργου, αφού αγνοούμε πότε τοποθετούσε τον τρωικό πόλεμο ο φιλόσοφος.
Το ύφος του Δημόκριτου επαινείτο πολύ στην αρχαιότητα και αξιολογείτο στο ίδιο επίπεδο μ’ αυτό του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Ήταν ποιητικό, αν και όχι σε στίχο, γοργό και με διαυγή εκφραστικά μέσα, διακρινόταν για τη μορφική του τελειότητα, την εύστοχη χρήση των λέξεων και τη σαφήνεια.
Φιλοσοφία και επιστήμη
Ατομική θεωρία
Στον Αριστοτέλη (Μετ. Α4, 985b 4 (DK 67a 6)) διαβάζουμε, πως ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος υποστηρίζουν, ότι τα στοιχεία είναι το πλήρες και το κενό, αποκαλώντας τα αντίστοιχα ὄν και μή ὄν. το ὄν είναι γεμάτο και στερεό, το μή ὄν άδειο και αραιό. Επειδή, όπως λένε, το κενό υπάρχει όσο και το σώμα, γι’ αυτό το μή ὄν υπάρχει όσο και το ὄν. Αυτά τα δύο είναι οι υλικές αιτίες των υπαρκτών πραγμάτων. Όπως ακριβώς άλλοι λένε, πως η υποκειμενική ουσία είναι προϊόν της συμπύκνωσης και της αραίωσης όπως ο Αναξιμένης, έτσι και ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος λένε, ότι οι αιτίες των άλλων πραγμάτων είναι οι διαφορές στα στοιχεία τους. Και αυτές είναι: το σχήμα, η διάταξη και η θέση. Το ὄν διαφέρει μόνο στο ρυθμό, στην επαφή και στην τροπή. Από αυτά ο ρυθμός είναι το σχήμα, η επαφή η διάταξη και η τροπή η θέση. Γιατί ,όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αριστοτέλης, το Α διαφέρει από το Ν στο σχήμα, το ΑΝ από το ΝΑ στη διάταξη και το Ζ από το Ν στη θέση. Για να καταλήξουμε στην Ατομική Θεωρία αξίζει να διαβάσουμε και το απόσπασμα από τον Σιμπλίκιο (Περί οὐρανοῦ 242,18 (DK 67a 14)): Αυτοί (δηλαδή ο Λεύκιππος, ο Δημόκριτος και ο Επίκουρος) έλεγαν, ότι οι πρώτες αρχές των όντων είναι άπειρες στο πλήθος και πίστευαν, ότι είναι άτομες και αδιαίρετες και απαθείς, επειδή είναι συμπαγείς καθώς επίσης και ότι δεν έχουν καθόλου κενό μέσα τους. Γιατί η διαίρεση οφείλεται στο κενό που υπάρχει στα σώματα… Από τα παραπάνω καταλήγουμε, στο ότι πραγματικό θεωρείται αυτό που είναι σωματικό ή στερεό και εξισώνεται με το πλήρες, αποκλείοντας έτσι το κενό ή τα οποιαδήποτε μεσοδιαστήματα. Έτσι στο πραγματικό Ὄν του Παρμενίδη αντιπαρατίθεται το άτομο και το κενό, δηλαδή αυτό που είναι πλήρες και στερεό πρέπει να είναι αδιαίρετο ή με άλλα λόγια ένα άτομο (ετυμ: αρχ. α (στερ.) + τέμνω). Τα άτομα δεν γίνονται αισθητά από τον άνθρωπο, δεν είναι ορατά, γιατί είναι πολύ μικρά. Είναι αιώνια, αναλλοίωτα και άφθαρτα. Είναι άπειρα στο πλήθος και το σχήμα και διασκορπισμένα στο άπειρο κενό, επομένως οι ιδιότητες στις οποίες διαφέρουν ανάμεσά τους είναι το σχήμα και τη διάταξη. Έτσι, όλες οι «ποιοτικές» διαφορές στα αντικείμενα εξαρτώνται μόνο από ποσοτικές διαφορές και διαφορές θέσης και διάταξης.
Κοσμογονία
Ο Διογένης ο Λαέρτιος (ΙΧ, 31 (DK67a 1)) μας ενημερώνει για τη θεωρία των ατομιστών σχετικά με τη γένεση του κόσμου: «Ο Λεύκιππος λέει, πως το παν είναι άπειρο… ένα μέρος του είναι γεμάτο και ένα άλλο άδειο… Από αυτό δημιουργούνται άπειροι κόσμοι, που διαλύονται πάλι σ’ αυτά τα στοιχεία. Οι κόσμοι δημιουργούνται με τον εξής τρόπο: πολλά σώματα, με κάθε λογής σχήματα, μετακινούνται στο μεγάλο κενό, αποχωρώντας από το άπειρο. Αυτά τα σώματα συναθροίζονται και παράγουν μια ενιαία δίνη, στην οποία, συγκρουόμενα το ένα με το άλλο και περιστρεφόμενα με κάθε τρόπο, αρχίζουν να διαχωρίζονται και τα όμοια να προσεγγίζουν τα όμοια. Όταν, όμως, το πλήθος τους αρχίζει να τα εμποδίζει να περιστρέφονται ισόρροπα, τα λεπτά κινούνται προς τα έξω, προς το κενό, σαν να περνούν από κόσκινο, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν μαζί και, μπλέκοντας το ένα με το άλλο, ενώνουν τις κινήσεις τους και παράγουν μια πρώτη σφαιροειδή δομή. Αυτή η δομή είναι σαν μια μεμβράνη που εμπεριέχει κάθε λογής σώματα. Και καθώς αυτά στροβιλίζονται γύρω γύρω χάρη στην αντίσταση του κέντρου, η περιβάλλουσα μεμβράνη γίνεται λεπτή, ενώ τα γειτονικά άτομα εξακολουθούν να συρρέουν, χάρη στην επαφή με τη δίνη. Έτσι, γεννήθηκε η Γη, καθώς τα άτομα που είχαν παρασυρθεί στο κέντρο έμειναν όλα εκεί μαζί. Και η περιβάλλουσα μεμβράνη αυξάνεται πάλι, καθώς τραβάει κοντά της τα εξωτερικά σώματα. Καθώς περιστρέφεται στη δίνη, ενσωματώνει καθετί που αγγίζει. Μερικά από αυτά τα σώματα που μπλέκουν το ένα με το άλλο σχηματίζουν ένα σύστημα που στην αρχή είναι υγρό και λασπώδες, αλλά, καθώς περιστρέφονται με την όλη δίνη, στεγνώνουν και έπειτα αναφλέγονται, για να σχηματίσουν έτσι την ουσία των ουράνιων σωμάτων.»
Αναλύοντας την παραπάνω περιγραφή θα έλεγε κανείς, πως η δημιουργία του κόσμου χωρίζεται σε φάσεις: πρώτα ένα μεγάλο άθροισμα ατόμων απομονώνεται σε ένα μεγάλο τμήμα κενού. Έπειτα τα άτομα σχηματίζουν δίνη, δηλαδή κίνηση. Η δράση της δίνης κάνει τα όμοια άτομα να τείνουν προς τα όμοια. Τα μεγαλύτερα άτομα συγκεντρώνονται στο κέντρο, ενώ τα μικρότερα σπρώχνονται προς τα έξω. Το σύνολο τυλίγει ένα είδος μεμβράνης ή χιτώνα, μέσα στην οποία τα άτομα έρχονται σε επαφή με την περιστρεφόμενη μάζα. Λόγω της ταχύτητας της περιστροφής ορισμένα από αυτά αναφλέγονται και έτσι σχηματίζουν τα ουράνια σώματα, ενώ η γη σχηματίζεται από τα ογκωδέστερα άτομα που βρίσκονται στο κέντρο. Οι ατομικοί φιλόσοφοι θεωρούσαν, ότι το σχήμα της γης είναι επίπεδο και υποστήριζαν μάλιστα, πως έγερνε προς τα κάτω, δηλαδή προς τον Νότο.
Ριζοσπαστική στην αρχαία ελληνική σκέψη είναι η εισαγωγή της έννοιας των αναρίθμητων κόσμων. Οι ατομικοί είναι οι πρώτοι στοχαστές, στους οποίους με απόλυτη βεβαιότητα αποδίδουμε την ιδέα των άπειρων κόσμων, που γεννιούνται και πεθαίνουν σε όλην την έκταση του κενού. Αφού, λοιπόν, υπάρχουν αναρίθμητα άτομα και ένα άπειρο κενό, δεν υπάρχει λόγος γιατί να σχηματίστηκε μόνον ένας τέτοιος κόσμος.
Αίσθηση και νόηση
Ἐν βυθῷ γάρ ἡ ἀλήθεια. Σε αυτήν τη φράση στηρίζεται ουσιαστικά όλο το ηθικό οικοδόμημα του Δημοκρίτου. Ο ατομικός φιλόσοφος ξεκινά από τον Παρμενίδη. Με κοινά στοιχεία την καχυποψία απέναντι στην αξιοπιστία των αισθήσεων, την προτεραιότητα της νοητικής οδού και την βεβαιότητα, ότι αυτό που υπάρχει πραγματικά είναι αμετάβλητο, καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι όλα όσα αντιλαμβανόμαστε είναι μόνο κατά συνθήκη αληθινά. Η μόνη, αξιόπιστη –γνήσια, όπως την ονομάζει ο ίδιος- γνώση είναι αυτή που προσλαμβάνεται μέσω της Νόησης, διαφορετικά εκείνη που προσλαμβάνεται μέσω των αισθήσεων θεωρείται σκοτεινή. Όντας, λοιπόν, φυσιοκράτης ο Δημόκριτος υποστηρίζει, πως συμβατικά υπάρχει το γλυκό, το πικρό, το θερμό, το ψυχρό, το χρώμα. Στην πραγματικότητα υπάρχουν μόνο τα άτομα και το κενό., τονίζοντας την αναίρεση της γνώσης μέσω των αισθήσεων ως αποκύημα της φαντασίας του ανθρώπου. Όσον αφορά στη γλώσσα, οι απόψεις του συμπίπτουν με εκείνες του σοφιστή Πρωταγόρα: Η γλώσσα είναι προϊόν συμφωνίας των ανθρώπων για την επιτυχή επικοινωνία μεταξύ τους και δεν αποτελεί φύσει χαρακτηριστικό του ανθρώπου.
Ηθική φιλοσοφία
Ἀνθρωπος εὐθυμίη γίνεται μετριότητι τέρψιος καί βίου συμμετρίη. Τα δέ ἐλλείποντα και ὑπερβάλλοντα μεταπίπτειν φιλεῖ καί μεγάλας κινησίας ἐμποιεῖν τῇ ψυχῇ. Βασική επιδίωξη της ζωής για τον Δημόκριτο είναι η ευθυμία, που περιλαμβάνει την ψυχική γαλήνη και σταθερότητα. Οι άνθρωποι δεν ευτυχούν με τα σωματικά αγαθά, ούτε με τα χρήματα, αλλά με την ορθή σκέψη και την πολυμάθεια. Σημαντικό στοιχείο στην ηθική του φιλοσοφία είναι η επάρκεια: κανείς πρέπει να είναι ευτυχισμένος με όσα έχει. Η οργάνωση της ζωής πρέπει να διέπεται από το μέτρο. Όπου υπάρχει υπερβολή ή έλλειψη συντελούνται μεταπτώσεις και προκαλούνται απότομες συγκινήσεις στην ψυχή. Η εσωτερική γαλήνη είναι συνυφασμένη με την απαλλαγή από έντονες αλλαγές στη διάθεση. Αγαθό για τον Δημόκριτο δεν είναι το να μην αδικούμε, αλλά το να μην θέλουμε να αδικήσουμε. Ως προς την ψυχή, αυτή μοιάζει με το πυρ και είναι ό,τι ευγενέστερο και θείο υπάρχει στο σώμα. Όντας, όμως, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω φυσιοκράτης, ο Δημόκριτος δεν πιστεύει στην αθανασία της ψυχής, αλλά αντίθετα τη θεωρεί φθαρτή.
Πολιτική Φιλοσοφία
Στον πολιτικό τομέα ο Δημόκριτος υποστήριζε σχεδόν ό,τι και ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του σχετικά με την κυριαρχία του Δήμου. Τα ζητήματα της πόλης θεωρούνται σπουδαιότερα από τα άλλα, καθώς όταν καταστρέφεται αυτή, καταστρέφονται τα πάντα. Η πείνα στο δημοκρατικό πολίτευμα είναι πάντοτε προτιμότερη από την ευδαιμονία των δυναστικών πολιτευμάτων, όσο η δουλεία από την ελευθερία. Γι’ αυτό και πρέπει η επιλογή των αρχόντων να γίνεται βάσει των προσόντων τους, ώστε να κυβερνούν οι άριστοι και οι συνετοί. Μόνον έτσι θα ευτυχήσει μια πόλη, κάτι το οποίο συνεπάγεται και με την ευτυχία των ίδιων της των πολιτών, τόσο ατομικά όσο και στο σύνολό της.
Συμπεράσματα
Από πολλές απόψεις ο ατομισμός είναι η κορωνίδα της ελληνικής φιλοσοφίας πριν από τον Πλάτωνα. Εκπλήρωσε τον απώτερο σκοπό του ιωνικού υλικού μονισμού, κόβοντας τον γόρδιο δεσμό της ελεατικής κριτικής. Όσα και αν χρωστούσε όχι μόνο στον Παρμενίδη, τον Ζήνωνα και τον Μέλισσο, αλλά και στα πλουραλιστικά συστήματα του Εμπεδοκλή και του Αναξαγόρα, ο ατομισμός δεν ήταν μια εκλεκτική φιλοσοφία, όπως εκείνη του Διογένη του Απολλωνιάτη. Ήταν ουσιαστικά μια καινούρια σύλληψη, που την επεξεργάστηκε διεξοδικά και επιδέξια ο Δημόκριτος και που, περνώντας στον Επίκουρο και τον Λουκρήτιο, επρόκειτο να παίξει σημαντικό ρόλο στην ελληνική σκέψη, ακόμα και μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Τέλος, έδωσε ένα ερέθισμα για την ανάπτυξη της σύγχρονης ατομικής θεωρίας – που όμως είναι ολότελα διαφορετική στην αληθινή της φύση και στα κίνητρά της.
Κοινοποίηση
Σχετικά με τον Δημιουργό
ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ
Ετικέτες
- ΑΙΣΧΥΛΟΣ
- Αντισθένης
- Αριστοτέλης
- ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ
- Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς
- αρχαίοι συγγραφείς
- Δημόκριτος
- ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ
- Έλληνες συγγραφείς
- Έλληνες φιλόσοφοι
- ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ
- επιστήμη
- Ευριπίδης
- ΗΡΟΔΟΤΟΣ
- ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ
- ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ
- Θουκυδίδης
- ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ
- ΞΕΝΟΦΩΝ
- ΟΜΗΡΟΣ
- Πίνδαρος
- Πλάτων
- Πλάτωνας
- ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
- ΣΟΦΟΚΛΗΣ
- Σοφοκλής.
- συγγραφείς
- Σωκράτης
- τραγικοί ποιητές
- φιλοσοφία
- φιλόσοφοι